۱۶ آذرماه سال ۱۳۳۲ روز تجلی مقاومت دانشجویان در برابر نظام ستم‌شاهی پهلوی و استکبار آمریکایی، نقطه عطف جنبش دانشجویی در ایران بود که بیش از هفت دهه بعد هنوز ادامه دارد و دانشجویان را به عنوان قشر پیشرو در جامعه ایرانی متمایز کرده است. قشری که هم نسبت به مسائل و مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حساس است، هم برای حل و انتقال این مشکلات به مسئولان با مردم همراه است.
رویدادها و تحولات جهانی نیز از دید دانشجویان ایرانی پنهان نمی‌ماند و برای نمونه از زمان آدم‌کشی رژیم اسرائیل در نوار غزه، دانشجویان ایرانی نیز همراه با دانشجویان بقیه کشورها و دانشجویان اروپایی و آمریکایی بارها انزجار خود را نسبت به این آدم‌کشی با تحصن و تجمع و انتقال این انزجار به سازمان‌های بین‌المللی نشان داده‌اند.
سیدجواد میری (متولد ۱۳۵۰) دانش‌آموخته جامعه‌شناسی در مقطع دکتری و مطالعات ادیان و فلسفه علم در مقطع کارشناسی ارشد و ادبیات عرب و تاریخ اندیشه‌های علمی در مقطع کارشناسی از دانشگاه گوتنبرگ سوئد است و آثار زیادی از وی به زبان‌های فارسی و انگلیسی منتشر شده است. با وی در مورد روز دانشجو، اهمیت این روز در سپهر سیاسی و اجتماعی ایران امروز، گرایش‌های مختلف در میان دانشجویان و تعامل صاحبان قدرت با این قشر گفت‌وگو کرده‌ایم.
استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی ایرنا روز دانشجو را در ۶ دهه اخیر آمیخته و گره‌خورده با امر سیاسی دانست و گفت: روز دانشجو به نوعی مرتبط با مناسبات سیاسی، اجتماعی و حقوق شهروندی و آزادی است. برگزاری و گرامیداشت روز دانشجو به نهادها، سازمان‌ها و فضای سیاسی در برقراری آزادی، عدالت و انصاف در جامعه کمک می‌کند.
سیدجواد میری، استاد پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی
آیا دانشگاه در ارتقای وضعیت سیاست، فرهنگ و دین موثر بوده؟
اگر قرار است این روز را جشن بگیریم و یاد شهیدان این روز را گرامی بداریم. باید در عمل و ساحت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به آن ارزش‌ها و ایده‌ها التفات بنیادین داشته باشم و تنها به صورت مناسبتی، تکراری و شعاری به این روز توجه نکنیم.
وی گفت: هنگامی که نگاه بنیادین به روز دانشجو داشته باشیم این زمینه فراهم می‌شود که نسبت خود را با آن ایده‌ها و آرمان‌ها در سطح جمعی بازخوانی انتقادی کنیم؛ برای مثال بتوانیم به این سوالات پاسخ دهیم که نسبت قدرت با جامعه، نسبت اقتصاد با جامعه و نسبت فرهنگ با جامعه چگونه است؟ آیا بهبود داشته است؟ آیا نسبت به روزگار گذشته توانسته‌ایم قدمی رو به جلو برداریم؟
نویسنده کتاب بازخوانی ایده زبان و وحدت ملی افزود: بحث‌های جدی می‌توان نسبت به روز دانشجو، جایگاه دانشگاه، جایگاه علم، تفکر و اندیشه داشت یا در نگاه انتقادی می‌توانیم بررسی کنیم دانشگاه به عنوان یک نماد در جهان امروز چه وضعیتی دارد و آیا توانسته است در صف اول تغییر و تحولات قرار گیرد و موتور تغییر و تحولات اجتماعی در جامعه ایران باشد. در مجموع باید بررسی کنیم آیا دانشگاه تاثیرگذار بوده و توانسته به مطالبات سیاست پاسخ دهد، وضعیت اقتصاد را بهینه کند و فرهنگ را به سمت ارتقا سوق دهد یا خیر.
