نیویورک تایمز نوشت: هفتهٔ گذشته، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، ضرب‌الاجلی سخت تعیین کرد تا دربارهٔ جزئیات یک پیش‌نویس توافق صلح ۲۸ بندی با روسیه به توافق برسد. ترامپ گفت اگر زلنسکی نپذیرد، «باید تا آخرین رمق بجنگد».
به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: تا دوشنبه، آن ضرب‌الاجل، یعنی روز شکرگزاری، از میان رفته بود. طرح ۲۸ بندی ــ که به‌طور گسترده به عنوان مجموعه‌ای از امتیازات یک‌طرفه به ولادیمیر پوتین مورد انتقاد قرار گرفته بود ــ به حدود ۲۰ بند کاهش یافته بود.
برخی از حساس‌ترین موارد، از جمله محدود کردن اندازهٔ ارتش اوکراین و ممنوعیت استقرار نیروهای ناتو در خاک اوکراین، برای مذاکرات بعدی کنار گذاشته شد. همچنین موضوع تعیین مرزهای جدید میان روسیه و اوکراین نیز به تعویق افتاد.
اما پیامد این تغییرات، که طی مجموعه‌ای از نشست‌های ۱۱ ساعته در ژنو به رهبری مارکو روبیو انجام شد، روشن است: برخی از مقامات دولت ترامپ پیش‌بینی می‌کنند که پوتین احتمالاً این پیش‌نویس جدید را فوراً رد خواهد کرد ــ که به معنای ورود به یک مذاکرهٔ طولانی و فرسایشی است؛ دقیقاً چیزی که ترامپ می‌کوشید از آن جلوگیری کند.
روبیو هنگام ترک ژنو روز یکشنبه گفت: «خب، مشخص است که روس‌ها هم در این‌باره حق رأی دارند، درست است؟»
البته که دارند، و موفقیت این تلاش تا حد زیادی به واکنش روسیه بستگی خواهد داشت.
در طول آخر هفته، نشانه‌های فراوانی وجود داشت که بازیگران مختلف، این مذاکرات را از زاویه‌های متفاوتی می‌بینند. برای برخی در دولت ترامپ، موضوع این است که با کنار هم گذاشتن خواسته‌های هر دو طرف و انجام مصالحه‌های سخت، به نقطهٔ میانی برسند. برای پوتین، موضوع دربارهٔ بازگرداندن سرزمین‌هایی است که از نگاه او برای بیش از یک هزاره اهمیت فرهنگی، سیاسی و نظامی برای روسیه داشته‌اند.
و برای اوکراینی‌ها و اروپایی‌ها، موضوع این است که نشان دهند کشورهایی که با زور زمین اشغال می‌کنند، در نهایت از تجاوز پاداش نمی‌گیرند ــ و بازدارندگی در برابر تلاش دوبارهٔ روسیه برای حمله.
این گزارش دربارهٔ چگونگی ایجاد جنجال گسترده پیرامون طرح صلح آمریکا در ایالات متحده و اروپا، بر اساس مصاحبه با شش مقام دولتی تهیه شده است که بیشتر آنان تنها با شرط ناشناس ماندن و برای بیان گفت‌وگوهای خصوصی صحبت کردند.
به هر معیار که نگاه کنیم، انتشار این طرح از سوی دولت ترامپ در بهترین حالت ناشیانه بود. کاخ سفید از درز جزئیات طرح که نخستین‌بار توسط Axios گزارش شد، غافلگیر شد. روبیو روز چهارشنبه گذشته این پیشنهاد را «فهرستی از ایده‌های بالقوه» خواند، در حالی که ترامپ، معاون رئیس‌جمهور جِی‌دی ونس و کارولین لویت، دبیر مطبوعاتی کاخ سفید، از آن حمایت کردند.
این درز اطلاعات، متحدان اروپایی را ــ که بار دیگر کنار گذاشته شده بودند ــ خشمگین کرد. اوکراینی‌هایی که می‌کوشیدند رابطه با دولت ترامپ را تثبیت کنند و جریان سلاح‌های ساخت آمریکا و خریداری‌شده توسط اروپا را احیا کنند، خشمگین شدند؛ زلنسکی گفت ممکن است کشورش مجبور شود میان «کرامت» خود و قدرتمندترین متحدش یکی را انتخاب کند.
ترامپ روز یکشنبه، همان روزی که روبیو در حال نرم کردن مواضع طرف اوکراینی با اصلاح پیش‌نویس بود، در شبکه‌های اجتماعی به اوکراینی‌ها حمله کرد.
اکنون، پس از یک آخر هفتهٔ مداخله‌های اضطراری، طرح اصلاح‌شده کمی روشن‌تر به نظر می‌رسد، هرچند موفقیت نهایی آن همچنان بعید است.
روز دوشنبه، کارولین لویت تأکید کرد که پس از مذاکرات روبیو در ژنو، «ما احساس می‌کنیم در جایگاه بسیار خوبی هستیم». اما او اذعان کرد که این توافق نیازمند تأیید پوتین و نمایندگان اوست ــ و دربارهٔ نتیجه هیچ پیش‌بینی‌ای نکرد.
زلنسکی در رسانه‌های اجتماعی نوشت که بسیاری از «عناصر درست» اکنون در این چارچوب گنجانده شده‌اند و او دربارهٔ «مسائل حساس» با ترامپ گفتگو خواهد کرد.
به گفتهٔ مقامات دولتی، محرک دور جدید مذاکرات از افزایش ناامیدی ترامپ نسبت به ناتوانی‌اش در پایان دادن به جنگی تقریباً چهارساله نشأت می‌گیرد.
