در ۲۵ مارس ۱۹۷۵، ملک فیصل، پادشاه عربستان سعودی، در ریاض، پایتخت این کشور، ترور شد. برادرزادهاش از فاصله نزدیک به او شلیک کرد.
به گزارش بیبیسی، احمد زکی یمانی، وزیر نفت، هنگام تیراندازی در کنار پادشاه ایستاده بود.
می یمانی، دخترش در سال ۲۰۱۷ با این رسانه خبری صحبت کرد.
«هرگز آن روز را فراموش نخواهم کرد. من آن درد را تحمل کردم؛ هنوز هم آن را به یاد دارم. فقط تصور کنید که یک انسان در کنار مربی، استاد، دوستش ایستاده باشد و از فاصلهای بسیار نزدیک مورد اصابت گلوله قرار گرفته است.»
ملک فیصل در حالی که خم شده بود تا برادرزادهاش را ببوسد، سه بار پشت سر هم هدف قرار گرفت.
پدر یمانی، که در ۱۵ سال قبل آن وزیر وفادار ملک فیصل بود، در حال ارائه گزارش به پادشاه بود، به همین دلیل درست در کنار او بود.
ملک فیصل، سومین حاکم این پادشاهی نفتخیز و سومین پسر بنیانگذار آن، بهسرعت به بیمارستان منتقل شد اما اندکی بعد جان سپرد.
می هجدهساله در آن روز، چند کیلومتر دورتر، منتظر پدرش بود.
میگوید: «در آپارتمان پدرم نشسته بودم، لابلای کتابهایش که با عجیبترین و پررنجترین حالت چهره وارد شد. مستقیم رفت به اتاق غذاخوری و فریادی کشید. بعد فقط توانست یک کلمه بگوید: مصیبت!»
این رفتار برای پدرش که به آرامش و صدای بسیار پایین شهرت داشت، غیرمعمول بود.
سپس ماجرا را برای دخترش تعریف کرد و گفت قرار بود ساعت ۱۰ صبح، هیئتی نفتی از کویت با ملک فیصل در کاخ دیدار کند. او که وزیر نفت بود، برای ارائه اطلاعات لازم نزد پادشاه رفته بود.
پدرش گفته بود: «شاهزاده فیصل بن مساعد، که همنام پادشاه بود، به همراه وزیر نفت کویت وارد شد و پادشاه بازوانش را گشود تا برادرزادهاش را در آغوش بگیرد. اما او از جیبش تپانچهای بیرون آورد و به او شلیک کرد.»
«سه گلوله به سر»
یکی از محافظان پادشاه با شمشیری که هنوز در نیام بود، شاهزاده را زد.
گفته میشود شیخ یمانی به نگهبانان دستور داد شاهزاده را نکشند.
در بعضی گزارشهای آن زمان آمده بود که مهاجم به پلیس گفته بود چون شیخ یمانی آنقدر به پادشاه نزدیک ایستاده بود، او تصور کرده بود که شیخ یمانی هم کشته شده است.
اما چنین نبود. یمانی همراه با ملک فیصل که هنوز زنده بود، به بیمارستان رفت. پزشکان، با وجود تلاش، نتوانستند جانش را نجات دهند.
می یمانی به یاد میآورد: «پس از آن همه چیز ساکت شد. خیابانهای ریاض خلوت بود.»
پادشاه صحرا
ملک فیصل در سال ۱۹۶۴ پادشاه عربستان سعودی شد.
کشور، بیابانی به وسعت اروپای غربی بود و او به عنوان حاکم آن، تلاش کرد تا یکی از عقبماندهترین کشورهای خاورمیانه را مدرن کند.
فیصل از پسران ارشد عبدالعزیز آل سعود بود.
او در کارزار پدرش برای یکپارچهسازی شبهجزیره عربستان شرکت کرده بود. تلاشی که سی سال قبلتر به تاسیس پادشاهی عربستان سعودی منجر شد.
فیصل سپس در زمان پادشاهی برادر بزرگترش، نخستوزیر شد.
وقتی بر تخت نشست، پیشاپیش به عنوان سیاستمداری زیرک، دیندار، سختکوش و اصلاحطلب شناخته میشد.
مردی که به تجارت در پایتختهای جهانی خو گرفته بود.
و حاکمی که میخواست با بهرهگیری از ثروت جدید نفتی کشور، نظام آموزش، بهداشت و دادگستری مدرن را به عربستان بیاورد.
اما اصلاحات ملک فیصل همیشه به مذاق عناصر محافظهکارتر مکتب سختگیرانه اسلام، که خانوادهاش به آن وابسته بود، خوش نمیآمد.
برای نمونه، زمانی که فیصل در میانه دهه ۱۹۶۰ نخستین ایستگاه تلویزیونی عربستان را افتتاح کرد، یک حمله مسلحانه به ساختمان انجام شد. حملهای که به رهبری برادر کسی انجام شد که بعدتر فیصل را ترور کرد.
با این حال، فیصل تا آن زمان گامهای بزرگی برداشته بود و به حرکت خود، حتی در حوزههایی مانند آموزش زنان، که پیشتر وارد آن نشده بودند، ادامه داد.