وی ادامه داد: همچنین باید در ارزیابی‌های خود به این امر توجه کنیم که آیا دانشگاه توانسته مناسبات فرهنگی، اجتماعی و دینی را از وضعیت فعلی به سمت رهایی‌بخشی و التفات بنیادین به ارزش‌های والای انسانی سوق دهد یا اینکه دانشگاه در حاشیه قرار گرفته و اگر اینطور است، دلیل این در حاشیه قرار گرفتن چیست؟
این استاد جامعه شناسی تصریح کرد: حال که به ایام روز دانشجو نزدیک می‌شویم باید بررسی کنیم دانشگاه‌های ما در جزر و مد و تحولات جهانی چه موقعیتی دارند؛ عقب‌نشینی کرده یا اینکه روبه جلو حرکت کرده‌اند، یا ساکن اند و دلیل این وضعیت چیست؟ آیا توانسته‌ایم به سمت دانشگاه مستقل حرکت کنیم؟ دانشگاهی که معیار ارزیابی و قضاوت، سیاستگذاری اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در جامعه باشد.
جامعه سالم، متنوع و متکثر است
وی درباره توجه به عقاید و سلیقه‌های مختلف دانشجویان گفت: یکی از نشانه‌های بلوغ اجتماعی و سیاسی در هر جامعه‌ای این است که یک صدا نباشد و در آن تکثر و تنوع سلایق وجود داشته باشد.
نویسنده کتاب ایران در پنج روایت گفت: هنگامی که بتوانیم در جامعه این موضوع را نهادینه کنیم که صداها، دیدگاه‌های مختلف و رویکردهای متکثر را ذیل چتر واحدی به نام جمهوری اسلامی ایران پرورش دهیم، نشانه بلوغ و پختگی جامعه و نظام سیاسی است و هر چه نسبت به تنوع و تکثر و سلایق مختلف با نگاه سلبی، امنیتی و سرکوبگرانه برخورد کنیم نشان می‌دهد نتوانستیم به بلوغ و پختگی برسیم. همانطور که وقتی انسانِ به بلوغ و پختگی نرسیده، خود و اطرافیانش را به هلاکت می‌رساند نظام سیاسی نیز همانطور است، چنانچه در وضعیت بلوغ نباشد تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی و سیاست‌ورزی‌های این نظام به جای اینکه جامعه را به سمت توسعه، پیشرفت و تمکن ببرد به سوی هلاکت و نابودی سوق می‌دهد.
میری تاکید کرد: برای اینکه همبستگی اجتماعی را در جامعه تقویت کنیم، باید بروز و ظهور سلایق، تکثرات و تنوعات موجود در جامعه را به رسمیت بشناسیم و سرکوب نکنیم. اینکه تکثر و تنوع سلایق را چگونه مدیریت و سیاستگذاری کنیم که منجر به تشتت و پریشان‌حالی نشود، وظیفه نهادهای تصمیم‌گیر و تصمیم ساز است که این نهادها در جامعه قدمت ۱۰۰ و ۱۵۰ ساله دارند.
مجلس شورای اسلامی، نهادها و سازمان‌هایی که بعد از انقلاب تشکیل شدند؛ باید به معنای واقعی مصلحت عام و خیر عمومی را تشخیص دهند و بتوانند تکثرات را کانالیزه (جهت‌دهی) کرده و از درون آن وحدت رویه و سیاست‌هایی اتخاذ کنند که همه مردم احساس کنند رای و نظر آنها دیده می‌شود و بودشان نمود پیدا کند.
میری اظهارداشت: ما حدودا ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون جمعیت داریم و دیده شدن این افراد تنها توسط نهادهای سیاسی امکان‌پذیر است. سازمان‌ها، نهادها و ساختارهای سیاسی واقع در کشور فارغ از زبان، دین و مذهب و نقطه جغرافیایی در خدمت ملت ایران هستند. جمهوری اسلامی ایران نیز این تکثرات و تنوعات را باید درون خود پرورش دهد و برای آنها سیاستگذاری کند تا احساس تعلق در آحاد ملت ایران نسبت به خاک و سرزمین دیده شود.
وی در پایان نتیجه گیری کرد: دانشجو وجدان بیدار و خودآگاه جامعه است و این خودآگاهی را باید به نوعی به اصحاب قدرت منتقل کنند. اصحاب قدرت هم اگر تداوم قدرت را می‌خواهند، باید به این مطالبات پاسخ دقیقی بدهند و در سیاست‌ها و سیاستگذاری‌ها نشان دهند. اگر مردم نسبت به تورم، گرانی و بیکاری، محدودیت‌های اجتماعی و فرهنگی اعتراض دارند، دولت و حاکمیت باید پاسخگو باشد و فضایی ایجاد کند که مردم حس تعلق خود را به دولت و حاکمیت در عمل ببینند و این گام مثبتی است.