به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، در بخش اول گزارش ، برای آشنایی با هتل یا مسافرخانه باید بدانیم؛ آنجا مکانی موقت است که چند صباحی پناهگاه مسافرینی می‌شود از راه رسیده و خسته از رنج سفری دورو دراز.
مشاهده کاروانسرا‌ها و مکان‌های اقامتی درمسیر راه‌هایی همچون جاده ابریشم نشان دهنده این است که ایران از دیرباز محل رفت و آمد مردمان سرزمین‌های دیگر بوده است و این بنا‌های تاریخی و کاروانسرا‌های بین راهی به نوعی تمدن غنی پارسیان را به نمایش می‌گذارد.
هتلداری در ایران و مشهد
ساخت اولین هتل در ایران مربوط به اواخر دوره قاجار است. هتلی به نام گراند هتل با ۲۵ اتاق و ظرفیت ۶۰۰ نفر در تهران احداث شد.
گراند هتل توسط فردی مهاجر از قفقاز با الهام گرفتن از هتل‌های اروپایی در خیابان لاله زار قدیم تهران ساخته شد که گفته می‌شود علاوه بر اقامت مسافران میزبان اجرای نمایشنامه‌های میرزاده عشقی شاعر همان عصر نیز بوده است و همچنین هتل پارس و باختر نیز از جمله قدیمی‌ترین هتل‌های مشهد به شمار می‌روند.
شهر مشهد به لحاظ مذهبی و زیارتی بودن علاوه برمکانی دیدنی و توریستی از اهمیت بسیار بالایی نسبت به شهرهای دیگر برخوردار است، هر ساله به مناسبتهای مختلف مشهد آماج گروه‌های زیاد مردم از سراسر کشور و حتی دنیا می‌شود، شهادت امام رضا(ع) یکی از مهمترین مناسبتهای دینی مسلمانان است که سالانه میلیونها زائر و مسافر را روانه این شهر می‌کند.
عدم توازن مسافران و اقامتگاه‌ها
حجم زائر و گردشگری که در سال‌های اخیر به مشهد می‌آمدند نیاز به اقامتگاه‌هایی نیز داشتند که این امر برای رفع نیاز گردشگران و داشتن اقامتی به یادماندنی، بحث هتل‌سازی، رونق فراوانی گرفت تا جایی که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی پای کار آمدند و با دانش روز خود به کمک زیباتر شدن و مستحکم‌تر شدن بناها وارد میدان شدند، این اقدام رفته رفته مشهد را به شهری اسکلتی تبدیل کرد که به جای بازارچه‌های محلی، عکاسی‌های دوره‌گرد، خوراکی‌های بین راهی و دستفروشی‌های رنگارنگ، تا چشم کار می‌کند سنگ است و آهن و بتن و جرثقیل و نماهای پرزرق و برق.
بیشتر بخوانید
گاهی برای من مشهدی این همه مدرنیته شدن درد است، دلم می‌خواهد از سفر که برمی‌گردم در ورودی‌های مشهد گنبد و بارگاه امام جانانم علی بن موسی الرضا (علیه السلام) را ببینم و دست بر سینه بزنم و بگویم؛ السلام علیک یا علی بن موسی الرضا...
اما چه کنیم که مشهد نیز به لحاظ موقعیت‌های ملی و بین المللی ، باید همگام با پیشرفت‌های روز دنیا به جلو برود، جذب گردشگر و یا ورود زائران می‌طلبد که این شهر نیز در رقابت تنگاتنگی با کلانشهرهای دنیا قرار بگیرد، شهری با فناوری‌های روز و چشم اندازهایی جذاب.
اما مسئله اینجاست که برای داشتن انواع هتلها و اقامتگاه‌های مورد نیاز زائران و گردشگران تا چه حدی می‌توانیم از ظرفیت پیشرفت مشهد استفاده کنیم؟ آیا وقت آن نرسیده که به یک مدیریت شهری قابل قبول و متمرکز برسیم تا این ساخت و سازها متناسب با پتانسیل شهر تعریف شود؟
اکنون با وجود گرانی‌ها، تحریم‌های اقتصادی و شرایط دو ساله ویژه شیوع کرونا در کشور، همچنان مجوز برای ساخت هتل به افراد متقاضی داده می‌شود، این در شرایطی است که هتل‌های بسیاری در مشهد به دلیل گرانی مصالح یا تحریم‌های اقتصادی نیمه‌کاره رها شده اند، یا چه بسیار از هتل‌هایی که تکمیل شده اند اما به دلیل نبود تقاضا به بهره برداری نرسیده اند.
