به نام الله
سوره اعراف، آیه ۱۷۹: وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَٰئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ
"به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛ آنها قلبهایی(عقول فطری) دارند که با آن درک نمیکنند؛ و چشمانی که با آن نمیبینند؛ و گوشهایی که با آن نمیشنوند. آنها همچون چهارپایان هستند؛ بلکه گمراهتر! اینان همان غافلانند."
۴۶ حج: أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا...
"پس آیا در زمین سیر نکردند تا اینکه بر ایشان قلبهایی باشد که به وسیله آن بیاندیشند."
"با قلبشان نمیفهمند/نمیاندیشند" کنایه از اینه که عقل فطری/شهودی خودشونو به کار نمیگیرن. عقل و درک فطری یعنی چی؟ مثلا همه ما میفهمیم دروغ گفتن بده، یعنی فطرتاً میفهمیم. بعضی وقتا با عقل نمیفهمیم بلکه فطرت اینو بهمون میگه. مثلا اگه سر کار به رئیست یه دروغی بگی که باعث ضرر رسوندن به اون و بقیه نمیشه بلکه باعث میشه اخراج بشی(فقط به خودت ضرر بزنی) اینجا اتفاقا عقل میگه باید دروغ بگی، اگه راست بگی و از شغل و درآمدت بیفتی حماقت کردی! اما اون چیزی که درون ماست (وجدان یا فطرت) میگه کار خوبی نیست، ما رو به شک میندازه. اینجاست که دین و تقوا، نقش مهمی داره.
پس یعنی از درک فطری خودشون استفاده نمیکنن یا اونو سرکوب کردن؛ به همین دلیل ۱۷۹ اعراف میگه اونا مثل چهارپایان هستن بلکه گمراهتر! مثلا کسی که فطرت خودشو به دست شیطان سپرده و برای منافع خودش از افراد فقیر دزدی میکنه، از حیوان هم بدتره!
به آیات دیگر اشاره کنیم که نشون بدیم منظور نویسنده قرآن (حتی اگر از نظر شما الله متعال نباشه) از قلب، اون قلب ماهیچهایِ سمت چپ سینهمون نیست:
۳۷ ق: إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكْرَىٰ لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ
"در این، هشداری است برای آن کس که قلب دارد، یا گوش میدهد در حالی که حاضر باشد"
آیا به نظرتون نویسنده قرآن فکر کرده که بعضی از انسانها قلب ندارن؟! خب مشخصه که قصدش به کار بردنِ آرایه بوده و منظور، وجدانه. میگه برای کسی که وجدان داره و متعصب نیست و گوش بده، مایه پند و اندرزه.
۸۸ و ۸۹ شعراء: يَوْمَ لَا يَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ | إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ
"در آن روز که مال و فرزندان سودی نمیبخشد" | "مگر کسی که با قلبی سلیم [از شرک و ریب و ریا] به پیشگاه خداوند آید."
۴۶ حج: فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَٰكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ
"پس این چشمها نیستند که کورند بلکه قلبهایی که در سینهها هستند کورند."
آیا فکر میکنید نویسنده قرآن فکر کرده که قلب کور میشه؟ یعنی نمیفهمیده انسان با چشم میبینه و فقط چشمه که کور میشه؟ خب مشخصه منظور اینه که طرف بیماردله، یعنی تعصب کورکورانه داره. مثلا ما میگیم طرف دلش نمیخواد ایمان بیاره. دلش نمیخواد یعنی چی؟ آدم که با مغز تصمیم میگیره! ولی همه میدونن یعنی چی. از این اصطلاحات توی فارسی زیاد داریم. مثلا دلم برات تنگ شده. آیا یعنی ماهیچهها و رگهای قلبم فشرده شدن و اندازه قلبم کوچک شده؟!
آیه ۳۲ حج: ذَٰلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ
این است [برنامههای حج و حدود خدا] و هر کس راهها و مقررات خدا را بزرگ شمارد، قطعا ناشی از تقوای قلبهاست.
