جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی طی سه دهه گذشته به یکی از رویداد‌های معتبر علمی کشور تبدیل شده است؛ رویدادی که هر سال میزبان جمعی از نویسندگان جوان، پژوهشگران دانشجویی و فعالان عرصه تألیف و ترجمه علمی است. سی‌ودومین دوره این جشنواره که همزمان با نخستین دوره اعطای «جایزه علامه سیدجعفر شهیدی» در دانشگاه علم و صنعت ایران برگزار شد، محفلی بود برای دیده شدن آثار علمی و پژوهش‌هایی که ثمره سال‌ها زحمت، مطالعه و تلاش دانشجویان است.
در میان برگزیدگان امسال، نام مریم عبداللهی، فارغ‌التحصیل رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی – گرایش فناوری مواد غذایی از دانشگاه صنعتی اصفهان نیز به چشم می‌خورد؛ پژوهشگری که اثر او در حوزه «اصلاح خصوصیات روغن» توانست عنوان برگزیده جشنواره را از آن خود کند.
عبداللهی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری آنا از فرآیند دشوار نگارش این کتاب، چالش‌های پژوهش در حوزه صنایع غذایی، وضعیت ارتباط میان دانشگاه و صنعت و نیز ضرورت تقویت فرهنگ کتاب‌نویسی سخن گفت. روایت او تصویری واقعی از مسیری است که بسیاری از پژوهشگران جوان طی می‌کنند؛ مسیری پر از سختی، اما همراه با امید، پشتکار و علاقه.
شروع مسیر؛ از معرفی تا انتخاب موضوع
مریم عبداللهی در آغاز گفت‌و‌گو گفت: حوزه پژوهشی من اصلاح خصوصیات روغن بود و سال‌ها در این زمینه کار کردم. این تخصص، مسیر او را به سمت تألیف یک کتاب علمی باز کرد؛ کتابی که به گفته خودش قرار بود «جای خالی یک منبع جامع» را در حوزه روغن و چربی‌های خوراکی پر کند.
عبداللهی گفت از ابتدا ایمان داشته‌اند که کتابمان ظرفیت حضور در جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی را دارد.
او توضیح داد: قبل از شروع نگارش کتاب، تمام منابع موجود در حوزه روغن را بررسی کردیم. کتاب‌هایی نوشته شده بود، اما معمولاً فقط یک بخش از موضوع را پوشش می‌دادند. ما می‌خواستیم کاری انجام دهیم که جامع باشد؛ شامل ترکیبات روغن‌ها، روش‌های استخراج، فرآیند‌های تصفیه و حتی کاربرد‌های صنعتی. از همه مهم‌تر اینکه در این کتاب از پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های ارزشمندی استفاده کردیم که در نقاط مختلف کشور انجام شده بود، اما کمتر در منابع رسمی بازتاب پیدا کرده بود. این نگاه دقیق و جامع‌نگر، مهم‌ترین دلیل اعتماد او به ارزش علمی کتاب بوده است.
چالش‌ها؛ از انبوه منابع تا هماهنگی علمی متن
تألیف یک کتاب تخصصی معمولاً کار ساده‌ای نیست، به‌خصوص در حوزه‌ای مانند صنایع غذایی که منابع متنوع و پراکنده فراوان دارد.
عبداللهی درباره دشواری‌های مسیر گفت: بزرگ‌ترین چالش ما حجم زیاد منابع بود. اینکه میان این حجم اطلاعات بتوانیم بهترین‌ها را انتخاب کنیم و متنی تهیه کنیم که هم کامل باشد و هم تکراری و پراکنده نباشد، کار زمان‌بر و دشواری بود. باید تصمیم می‌گرفتیم کدام بخش‌ها به کتاب اضافه شود و از چه مواردی صرف‌نظر کنیم.
او در ادامه اظهار کرد: خوشبختانه استاد ما، همیشه همراه و پشتیبان بودند. حمایت و راهنمایی ایشان باعث شد بسیاری از سختی‌های مسیر هموارتر شود و بتوانیم با آرامش علمی کار را پیش ببریم.