همچنان شاهد افزایش این ساخت و سازها در مشهد هستیم شاید قرار است بعد از عبور از شرایط فعلی کشور با حجم چندبرابری ورود گردشگر و زائر به مشهد باشیم!!!
در فصل دوم گزارش به سراغ هتل‌سازی رفتم که سالهاست در این حرفه صاحب نام و عنوانی شده است.
تکلیف کار هتل‌سازان مشهدی چیست؟
مصطفی عبدی سازنده هتل و یکی از هتلداران مشهدی با اشاره به وضعیت ساخت و افزایش انواع هتل در مشهد، می‌گوید: شهر زیارتی مشهد باتوجه به جایگاه مذهبی که بین مردم ایران و کشور‌های دیگر دارد یکی از شهرهای مهم در بحث جذب زائر و گردشگر بوده است و همین امر سبب شده تا افراد زیادی در سال‌های متمادی دست به ساخت هتل، مهمانپذیر، سوئیت و.. بزنند و این شهر پُر بشود از انواع هتلها.
او می‌افزاید: در این برهه از زمان که کشور دچار تحریم‌های اقتصادی است، با وجود گرانی‌های روز افزون تجهیزات ساختمان سازی، شیوع کرونا و کاهش شدید زائر و گردشگر به این شهر، دیگر هتل سازی معنایی ندارد.
این سرمایه گذار ادامه می‌دهد: موضوع بیکاری در جامعه رغبت مردم را برای سفر کم کرده، همچنین آمار روز افزون ساخت هتل در مشهد بحث رقابت‌پذیری هتلداران را نیز به چالش کشیده است، دیگر کار هتلداری برای صاحبان این شغل به صرفه نیست.
عبدی بیان می‌کند: طبق قیمت نرخنامه برای هتلداران، ما ملزم هستیم که از هر شب اقامت مسافر به اضافه ارائه صبحانه مبلغ ۱۲۰ هزار تومان بگیریم، ولی درحال حاضر اگر حتی با ۱۱۰ هزار تومان با نهار و شام هم بخواهیم مسافر بپذیریم باز هم توجیه ندارد، چون تعداد مسافران به شدت کم شده است.
او تصریح می‌کند: ۵۰ درصد سازندگان و دارندگان هتل در طی این دوسال بخاطر شیوع کرونا، شغلشان را عوض کرده‌اند و حتی هتل‌هایی که به تازگی ساخته شده اند اصلا بازگشایی نشدند، اوضاع طوری شده که اگر بخواهیم هتل هم بسازیم به قیمت فروش برایمان تمام می‌شود و این یعنی ضرر پشت ضرر!
این هتلدار مشهدی تاکید می‌کند: در سال‌های گذشته که در فروردین هرسال بیش از ۲ میلیون زائر و گردشگر به مشهد می‌آمد، اینک فقط شاهد حضور ۷۰۰ یا ۸۰۰ نفری آن‌ها هستیم و به دلیل آمار روز افزون ساخت هتل در مشهد این تعداد مسافر نفعی برای هتلداران دربرنخواهد داشت.
مشهد دارای ۵۰ درصد هتل و هتل آپارتمان‌های کشور است
لازم است بدانیم؛ از حدود ۲۰۰۰ هتل و هتل‌آپارتمان کشور، ۲۴۰ هتل و ۳۵۰ هتل آپارتمان در مشهد وجود دارد و از بین ۲۰۰۰ واحد اقامتی در دست احداث در کشور، حدود ۲۰۰ هتل و ۲۵۰ هتل‌آپارتمان در مشهد داریم که این یعنی حدود ۵۰ درصد واحدهای رسمی هتل و هتل‌آپارتمان‌ها در مشهد ساخته شده است.
شمار زیادی از واحدهای غیررسمی تحت عنوان زائرسرا اعم از دولتی و خصوصی در مشهد داریم که اگر این اعداد را کنار یکدیگر قرار دهیم، بیش از ۲۰۰۰ واحد اقامتی اعم از رسمی و غیر رسمی در مشهد در حال فعالیت هستند.
