به گزارش رکنا، مقاومت میکروبی زمانی شکل می‌گیرد که میکروارگانیسم‌هایی از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها دچار تغییراتی شوند که پاسخ‌دهی آنها به داروها را مختل می‌کند. این پدیده درمان عفونت‌ها را دشوارتر کرده و منجر به افزایش احتمال گسترش بیماری، عوارض شدید و حتی مرگ می‌شود. در نتیجه، اثربخشی آنتی بیوتیک ها و سایر داروهای ضد میکروبی کاهش یافته و درمان عفونت‌ها به طور چشمگیری سخت یا غیرممکن می‌گردد.
در این خصوص، گفتگویی با «مهران دخت عابدینی»، متخصص زنان و زایمان، انجام شده است.
روش صحیح مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در بارداری چیست؟
عابدینی: در دوران بارداری ، استفاده‌ای درست و اصولی از آنتی‌بیوتیک‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. به دلیل حساسیت فوق‌العاده این دوران و کاهش طبیعی سیستم ایمنی، تشخیص و درمان به‌موقع عفونت‌ها نیازمند دقت بسیار است. آنتی‌بیوتیک‌ها تنها در برابر عفونت‌های باکتریایی مؤثر هستند و بسیاری از عفونت‌های شایع، منشأ ویروسی دارند و مصرف این داروها نمی‌تواند تاثیر مثبتی بگذارد. استفاده نادرست و بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها نه تنها سودمند نیست، بلکه موجب تشدید مشکل جهانی مقاومت میکروبی می‌شود.
به‌عنوان مثال، باکتری‌ای کولای، که به طور طبیعی در روده زندگی می‌کند، در گذشته به داروهایی همچون سفکسیم حساسیت نشان می‌داد، اما امروزه در بسیاری از موارد این حساسیت کاهش یافته‌است. این امر پزشکان را وادار می‌کند تا از داروهای قوی‌تر مانند سیپروفلوکساسین استفاده کنند. در نتیجه، درمان عفونت‌ها با مشکلات بیشتری روبه‌رو می‌شود و ممکن است به مرحله‌ای برسد که درمان آنها عملاً غیرممکن شود.
از آنجا که در دوران بارداری سیستم دفاعی مادر ضعیف‌تر عمل می‌کند، ضرورت نظارت پزشکی بر مصرف داروها و تشخیص نوع عفونت بیشتر می‌شود. به همین دلیل، تأکید شده که استفاده از آنتی‌بیوتیک باید با دقت، هدف‌مند و تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز مقاومت میکروبی و پیامدهایی که به‌دنبال دارد، جلوگیری شود.
آیا مصرف آنتی‌بیوتیک در دوران بارداری ضروری است؟
عابدینی: در دوران بارداری، درمان سریع و مناسب عفونت‌ها برای حفظ سلامت مادر و جنین اهمیت زیادی دارد. وقتی پزشک مصرف آنتی‌بیوتیک را تجویز می‌کند، این تصمیم بر اساس ارزیابی‌های دقیق پزشکی و با در نظر گرفتن امنیت جنین گرفته می‌شود. پرهیز از مصرف داروی تجویزشده به دلیل نگرانی‌های بی‌اساس می‌تواند موجب تشدید بیماری و پیامدهای جدی شود.
همه آنتی‌بیوتیک‌ها خطرناک نیستند. برخی از آنها، مانند پنی‌سیلین‌ها شامل آموکسی‌سیلین و آمپی‌سیلین، همچنین سفیکسیم، سفالکسین و اریترومایسین، برای این دوران ایمن شناخته شده و عموماً مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کنند. در عین حال، گروهی دیگر از داروها که ممکن است باعث مشکلات شنوایی یا کلیوی در جنین شوند، فقط در مواقع اضطراری و با صلاحدید پزشک تجویز می‌شوند.
عدم مصرف آنتی‌بیوتیک‌های ضروری در مواردی مانند عفونت‌های ادراری یا دندانی، می‌تواند به تب، گسترش عفونت و عوارض جدی‌تر منجر شود. این شرایط حتی ممکن است به خطراتی مانند سقط جنین یا زایمان زودرس بینجامد. به همین جهت، استفاده درست از آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از چنین پیامدهایی ضروری است.
اثرات مصرف ناقص آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران بارداری
عابدینی: مدیریت صحیح مصرف داروها در دوران بارداری، برای حفظ ایمنی مادر و جنین از ارزش زیادی برخوردار است. مصرف خودسرانه داروها به‌خصوص آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند خطرناک باشد. از سوی دیگر، ناتمام گذاشتن دوره درمان نیز پیامدهای منفی دارد. به‌عنوان مثال، مصرف ناقص یک آنتی‌بیوتیک باعث ایجاد مقاومت میکروبی می‌شود که در صورت بازگشت عفونت، اثربخشی داروی قبلی کاهش می‌یابد و پزشک مجبور به تجویز داروهای قوی‌تر می‌شود.
قطع دارو پیش از تکمیل دوره درمان یا مصرف نادرست آن می‌تواند عواقب خطرناکی هم برای مادر و هم جنین به همراه داشته باشد. به همین دلیل تأکید می‌شود که دارو طبق تجویز پزشک و تا پایان دوره کامل مصرف شود. این روش، علاوه بر اثربخشی مناسب، از ایجاد مقاومت میکروبی نیز پیشگیری می‌کند.
راهکارهای پیشگیری از عفونت در دوران بارداری
عابدینی: رعایت اصول بهداشت فردی و تغذیه سالم، از توصیه‌های مهم جهت پیشگیری از عفونت‌ها در این دوران است. شست‌وشوی مداوم دست‌ها، مصرف مواد غذایی بهداشتی و شست‌وشوی کامل میوه‌ها و سبزیجات از جمله مواردی هستند که باید به دقت رعایت شوند. همچنین، واکسیناسیون مخصوصاً واکسن آنفولانزا توصیه می‌شود که نقش قابل‌توجهی در جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ها دارد؛ به‌ویژه برای زنان دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون بالا.
علاوه بر این، استفاده از ماسک در محیط‌های عمومی و پرجمعیت نیز می‌تواند انتقال ویروس‌ها را به شدت کاهش دهد. تجربه دوران کرونا نشان داده که رعایت چنین نکاتی حتی موارد سرماخوردگی را نیز کاهش می‌دهد.
در نهایت، تأکید می‌شود که مصرف آنتی‌بیوتیک تنها با مشورت پزشک و در موارد ضروری انجام گیرد. آنتی‌بیوتیک‌ها گنجینه‌ای بی‌بدیل در علم پزشکی هستند و بایستی با دقت از آنها استفاده شود تا اثربخشی آنها در برابر بیماری‌ها حفظ شود.