به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، محمدمهدی سیدناصری حقوقدان، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بینالملل کودکان در یادداشتی که در اختیار آنا گذاشت، نوشت: بلایای طبیعی، از جمله سیل، خشکسالی، توفان و زمینلرزه، در دهههای اخیر با شدت و فراوانی بیشتری رخ دادهاند و بهعنوان یکی از مهمترین تهدیدات علیه حقوق بنیادی کودکان شناخته میشوند. کودکان، بهواسطه شرایط زیستی، اجتماعی و اقتصادی خود، آسیبپذیری ویژهای دارند و فقدان سازوکارهای حمایتی منسجم، آنان را در معرض خطرهای جسمی، روانی و اجتماعی قرار میدهد.
در این میان، تابآوری کودکان ، توانایی مقابله با بلایا و بازسازی زندگی پس از بحران، به یکی از محورهای اصلی سیاستگذاری حقوقی و اجتماعی تبدیل شده است. این یادداشت با هدف تحلیل ابعاد حقوقی، اجتماعی و عملی حفاظت از کودکان در برابر بلایای طبیعی، تبیین نقش دولتها، نهادهای اجتماعی و خانوادهها و ارائه راهکارهای نوآورانه برای افزایش تابآوری آنان تدوین شده است.
تابآوری کودکان تنها به توانایی جسمی آنان جهت مقابله با بلایا محدود نمیشود؛ بلکه شامل سلامت روان، دسترسی به آموزش، حمایت اجتماعی و فرهنگی و توانایی بازسازی زندگی پس از بحران نیز میشود. این مفهوم، زمینه را برای ایجاد سیاستها و قوانین جامع حقوق کودک فراهم میکند و معیار ارزیابی اثرگذاری اقدامات دولتها و نهادهای اجتماعی است.
کودکان در مواجهه با بلایای طبیعی با طیفی از آسیبها روبهرو هستند: تهدید سلامت جسمی، کمبود تغذیه، دسترسی محدود به آب سالم، آسیبهای روانی و اضطراب طولانیمدت. همچنین، کودکان گروههای محروم، از جمله کودکان کار، کودکان مهاجر و کودکان در مناطق حاشیهای، در معرض آسیبهای مضاعف قرار دارند. تحلیل دقیق این آسیبها، نشاندهنده خلأهای قانونی و اجرایی در حمایت از کودکان است و ضرورت اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه و تقویت تابآوری را برجسته میکند.
دولتها بر اساس تعهدات حقوق بشر و تعهدات بینالمللی خود، موظف به حفاظت از کودکان در برابر بلایای طبیعی هستند. این مسئولیت شامل تدوین سیاستهای پیشگیرانه، ایجاد سیستمهای هشدار سریع، تضمین دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی، حمایت از خانوادهها و ایجاد سازوکارهای بازخورد و نظارت است. نادیده گرفتن این مسئولیت، علاوه بر پیامدهای اخلاقی، میتواند مصداق تخلف از تعهدات بینالمللی دولتها تلقی شود.
راهکارهای عملی برای افزایش تابآوری کودکان چیست؟
۱. طراحی و اجرای برنامههای آموزشی و تمرینی برای آمادگی کودکان در شرایط بحران.
۲. ایجاد محیطهای امن موقت و خدمات حمایتی در مناطق آسیبدیده.
۳. تقویت مشارکت خانواده و جامعه محلی در آمادهسازی و پاسخ به بحرانها.
۴. استفاده از فناوریهای نوین برای هشدار سریع، اطلاعرسانی و دسترسی به خدمات ضروری.
۵. تدوین و اصلاح قوانین ملی با رویکرد کودکمحور و عدالت اجتماعی.
رویکردهای نوآورانه حقوقی و اجتماعی چیست؟
۱. توسعه چارچوبهای قانونی با تمرکز بر حقوق کودکان در مدیریت بلایای طبیعی.
۲. ایجاد شبکههای همکاری میان دولت، سازمانهای مردمنهاد و جامعه محلی برای پاسخ سریع و مؤثر.
۳. ارزیابی تأثیرات بلایا بر کودکان بهعنوان معیار اصلاح سیاستها و برنامهریزی ملی.
۴. تقویت تابآوری روانی کودکان از طریق برنامههای مشاوره، حمایت روانی و فرهنگی.
کودکان، به ویژه گروههای آسیبپذیر، در برابر بلایای طبیعی در معرض تهدیدهای جدی جسمی، روانی و اجتماعی قرار دارند. تابآوری آنان، نه تنها یک ضرورت انسانی و اخلاقی، بلکه معیار واقعی عدالت اجتماعی و حقوقی است. دولتها، نهادهای اجتماعی و خانوادهها موظفند با اتخاذ سیاستهای پیشگیرانه، ایجاد سازوکارهای حمایتی و تقویت مشارکت اجتماعی، زمینه حفظ و ارتقای تابآوری کودکان را فراهم آورند. تنها از این طریق میتوان تضمین کرد که کودکان، حتی در مواجهه با خشم طبیعت، قادر به ادامه زندگی سالم، ایمن و شایسته خواهند بود و حق آنان در بهرهمندی از آموزش، سلامت و زندگی شایسته محترم شمرده میشود.
انتهای پیام/