«غلامرضا خواجی» کارشناس حقوق بین‌الملل و عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، با بیان اینکه یکی از اصول مذاکره رعایت توازن است، گفت: بر همین اساس و این اصل، جمهوری اسلامی ایران همچنان در چارچوب توازن و احترام آماده مذاکره است اما طرف مقابل از موضع قدرت وارد شده و گفت‌وگوهای جاری بیشتر جنبه بازی دیپلماتیک و عملیات روانی دارد.
وی اظهار کرد: واقعیت این است که طرف مقابل، یعنی آمریکا و کشورهای غربی هیچ آمادگی برای یک مذاکره محترمانه و متوازن ندارند. اصول مذاکرات بر پایه توازن و احترام متقابل است، اما چنین تعادلی بین ایران و آمریکا وجود ندارد. بنابراین، در شرایط فعلی، مذاکره واقعی تهران اثرگذاری محدودی دارد.
این کارشناس حقوق بین‌الملل تصریح کرد: با این اوصاف، اظهارات مقامات ایرانی درباره مذاکره بیشتر جنبه عملیات روانی دارد. پس از جنگ ۱۲ روزه و افزایش تنش‌ها، جمهوری اسلامی با آگاهی از عدم جدیت طرف مقابل، تصمیم گرفت که فعلاً برای مذاکره با آمریکا عجله نکند.
دیپلماسی، ابزار روانی و مدیریت افکار عمومی
هدف ایران از هرگونه اعلام مذاکره به‌رغم آگاهی از عدم جدیت طرف مقابل، حفظ موقعیت، مدیریت فشارها و ایجاد توازن استراتژیک در منطقه و جهان است
خواجی در توضیح ماهیت بازی دیپلماتیک گفت: در دیپلماسی بین‌الملل، اعلام آمادگی برای مذاکره گاهی ابزار روانی است. طرف مقابل تصور می‌کند ایران قصد سازش دارد، در حالی که جمهوری اسلامی در واقع در حال مدیریت افکار عمومی و ایجاد موازنه روانی است.
وی افزود: کشورهای منطقه از جمله عربستان، امارات، قطر و کویت نگران پیامدهای نظامی هستند و مرتب توصیه می‌کنند که مذاکره با ایران انجام شود. این نگرانی‌ها بیشتر ناشی از ترس است تا تمایل واقعی به صلح و سازش. ایران با اعلام آمادگی برای مذاکره، از این ابزار برای کنترل اوضاع و مدیریت بحران استفاده می‌کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به شرایط بین‌المللی ادامه داد: وضعیت آمریکا و اروپا اکنون تحت فشار بی‌سابقه‌ای قرار دارد. جنگ اوکراین، بحران اقتصادی، کمبود منابع استراتژیک و مشکلات داخلی باعث شده که آمریکا توان اقدام نظامی گسترده در منطقه را نداشته باشد. ایران این شرایط را به دقت تحلیل کرده و مذاکرات را در قالب یک بازی استراتژیک پیش می‌برد تا بتواند منافع ملی و امنیت منطقه را تضمین کند.
چندجانبه‌گرایی؛ راهبرد ایران در صحنه جهانی
غلامرضا خواجی به اهمیت چندجانبه‌گرایی در سیاست خارجی ایران اشاره کرد و گفت: امروزه آمریکا دیگر تنها قطب جهان نیست و کشورهای دیگر از جمله چین، روسیه و قدرت‌های آسیای مرکزی نقش‌های مهمی در عرصه بین‌الملل دارند. جمهوری اسلامی ایران باید از این فضای چندقطبی بهره ببرد و موقعیت خود را تقویت کند.
وی افزود: سیاست خارجی کشور تحت هدایت رهبری به خوبی مدیریت شده و اجازه نداده است که سیاست‌های کلان نظام تحریف یا به حاشیه رانده شود. در گذشته، برخی اقدامات وزارت خارجه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، به ویژه در جریان برجام، باعث تحریف سیاست‌ها و خسارت به منافع ملی شد، اما هدایت رهبری مانع از تکرار این اشتباهات شده است.
خواجی تصریح کرد: مدیریت هوشمندانه، صبر استراتژیک و استفاده از فرصت‌های چندجانبه‌گرایی اکنون جایگزین سیاست‌های تک‌محوری و شتاب‌زده شده است. و در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران از مذاکره به عنوان یک ابزار دیپلماتیک در راستای بازی استراتژیک بهره می‌برد و این بهترین شیوه است چون طرف مقابل هیچ اعتقادی به مذاکره از سر توازن و تعادل ندارد.