تجربه جشنواره؛ از صبر طولانی تا دیدار با بزرگان
او درخصوص اینکه شرکت در جشنواره برای عبداللهی تجربه‌ای جدید و جالب بوده گفت: اولین باری بود که در چنین جشنواره‌ای شرکت می‌کردیم. روند ثبت‌نام، ارسال کتاب و پیگیری مراحل داوری برای ما تازه بود. چیزی که خیلی به چشم آمد، طولانی بودن مراحل بررسی بود. حدود پنج تا شش ماه طول کشید تا نتیجه نهایی اعلام شود، بنابراین صبر زیادی لازم داشت.
اما به گفته او، روز جشنواره تجربه‌ای متفاوت برای او بود. دیدن استادان بزرگ از نزدیک که معمولاً فرصت دیدارشان را نداریم، برایم بسیار جذاب بود. این فضا انگیزه زیادی ایجاد می‌کند.
صنعت و دانشگاه؛ دو مسیر که باید به هم برسند
یکی از محور‌های مهم گفت‌و‌گو، نقد فاصله زیاد میان دانشگاه و صنعت است. عبداللهی این فاصله را ناشی از «عدم اعتماد کافی صنعت به دانشگاه» می‌داند.
او گفت: دانشگاه همیشه آماده همکاری با صنعت است، اما این تمایل در صنعت به همان میزان وجود ندارد. صنعت باید به متخصصان دانشگاهی اعتماد کند، بودجه‌های پژوهشی لازم را بپذیرد و فرصت ارائه راه‌حل‌های علمی را فراهم کند. اگر این اعتماد شکل بگیرد، کار‌های بزرگی می‌توان انجام داد.
از دیدگاه او، پژوهش‌های دانشگاهی زمانی اثرگذار می‌شوند که صنعت به‌طور واقعی وارد فرایند تولید علم شود و پژوهش‌ها از دل مشکلات واقعی بیرون بیایند.
توصیه‌هایی برای پژوهشگران جوان
عبداللهی خطاب به دانشجویانی که مسیر پژوهش را آغاز کرده‌اند، چنین گفت: مهم‌ترین نکته این است که ناامید نشوند. گاهی احساس می‌کنیم کاری که انجام می‌دهیم فایده‌ای ندارد یا تأثیرش کم است. اما واقعیت این است که پژوهش همیشه نتیجه فوری نمی‌دهد. اگر سختی‌ها را تحمل کنیم، قطعاً شیرینی‌اش را خواهیم دید.
او تأکید می‌کند که پشتکار و ماندن در مسیر پژوهش مهم‌ترین اصل برای رسیدن به موفقیت علمی است.
چرا فرهنگ کتاب‌نویسی در دانشگاه کم‌رنگ است؟
در بخش دیگری از گفت‌و‌گو، عبداللهی درباره شیوه تقویت فرهنگ کتاب‌نویسی در میان دانشجویان گفت: این موضوع از کودکی شکل می‌گیرد. کسی که اهل کتاب‌خوانی باشد، وقتی بزرگ‌تر می‌شود به نوشتن هم علاقه‌مند می‌شود. اما در دانشگاه‌ها معمولاً پژوهش به سمت مقاله‌نویسی هدایت می‌شود و کتاب‌نویسی چندان مورد توجه نیست.
او ادامه داد: نوشتن کتاب به زبان فارسی، یک خدمت علمی بزرگ است. کتاب یک منبع جامع است و بسیار بیشتر از مقالات به فهم دانشجویان کمک می‌کند. اگر دانشجویان هدف خود را فقط رزومه و امتیاز قرار ندهند و به اثرگذاری فکر کنند، انگیزه بیشتری برای تألیف خواهند داشت.
پیامی به مسئولان علمی و دانشگاهی
عبداللهی در پایان توصیه‌ای برای مسئولان دانشگاهی و نهاد‌های پژوهشی داشت: مسئولان باید واقعاً از پژوهش حمایت کنند، نه اینکه صرفاً مسیر را سخت‌تر کنند. گاهی در داوری آثار، برخورد‌ها نادرست است و سطح کار بدون دلیل پایین نشان داده می‌شود. اگر حمایت‌ها واقعی باشد و موانع کمتر، پژوهشگران جوان انگیزه بیشتری پیدا می‌کنند.
انتهای پیام/