به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در سنندج، روستای نوره، زادگاه آیتالله شیخ محمد مردوخ کردستانی، روز یکشنبه میزبان جمعی از مسئولان و فعالان فرهنگی بود؛ گردهماییای که با رونمایی از پوستر «همایش ملی اندیشههای آیتالله مردوخ» آغاز شد و به گفته برگزارکنندگان، مقدمهای برای مجموعهای از برنامههای فرهنگی با محوریت بازشناسی مفاخر و چهرههای اثرگذار کردستان به شمار میرود.
تأسیس خانه فرهنگی و آغاز مسیر موزهسازی؛ تکمیل زیرساختهای روستای نوره
استاندار کردستان در این مراسم با تأکید بر اینکه معرفی چهرههای اثرگذار و سرمایههای فرهنگی استان باید در اولویت سیاستهای فرهنگی قرار گیرد، اظهار کرد: شناساندن فرهیختگان کردستان اقدامی ضروری است و لازم است در تمامی شهرستانها، برنامههایی منسجم برای پاسداشت مفاخر برگزار شود.
آرش زرهتن لهونی، با اشاره به جایگاه کمنظیر آیتالله مردوخ در تاریخ علم و فرهنگ کردستان، افزود: این عالم برجسته با وجود کمبود منابع آموزشی در روزگار خود، تنها با تلاش فردی به مرتبهای از نبوغ و آگاهی دست یافت که هنوز نیازمند معرفی دقیق و پژوهشهای تکمیلی است.
وی با تأکید بر لزوم برگزاری همایشی در شأن این پژوهشگر و اندیشمند، افزود: این برنامه با همکاری مرکز کردستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی، خانه فرهنگی آیتالله مردوخ و همراهی پژوهشگران و فعالان فرهنگی برگزار میشود تا ابعاد کمتر شناختهشده شخصیت او برای جامعه علمی روشنتر شود.
استاندار کردستان، آیت الله مردوخ را چهرهای جامعالاطراف و تأثیرگذار توصیف کرد و از اختصاص ۲۰ میلیارد ریال برای ساخت موزه آیتالله مردوخ در روستای نوره خبر داد و گفت: این مجموعه فرهنگی، بخشی از برنامه توسعه زیرساختهای روستا و بسترسازی برای معرفی آثار و میراث فکری این عالم نامدار است.
نگاهی تازه به نقش آیتالله مردوخ در تحولات یک قرن گذشته
فرماندار سنندج، نیز در ادامه از همکاری گسترده نهادهای فرهنگی برای برگزاری این همایش خبر داد و اعلام کرد: این رویداد با مشارکت استانداری کردستان، فرمانداری سنندج، مرکز کردستانشناسی دانشگاه آزاد، خانه فرهنگی آیتالله مردوخ، اداره کتابخانههای عمومی و همراهی مستقیم مردم روستای نوره برگزار میشود.
غریب سجادی، انتخاب روستای نوره بهعنوان محل رونمایی را اقدامی نمادین دانست و گفت: این انتخاب میتواند در معرفی بیشتر زادگاه آیتالله مردوخ و تبدیل آن به یک مقصد گردشگری فرهنگی نقش مؤثر داشته باشد.
وی تأکید کرد: هدف اصلی این برنامه، تولید محتوای دقیق درباره میراث علمی، اجتماعی و تاریخی آیتالله مردوخ و همچنین زمینهسازی برای توسعه گردشگری روستایی است.
فرماندار سنندج در بخش دیگری از سخنان خود به جایگاه ویژه آیتالله مردوخ در تاریخ اجتماعی کردستان اشاره کرد و گفت: آیت الله مردوخ تنها یک عالم سنتی نبود، بلکه در حوزههای ادبی، فکری، سیاسی و اجتماعی نیز نقشی برجسته ایفا کرد.