در سال ۱۹۵۶، زمانی که هنوز ولیعهد بود، نخستین مدرسه دولتی منظم دخترانه را تاسیس کرد. مدرسهای که تحت حمایت همسرش، عفت، راهاندازی شد.
می میگوید: «ملکه عفت آموزش دختران را در پادشاهی عربستان سعودی آغاز کرد، و من با افتخار میگویم که یکی از ۹ دانشآموز اول مدرسه او، به نام دارالحنان (مدرسه مهر)، بودم.»
او میافزاید: «ملک فیصل علمای دینی را متقاعد کرد که آموزش زنان آنها را مادران بهتری خواهد کرد.»
یک پادشاهی قدرتمند
زکی یمانی در سال ۱۹۶۰ کارش را با ملک فیصل آغاز کرد.
او متفاوت بود چون با وجود تحصیلات عالی و حرفه حقوق، فردی عادی بود و از خاندان سلطنتی سعودی نبود.
فیصل چند مقاله از یمانی را خوانده بود که توجهش را جلب کرد.
میگوید: «پدرم نخستین دفتر وکالت خود را افتتاح کرد و سپس شروع کرد مقالاتی بسیار تحریکآمیز بنویسد که خواهان دموکراسی و حکمرانی خوب بودند.»
او در ادامه میگوید: «سپس فیصل، که آن زمان ولیعهد بود و به دنبال مشاور حقوقی میگشت، گفت: این مرد کیست؟»
ملک فیصل بعدتر شیخ یمانی، که به این نام شناخته شد، را به عنوان وزیر نفت خود منصوب کرد.
پادشاه به همراه وزیر خود، سیاستی را طراحی کردند که برای نخستین بار، کنترل کامل ذخایر عظیم نفتی را در اختیار پادشاهی گذاشت و عربستان را به بازیگری قدرتمند در جهان عرب و صحنه بینالمللی بدل کرد.
در سال ۱۹۷۳، پس از جنگ اسرائیل با همسایگان عربش، عربستان سعودی، به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت جهان، برای نخستین بار هدایت کارزار استفاده از نفت به عنوان سلاح سیاسی را بر عهده گرفت.
عرضه نفت به کشورهای حامی اسرائیل قطع شد و قیمت جهانی نفت سر به فلک کشید.
شیخ یمانی کسی بود که مامور رساندن این پیام شد.
او آن زمان به بیبیسی گفت: «آنچه ما میخواهیم، عقبنشینی کامل نیروهای اسرائیل از سرزمینهای عربی اشغالی است، و سپس نفت را به همان سطح سپتامبر ۱۹۷۳ بازمیگردانیم.»
افزایش چشمگیر قیمت نفت، تعادل قدرت جهانی را بین کشورهای در حال توسعه یا آنطور که معروف شدهاند تولیدکنندگان و کشورهای صنعتی تغییر داد.
این جابهجایی در توازن قدرت، در سال ۱۹۷۴، سال پیش از مرگ فیصل، با انتخاب او به عنوان «مرد سال» توسط مجله تایم به رسمیت شناخته شد.
پس از قتل پادشاه
شاهزاده فیصل بن مساعد بلافاصله پس از حمله به عمویش دستگیر شد.
او مورد بازجویی قرار گرفت و پزشکان و روانپزشکان تایید کردند که به «اختلال روانی» مبتلاست.
گزارشها حاکی از آن بود که شاهزاده هم پیش و هم پس از ترور، آرام بوده است.
پس از قتل، ریاض برای سه روز عزاداری به طور کامل تعطیل شد.
ملک خالد، برادر پادشاه مقتول، با توافق خاندان سلطنتی سعودی جانشین او شد.
شاهزاده فیصل بن مساعد بعدتر به جرم قتل پادشاه محاکمه و محکوم شد.
در ژوئن ۱۹۷۵، او در میدان عمومی ریاض، طبق روش سنتی اعدام در عربستان سعودی و بر اساس شریعت اسلامی، گردن زده شد.
می میگوید: «ما دلیل واقعی قتل پادشاه را نمیدانیم، جز اینکه قاتل، فردی دارای اختلال بوده است.»
شاهزاده مساعد بهطور رسمی، طبق «تصمیم کابینه سلطنتی»، دیوانه اعلام شد.
با این حال، او دلایلی را که باعث شد عمویش را بکشد، با خود به گور برد. هرچند گمانههایی مطرح بود که او قصد داشت مرگ برادر بزرگترش، خالد را که در سال ۱۹۶۶ در درگیری با نیروهای امنیتی کشته شد، تلافی کند.
همچنین نظریههایی درباره توطئه مطرح شد، گرچه تحقیقاتی بعدی نشان داد که شاهزاده فیصل بن مساعد به تنهایی دست به این کار زده است.
شیخ یمانی تا ۱۱ سال دیگر، یعنی تا سال ۱۹۸۶، وزیر نفت عربستان باقی ماند.
می یمانی تحصیلات دانشگاهی خود را درآمریکا به پایان رساند و نخستین زن سعودی شد که از دانشگاه آکسفورد انگلستان دکترای خود را دریافت میکند.
می یمانی چندین کتاب درباره هویت عربی نوشته و همچنین به بانکهایی چون گلدمن ساکس و شرکتهای نفتی مانند شل مشاوره داده است.