بیشتر بخوانید
- تصاویری زیبا از منطقه باستانی کمرمقبولا واقع در طرقبه
- ثبت حمام حاج لطفعلی فیض‌آباد در فهرست آثار ملی ایران
- صنعت گردشگری مشهد در برزخی به نام کرونا
و حالا فصل سوم گزارش؛ مسئولان باید چگونه این گره درهم تنیده ساخت و ساز هتلها را به سمت و سوی منافع، اشتغال و بهره‌وری بیشتر سوق دهند؟
نیازمند ابلاغ طرح و سند ملی
احمد دیناری معاون سرمایه‌گذاری،گردشگری و هتلداری خراسان رضوی نیز درباره وضعیت ساخت و سازهای هتل در مشهد، می‌گوید: مشهد ۵۰ درصد از واحدهای اقامتی کشور را در اختیار دارد و سرمایه‌گذاری در این واحد‌ها اشباع شده است.
او می‌افزاید: ما به عنوان مشاور سرمایه‌گذاری تا جایی که توانمان اجازه می‌دهد سعی بر منصرف کردن سرمایه‌گذاران داریم و از آن‌ها تقاضا می‌کنیم بر روی مارکتینگ و بازاریابی کار کنند و یا حداقل در شهرستان‌های مجاور سرمایه‌گذاری کنند.
معاون سرمایه‌گذاری،گردشگری و هتلداری خراسان رضوی ادامه می‌دهد: با آمدن کرونا و شرایط ویژه کشور، گرانی ارز، تحریم اقتصادی و مشکلات معیشتی بسیاری از پروژه‌هایی که در حال ساخت بودند متوقف شدند.
دیناری ضمن اشاره به اینکه هتل‌هایی که امروز شاهد بازگشایی یا از سرگیری ساخت آن هستیم سال‌ها پیش موافقت اصولی را دریافت کرده بودند بیان می‌کند: ما در حوزه سرمایه‌گذاری نمی‌توانیم جلودار سرمایه‌گذار شویم مگر اینکه طرح و سندی ملی از مراجع و مبادی قانونی تصویب و به استان‌ها ابلاغ شود تا بتوانیم مانع صدور مجوز ساخت هتل شویم.
او تصریح می‌کند: در این سند مشاور وضع موجود واحدهای اقامتی رسمی و غیررسمی مشهد و همچنین مجوز‌های دهه گذشته تا الان که صادر شده را بررسی می‌کند و میانگین سطح اشغال، چالش‌ها و مشکلات را احصا می‌کند.
معاون سرمایه گذاری میراث فرهنگی استان تاکید می‌کند: اگر این سند پیشنهادی در وزارتخانه تایید و ابلاغ شود، می‌تواند ملاک اجرا قرار بگیرد.
دیناری با بیان این مطلب که چند سالی هست بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها به سمت شهرستان‌ها مایل شده است و تعداد درخواست‌های واحدهای اقامتی در مشهد رو به کاهش است، اظهار می‌کند: ۲۴۰ پروژه گردشگری در حال ساخت در خراسان داریم که بین ۶۵ تا ۷۰ درصد آن در مشهد است، این ۲۴۰ پروژه، ۴۴ هزار میلیارد تومان آورده دارد و برای حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ نفر شغل ایجاد می‌کند.
اخذ مجوز‌ها بر اساس طرح تفصیلی
علی عابدزاده معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه ثامن مشهد نیز می‌گوید: یکی از مهمترین اهداف شکل‌گیری طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم که به اذن مقام معظم رهبری از اوایل دهه هفتاد شروع شد، فراهم سازی شرایط آسایش زوار و میهمانان حضرت امام رضا (علیه السلام) بود.
او می‌افزاید: شرایط بحرانی ناشی از همه گیری کرونا در دو سال اخیر که با کاهش چشمگیر تعداد زائران مواجه بوده ایم نباید ما را از موضوع فراهم آوردن شرایط مناسب و در خور شأن زائران بارگاه منور رضوی غافل سازد. بر اساس طرح مصوب پیشین، معروف به طرح طاش، در حوزه دخالت مستقیم طرح و در حاشیه محور‌ها و معابر اصلی پروژه‌های تجاری_اقامتی تعریف شده بود که با مشارکت بخش خصوصی قسمتی از آن تحقق پیدا کرد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه ثامن مشهد ادامه می‌دهد: حدود ۱۵۵ پروژه از پروژه‌های حاشیه محور‌های اصلی و در حوزه دخالت مستقیم طرح یا ساخته شده اند و یا در حال ساخت هستند.