اصول دیپلماسی و ضرورت صبر استراتژیک
حفظ استقلال ملی، صبر استراتژیک و بهره‌گیری از فضای چندقطبی، ابزارهای کلیدی ایران برای مواجهه با فشارهای خارجی و مدیریت مناسبات دیپلماتیک هستند
وی درباره ماهیت مذاکرات افزود: مذاکره واقعی تنها زمانی انجام می‌شود که طرف مقابل از موضع قدرت کنار برود و آماده گفت‌وگو در چارچوب توازن واقعی باشد. تا آن زمان، اعلام آمادگی برای مذاکره تنها جنبه بازی دیپلماتیک و عملیات روانی دارد.
خواجی با اشاره به تجربه‌های گذشته گفت: اعلام مذاکره، علاوه بر افکار عمومی منطقه، به داخل کشور نیز پیام دارد. این که گفته شود درهای مذاکره بسته نیست، یک استراتژی برای کنترل جریان‌های سیاسی داخلی هم هست. دیپلماسی باید همزمان با اصول استراتژیک و صبر ملی پیش برود و وارد بازی بی‌حساب نشود.
وی تأکید کرد: در روابط بین‌الملل، مذاکره با آمریکا هرگز به معنای تسلیم یا پذیرش یک‌طرفه نیست. هدف ایران از هرگونه اعلام مذاکره، حفظ موقعیت، مدیریت فشارها و ایجاد توازن استراتژیک در منطقه و جهان است.
مدیریت فشارها و بازی روانی
غلامرضا خواجی به سازوکار بازی روانی اشاره کرد و گفت: ایران با اعلام آمادگی برای مذاکره، طرف مقابل را در یک بازی دیپلماتیک نگه می‌دارد و به او نشان می‌دهد که ایران دارای صبر، تحلیل و استراتژی است. این اقدام باعث می‌شود طرف مقابل مجبور شود برای هر حرکت بعدی خود، محاسبه دقیقی انجام دهد و در نتیجه فشار روانی کاهش پیدا کند.
وی ادامه داد: همچنین این شیوه باعث ایجاد تعادل در افکار عمومی منطقه می‌شود. طرف‌های منطقه‌ای که از احتمال درگیری نظامی هراس دارند، به جای اقدامات تند، به سمت مذاکرات و تعامل محدود سوق داده می‌شوند، در حالی که ایران موقعیت خود را تقویت کرده و اجازه نمی‌دهد فشار یک‌طرفه حاکم شود.
تجربه‌های گذشته و عبرت سیاست خارجی
این استاد دانشگاه درباره تجربه‌های گذشته در برجام و سیاست خارجی گفت: زمانی که برخی سیاست‌گذاران داخلی بدون توجه به رهبری، تصمیمات شتاب‌زده اتخاذ کردند، خسارت‌های قابل توجهی به منافع ملی وارد شد. اما رهبری با مدیریت دقیق، مسیر سیاست خارجی را اصلاح کردند و اکنون جمهوری اسلامی ایران در جایگاهی قرار دارد که می‌تواند با صبر و استراتژی، بهترین تصمیم‌ها را اتخاذ کند. این تجربه نشان داد که هرگونه اقدام دیپلماتیک بدون رعایت اصول صبر، توازن و مدیریت استراتژیک، می‌تواند به منافع ملی آسیب بزند.
چشم‌انداز آینده مذاکرات
خواجی در جمع‌بندی گفت: همان‌طور که رهبر انقلاب نیز بارها فرمودند، مذاکرات واقعی با آمریکا و غرب در شرایط فعلی وجود ندارد. در چنین شرایطی، اعلام آمادگی تهران برای مذاکره هم حکم ابزار دیپلماتیک و روانی را دارد. جمهوری اسلامی ایران با هوشمندی و مدیریت دقیق، فرصت‌ها را تحلیل می‌کند و در انتظار شرایط مناسب برای گفت‌وگوی متوازن و محترمانه خواهد بود.
وی افزود: حفظ استقلال ملی، صبر استراتژیک و بهره‌گیری از فضای چندقطبی، ابزارهای کلیدی ایران برای مواجهه با فشارهای خارجی و مدیریت مناسبات دیپلماتیک هستند. هرگونه اقدام دیپلماتیک بدون رعایت این اصول، می‌تواند به منافع ملی آسیب برساند، بنابراین ایران همچنان سیاست صبر و انتظار همراه با مدیریت هوشمندانه را دنبال می‌کند.
خواجی در پایان تأکید کرد: در این میان، هرگونه بازی دیپلماتیک و اعلام مذاکره باید با دقت و سنجیدگی انجام شود و وارد فضای واقعی مذاکره با طرفی که از موضع قدرت وارد می‌شود نشویم. دیپلماسی ایران، بر اساس اصول توازن، احترام متقابل و مدیریت روانی طرف مقابل پیش می‌رود و هرگونه اقدام بعدی به زمان و شرایط بستگی دارد.
انتهای پیام/