به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، اغلب روزنامه‌ها، شبکه‌های تلویزیونی و سایت‌های خبری ترکیه، امروز درباره این هواپیمای جنگی نوشتند: «قزل الما». این واژه در زبان ترکی به معنای سیب سرخ، در اسطوره شناسی ترک‌های اوغوز معادل رویاها و داستان‌هایی است که هر اندازه دورتر می‌شوند، جذابیت بیشتری پیدا می‌کنند.

سلجوق بیرقدار طراح و سازنده پهپادهای مشهور ترکیه و داماد رئیس جمهور این کشور، اسم قزل الما را برای هواپیمایی انتخاب کرده که ظاهراً اولین نمونه از هواپیماهای جنگنده بدون خلبان است. یعنی اندازه واقعی آن، تقریباً به بزرگی یک فانتوم اف 16 است و ظاهر آن هیچ تفاوتی با جنگنده‌های معمولی ندارد. اما کنترل آن، مانند پهپادها از راه دور صورت گرفته و نیاز به خلبان ندارد.

ژنرال ضیا جمال قاضی اوغلو فرمانده نیروی هوایی ترکیه، ژنرال رفعت دالکیران فرمانده نیروی هوایی رزمی، احمد آکیول مدیر کل صنایع دفاعی ASELSAN و سلجوق بیرقدار، از کابین خلبان پنج فروند جنگنده اف 16 بر این پرتاب تاریخی از هوا نظارت داشتند. 

بسیاری از جراید و رسانه‌های نزدیک به حزب و دولت اردوغان، امروز با تیترها و اظهاراتی اغراق‌آمیز، خبر از تازه‌ترین آزمایش موفقیت‌آمیز قزل الما دادند و آن را «رویدادی جدید در تاریخ هوانوردی نظامی جهان» قلمداد کردند. چرا که برای نخستین بار، یک هواپیمای بدون سرنشین توانسته در آسمان، یک هواپیمای جنگنده واقعی را در آسمان تعقیب کرده و سپس به یک پهپاد بزرگ، موشک شلیک کرده است.

قزل الما در این شلیک موفق، از موشکی استفاده کرده که آنها را اصطلاحاً «موشک فراتر از میدان دید» (فامد) می‌نامند و صورت اختصاری انگلیسی آن بی.وی.آر (BVR) است. قزل الما با قابلیت برخاستن از عرشه ناو، توسط شرکت بایکار شاخته شده و اولین پرواز آن در دسامبر 2022 انجام شد. اما حالا گزارش سری‌سازی آن منتشر شده و انتظار می‌رود در سال 2026 به نیروهای مسلح ترکیه تحویل داده شود. 

خبرگزاری رسمی آناتولی ترکیه گزارش داده «این آزمایش که آغازگر دوران جدیدی در تاریخ هوانوردی ترکیه بود. برای اولین بار در تاریخ هوانوردی ترکیه، یک موشک هوا به هوای ملی که توسط یک رادار ملی هدایت می‌شد، از یک هواپیمای بومی به سمت یک هدف هوایی شلیک شد. بنابراین، تمام حلقه‌های زنجیره ماموریت هوا به هوا کاملاً با منابع ملی اجرا شدند».

این خبر در شرایطی در رسانه‌های ترکیه برجسته شده که یک ماه پیش، هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرده بود «به دلیل خلف وعده آمریکا و عدم صادرات موتور، تولید جنگنده ملی قاآن یا کاان (KAAN) ترکیه متوقف شده است». 

درباره ابعاد، مشخصات فنی و توانمندی‌‌های ادعا شده باید گفت: این هواپیما با طول حدود 14٫5 متر، فاصله 10 متری دهانه بال، ارتفاع 3.5 متری و وزنی در حد 8.5 تن و توان حمل 1.5 تن سلاح و مهمات، هنوز مورد تایید موسسات پژوهشی صنایع دفاعی معتبر بین‌المللی قرار نگرفته است.

از نظر ماموریت نیز به عنوان «جنگنده/رهگیر» در عملیات‌های «ضد سطح /‌استراتژیک / عملیات دوربرد» مورد استفاده قرار خواهد گرفت و امکان ردیابی هم‌زمان اهداف هوا به هوا و هوا به زمین، هدایت موشک‌های BVR (برد بلند)، جنگ الکترونیک و تشخیص هدف را فراهم می‌کند. قزل الما، قابلیت پرواز خودکار و همچنین امکان برخاست و فرود از باندهای کوتاه یا ناوهای هواپیمابر را دارد که برای استقرار دریایی یا ساحلی مناسب است.