عابدزاده بیان می‌کند: حدود ۱۴۲ پروژه هم در حال ساخت و دارای مجوز هستند که در آینده‌ای نزدیک ساخته خواهند شد، غیر از پروژه‌های تجاری_ اقامتی، بر اساس ضوابط طرح مصوب پیشین بخش‌های درونی بافت هم با ضوابطی شکلی از اقامتی در آن پیش بینی شده بود که اجرا شده‌اند.
او تصریح می‌کند: گونه ای دیگر از پروژه های اقامتی، زائرسرای ارزان قیمت است که برای هر استان پیش بینی شده است و با ضوابطی که بنیاد زائر امام رضا تدوین کرده بود مجوز‌هایی هم برای شکل‌گیری آن‌ها داده شد که تعدادی از آن‌ها اجرایی شده است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه ثامن مشهد در مورد انتقادات به هتل‌سازی در اطراف حرم از سوی زائران و نخبگان در مورد شکل ظاهری و شیوه بهره برداری هتلها، مبنی بر اینکه هتلها با شیوه‌های سنتی اقامت در بافت حرم قرابت و نزدیکی ندارد تاکید می‌کند: در پیشینه تاریخی بافت پیرامون حرم به شکل سنتی سکونت و اقامت در هم تنیده بوده است و از طرفی حضرت رضا (ع) معین الضعفا است و مخاطبین اصلی بافت اطراف حرم زائران کم درآمد هستند و تناسبی بین دهک درآمدی زائران حضرت رضا و هزینه‌های اقامت در پروژه های اقامتی وجود نداشت. این دلیل در کنار دلایل پر اهمیت دیگر؛ طرح تفصیلی بافت اطراف حرم مطهر بازنگری و طرح تفصیلی حریم رضوی در کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی شهر سازی مصوب گردید. یکی از مواردی که در این طرح مورد توجه قرار گرفته است پیش بینی سه گونه کاربری اقامتی بر اساس رده‌های درآمدی زائران ست.
عابدزاده بیان می‌کند: گونه اول در طرح تفصیلی حریم رضوی و پروژه‌های اقامتی -تجاری، به این شکل است که رده‌های درآمدی بالا را پوشش می‌دهند و کمترین سهم را از پروژه‌های اقامتی -تجاری بافت پیرامون حرم را شامل می شود. گونه دوم زائرسراها هستند که برای درآمدهای میانی برنامه ریزی شده اند و سهم عمده کاربری های اقامتی را به خود اختصاص داده اند و گونه سوم خانه مسافرهایی هستند که دهک‌های با درآمدهای پایین را پوشش می‌دهد.
او می‌افزاید: دوره کرونا و تحریم به زودی پایان خواهد یافت و هر سال سی میلیون زائر به شوق دیدار حرم امام رضا (ع) می‌آیند و کمترین خواسته آن‌ها بهره‌مندی از یک شرایط و خدمات مطلوب پشتیبان زیارت است، شهرداری نیز بعنوان مجری طرح وظیفه دارد تا بر اساس برنامه ریز‌ی‌های صورت گرفته در طرح تفصیلی نسبت به صدور مجوز هتل ها، زائرسراها و خانه مسافرها اقدام نماید.
و در نهایت؛ با ارائه و تصویب طرح سند ملی از مجاری قانونی برای ساخت واحدهای اقامتی، سردرگمی سرمایه‌گذار تمام می‌شود. اینک مشهد نیاز به سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف دارد تا با رونق شهر، سرمایه‌گذار و گردشگر جذب شوند و جایی برای گسترش شهر در ابعاد دیگر باشد.
مبادا شهرمان مشهد به انباری از بتن و سنگ و آهن و آجر تبدیل شود که نفس‌هایمان برای خروج به شماره بیفتند...
انتهای پیام//ف.ح
گزارشگران؛ فاطمه حسن زاده، سارا عباس نژاد