آیه ۷ بقره:
خَتَمَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَعَلَىٰ سَمْعِهِمْ ۖ وَعَلَىٰ أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ
"خدا بر دلها و گوشهای آنان مهر نهاده است؛ و بر چشمهایشان پردهای افکنده شده است؛ و عذاب بزرگی در انتظار آنهاست."
آیا منظور اینه که خداوند سینه طرف رو با عمل جراحی باز کرده و یه مُهر آورده که با استامپ جوهردارش کرده و وقتی به قلب رسیده، مهر رو روش زده؟ یا بر چشمشون واقعا یه پرده پارچهای انداخته؟ معلومه نه، بلکه منظور اینه که اونها چون پیرو حق نبودن، خداوند هم بیخیالشون شده و بهشون اجازه داده که در شهوات و نادانی خودشون بیشتر غرق بشن چون بعد از اینکه حقیقت بهشون رسید بازم بیخیال شدن:
آیه ۱۰۰ یونس: وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَنْ تُؤْمِنَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ وَيَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ
"و هیچ نفسی نمیتواند ایمان بیاورد مگر با اجازهٔ الله؛ و [الله] پلیدی را بر کسانی قرار میدهد که عقلشان را به کار نمیگیرند."
آیه ۱۴ مطففین:
كَلَّا ۖ بَلْ ۜ رَانَ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ مَا كَانُوا يَكْسِبُونَ
"چنین نیست [که آنها میپندارند] بلکه آنچه که انجام میدادهاند بر قلبها/دلهایشان زنگ زده است."
آیه ۳ منافقون:
ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا فَطُبِعَ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا يَفْقَهُونَ
"این [نفاق و بدکاریشان] به علت آن است که نخست ایمان آوردند سپس [به حقیقت] کفر ورزیدند (کفر = پوشاندن، کتمان حقیقت)؛ از این رو بر قلبهای آنان مهر نهاده شده است و حقیقت را درک نمیکنند!"
۱۶ حدید:
أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ ۖ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ
"آیا وقت آن نرسیده است که دلها/قلبهای مؤمنان در برابر ذکر خدا و آنچه از حقّ نازل کرده است نرم و فروتن گردد؟! و مانند کسانی نباشند که در گذشته به آنها کتاب آسمانی داده شد، سپس زمانی طولانی بر آنها گذشت و قلبهایشان سخت و غیر قابل انعطاف گردید (یعنی به تعصب عادت کردند و مقاومتشان برابر حقیقت بیشتر شد) و بسیاری از آنها بدکار بودند."
و البته احتمال بخشش به شرط توبه همیشه هست:
۱۰۲ توبه: وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
"و گروهی دیگر، به گناهان خود اعتراف کردند که کار خوب و بد را به هم آمیختند؛ امید است که خداوند توبه آنها را بپذیرد؛ همانا خداوند آمرزنده و مهربان است!"
قلب به معنی نظر و هدف هم اومده:
۱۴ حشر: ...تَحْسَبُهُمْ جَمیعاً وَ قُلُوبُهُمْ شَتَّی...
"آنها را متحد میپنداری؛ درحالیکه قلوبشان(نظراتشان) پراکندهاند."
و به معنی جان هم اومده:
۱۰ احزاب: ...إِذْ زاغَتِ الْأَبْصارُ وَ بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَناجِر...
"هنگامیکه چشمها [از وحشت] فرو ماندند و قلبها/جانها به گلو رسیده بودند."
یکی از ویژگیهای قرآن اینه که برخی آیات، برخی دیگر رو تبیین میکنن، پس قرآن رو باید کامل خوند سپس قضاوت کرد. بعضی آیات متشابهاند بعضیها مجمل (کلی و فشرده، مثل آیات احکام). البته اگه با تعصب بخونیش، بر کفرت افزوده میشه! چون اگه بخوای به قصد ایرادگیری از آیات و تمسخرشون کتاب رو باز کنی، الله هم تو رو به هدفت میرسونه :)