قزل الما بومی است؟

مقامات صنایع دفاعی ترکیه، اعلام کرده‌اند که همه اجزای مهم این جنگنده از رادار، موشک، ارتباطاتِ داده و سیستم‌های پرواز به صورت داخلی توسعه یافته‌اند. اما درباره موتور و اجزای اپتیک، اطلاعات خاصی منتشر نشده است.

ترکیه معتقد است که استفاده از هواپیمای جنگنده بدون خلبان قزل الما، انقلابی در قابلیت نبرد هوایی است و می‌تواند هزینه‌های جنگ‌های هوایی را کاهش دهد. چرا که وقت و سرمایه بالایی برای تربیت خلبان مصرف نمی‌شود. با این حال، تحلیلگران سیاسی و دفاعی غربی، با دیده تردید و احتیاط به این موضوع می‌نگرند و معتقدند، اگر ترکیه با خشم و مخالفت سناتورهای آمریکایی روبرو نمی‌شد و می‌توانست به راحتی اف 16 و اف 35 بخرد، تا این اندازه بر روی اهمیت جنگنده بدون خلبان مانور خبری نمی‌داد.

موضوع دیگر این است که تاکید مکرر بر پیشرفت‌های صنایع دفاعی ترکیه در رسانه‌ها، این ارزیابی را نزد منتقدین اردوغان ایجاد کرده که دولت، به منظور سرپوش نهادن بر ناکارآمدی اقتصادی خود، تلاش می‌کند از مفهوم خودکفایی دفاعی، بهره سیاسی و حزبی ببرد.

البته نمی‌توان از کنار این واقعیت گذشت که ترکیه در چند سال گذشته، در حوزه‌هایی مانند پهپاد، خودروهای زرهی، تسلیحات انفرادی و تجهیزات جنگ الکترونیکی به موفقیت‌های نسبی دست یافته، اما توصیف این پیشرفت‌ها به عنوان «انقلاب در صنایع دفاعی» اغراق‌آمیز است. آن هم در شرایطی که بسیاری از اجزا و فناوری‌های حساس مانند موتورهای جت، سیستم‌های پیشرفته اویونیک، پایداری طولانی‌مدت و مواد رادارگریز، هنوز به تأمین‌کنندگان خارجی وابسته است.

چالش‌ها کدامند؟

به باور تحلیلگر دفاعی پایگاه اینترنتی «ترکیه مینِت»، دولت اردوغان اطلاعات شفافی درباره آزمایش‌های قزل الما منتشر نکرده است. از این گذشته با وجود سردادن شعار خودکفایی صد در صدی در صنایع دفاعی، هنوز هم وابستگی‌های ساختاری در بخش‌های صنعتی و نرم افزاری پابرجاست. بنابراین بدون سرمایه‌گذاری بلندمدت، بدون زنجیره‌های تأمین شفاف و عمق صنعتی، چنین پروژه‌هایی در رده اهداف آسیب‌پذیر مانده و تحت تحریم‌ها، کنترل صادرات یا کمبود مواد در بن بست فنی قرار می‌گیرند.

در همین حال، چالش‌های کلان مربوط به دکترین حذف کامل خلبان از نبرد هوایی جای بحث دارد و یک یا چند آزمایش شلیک هوایی نمی‌تواند تضمینی برای پیروزی قزل الما در جنگ شدید الکترونیکی و با نرخ سورتی‌های پایدار باشد. همچنین چرخه‌های تعمیر و نگهداری، ادغام با نیروهای هوایی بزرگتر یا در فضای هوایی مورد مناقشه، تردیدهای مهمی وجود دارد.

برای ناظران مستقل خارجی و از جمله تحلیلگران دفاعی، بین «آزمایش موفقیت آمیز» و «توانایی رزمی در میدان عملیاتی»، تفاوت جدی وجود دارد. اما با وجود این چالش‌های جدی، بسیاری از وزرای کابینه اردوغان و مقامات حزب عدالت و توسعه، گویی مسابقه‌ای بر سر انتشار پیام تبریک درباره آزمایش قزل الما به راه انداختند و آن را به عنوان یک نقطه عطف مهم در تاریخچه صنایع دفاعی ترکیه قلمداد کردند. 
انتهای پیام/