سجادی افزود: بررسی زندگی و کنشهای آیتالله مردوخ میتواند بسیاری از بخشهای ناشناخته تاریخ معاصر کردستان را روشن کند.
وی یادآور شد: این عالم برجسته نخستین فردی بود که ماشین چاپ را وارد سنندج کرد و انتشار روزنامه «ندای اتحاد» را آغاز نمود؛ رویدادی که در آن زمان گامی مهم برای توسعه فرهنگی و افزایش آگاهی عمومی به شمار میرفت.
فرماندار سنندج اضافه کرد: همچنین تأسیس «انجمن صداقت» که بعدها به حزب ترقی تبدیل شد و طرح مفاهیمی همچون رأیگیری مخفی در آن دوره، از دیگر اقدامات نوگرایانه آیتالله مردوخ به شمار میرود.
سجادی به نگاه توسعهمحور آیتالله مردوخ اشاره کرد و گفت: در دوره پهلوی اول، او با پذیرش اختصاص بخشی از صحن مسجد جامع برای احداث خیابان جدید سنندج، زمینه تسریع در روند شهرسازی نوین را فراهم کرد؛ تصمیمی که در زمان خود اقدامی جسورانه و نشاندهنده دغدغه او برای آبادانی و خیر عمومی بود.
وی با تأکید بر اهمیت آثار علمی آیتالله مردوخ بیان کرد: این عالم برجسته در حوزه نشر و تولید دانش نیز پیشگام بوده و اولین کتاب درباره شطرنج را نوشته است.
سجادی افزود: همین ویژگی میتواند مبنایی برای برگزاری برنامههای جانبی فرهنگی و حتی رویدادهای ورزشی در کنار همایش ملی باشد.
چهرهای جامعالاطراف از دل تاریخ کردستان
بر اساس اطلاعات تاریخی، آیتالله محمد مردوخ کردستانی، فرزند شیخ عبدالمؤمن مردوخ، از مفاخر برجسته کردستان در دوران قاجار و پهلوی به شمار میرود. او در سال ۱۲۵۶ در محله آقا زمان سنندج متولد شد و پس از درگذشت پدر در سن ۱۲ سالگی به امامت جمعه سنندج رسید؛ نشانهای از نبوغ و توانمندی او در علوم دینی.
تسلط بر زبانهای عربی و انگلیسی باعث شد تا او نسبت به تحولات فکری، فرهنگی و اقتصادی زمانه خود آگاهی عمیقی داشته باشد. مردوخ در ۳۰ سالگی ماشین چاپ را وارد سنندج کرد و انتشار روزنامه اتحاد را آغاز نمود. نقش او در رویدادهای مشروطه کردستان و فعالیتهای فکری و اجتماعی پس از آن، جایگاهش را در تاریخ معاصر پررنگتر کرده است.
پژوهشگران شمار آثار منتشرشده و منتشرنشده او را حدود ۱۱۵ جلد کتاب عنوان کردهاند؛ مجموعهای گسترده در حوزههای دینی، ادبی، تاریخی و اجتماعی.
این عالم برجسته در سال ۱۳۵۴ در ۹۸ سالگی درگذشت و در روستای نوره، زادگاهش، به خاک سپرده شد؛ روستایی که امروز بار دیگر به مرکز توجه مباحث علمی و فرهنگی تبدیل شده است.
در ادامه مراسم تنی چند از پژوهشگران و نویسندگان کردستانی پیرامون شخصیت و جایگاه آیت الله مردوخ مطالبی را عنوان کردند و خواستار گردآوری و بازنشر نسخههای خطی و اسناد برجایمانده از این عالم شدند تا امکان دسترسی پژوهشگران و نسل جوان فراهم شود.
در پایان مراسم ضمن رونمایی از پوستر همایش، شرکتکنندگان در ادامه با حضور بر مزار آیتالله مردوخ در روستای نوره، یاد و خاطره این شخصیت علمی و دینی را گرامی داشتند.
∎