کمی پس از توافق آتش‌بس غزه در ماه سپتامبر، ترامپ جلسه‌ای با روبیو، ونس، استیو ویتکاف (فرستادهٔ ویژهٔ رئیس‌جمهور برای تقریباً هر چیز) و جرد کوشنر ــ داماد ترامپ که هیچ نقش رسمی در دولت ندارد اما رئیس‌جمهور برای مذاکرات پیچیده به او تکیه می‌کند ــ برگزار کرد.
ترامپ به آنان گفت که باید بر پایهٔ دستاوردشان در خاورمیانه، توافقی برای اوکراین و روسیه ایجاد کنند. همین امر منجر به نشست‌های محرمانه در میامی با کیریل دیمیتریِف، فرستادهٔ اقتصادی تحصیل‌کردهٔ هاروارد پوتین و رئیس صندوق ثروت ملی روسیه شد. پس از آن نیز دیدار محرمانهٔ روستِم اومرُف، مشاور امنیت ملی زلنسکی، انجام شد.
افراد آگاه به این دیدارها می‌گویند که دستیاران ترامپ باور داشتند ترکیب رسوایی در حال گسترش فساد در اوکراین و پیشروی‌های تدریجی روسیه در میدان نبرد فشار تازه‌ای بر زلنسکی وارد آورده است تا توافقی را بپذیرد. اما پیش‌نویسی که در نهایت تدوین شد، با ورودی‌های بسیار بیشتری از سوی روس‌ها نسبت به اوکراینی‌ها شکل گرفته بود.
روبیو به خبرنگاران در ژنو گفت: «ما نزدیک به سه هفته پیش با یک سند پایه آغاز کردیم که آن را با هر دو طرف در میان گذاشتیم و ورودی‌هایی از هر دو طرف دریافت کردیم.»
و سپس، طبیعتاً، سند درز کرد. جزئیات آن اروپایی‌ها را ــ که در جریان قرار نگرفته بودند، با وجود اینکه تأمین مالی سلاح‌های اوکراین و طراحی تضمین امنیتی این کشور را برعهده دارند ــ خشمگین کرد. فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، جمعه‌شب در تماس تلفنی تنش‌آلودی با ترامپ تأکید کرد که این توافق پیشنهادی هیچ سازوکار قابل اجرایی برای بازداشتن روس‌ها ندارد.
مرتس پس از نشست گروه ۲۰ در ژوهانسبورگ، که ترامپ و سایر مقامات آمریکایی آن را تحریم کردند، گفت: «اگر اوکراین این جنگ را ببازد و شاید فروبپاشد، این موضوع بر کل سیاست اروپا و سراسر قارهٔ اروپا تأثیر خواهد گذاشت.»
رهبران جمهوری‌خواه نیز نسبت به این پیش‌نویس درز کرده، شدیداً انتقاد کردند؛ از جمله میچ مک‌کانل، رهبر پیشین اکثریت در سنا، که گفت: «پوتین تمام سال تلاش کرده است تا رئیس‌جمهور ترامپ را احمق جلوه دهد.»
در کی‌یف، دانیل پی. دریسکول، وزیر ارتش آمریکا و از دوستان ونس، این پیشنهاد را به مقامات بدبین اوکراینی ارائه داد. ونس، که در فوریه در اتاق بیضی‌شکل به زلنسکی پرخاش کرده بود و خواهان توقف کمک‌های آمریکا به اوکراین شده بود، روز جمعه دربارهٔ این طرح با زلنسکی تلفنی گفتگو کرد.
تا شنبه، روبیو وارد حالت کنترل خسارت شد. او به ژنو رفت تا با مقامات اوکراینی و اروپایی دیدار کند. ویتکاف، کوشنر و دریسکول نیز به آنجا پرواز کردند.
در حالی‌که ترامپ از این توافق پیشنهادی به‌عنوان کلمه‌ای نزدیک به نهایی استقبال کرده بود، روبیو آن را یک نقطهٔ شروع می‌دانست.
او از هواپیما به سوی سوئیس، با سناتور مایک راوندز (جمهوری‌خواه داکوتای جنوبی) و جین شِیهین (دموکرات نیوهمپشایر)، که یک هیئت دوحزبی را به کنفرانس امنیتی در هالیفکس کانادا هدایت می‌کردند، تماس گرفت و دربارهٔ منشأ طرح ۲۸ بندی به تفصیل توضیح داد.
سناتورها سپس کنفرانس خبری برگزار کردند و به خبرنگاران گفتند که از روبیو شنیده‌اند سند عمدتاً توسط روس‌ها تنظیم شده است، نه آمریکا. راوندز گفته‌های روبیو را این‌گونه خلاصه کرد: «این توصیهٔ ما نیست. این طرح صلح ما نیست.»
راوندز گفت روبیو «روشن کرد که این یک فرصتی بود برای دریافت آن طرح. شما اکنون پیشنهادی از یک طرف دارید و فرصتی برای پاسخ طرف دیگر.»
وقتی سخنان آنان منتشر شد، به نظر می‌رسید تأییدی بر این باشد که روس‌ها نقش عمده‌ای در تدوین زبان سند ایفا کرده‌اند. ناگهان روبیو مجبور شد انکار کند که هرگز به سناتور نگفته است سند اساساً یک پیش‌نویس روسی بوده است. او با راوندز و دیگران تماس گرفت و اصرار داشت که آنان سخنانش را اشتباه برداشت کرده‌اند.
اما او به‌سرعت تأیید کرد که تدوین سند با سنجیدن خواسته‌های روسیه آغاز شده بود.
او روز یکشنبه در ژنو گفت: «ما از مراحل اولیهٔ این روند، با درک خود از موضع روسیه ــ آن‌گونه که به شیوه‌های گوناگون به ما منتقل شده ــ آغاز کردیم.» او گفت این شامل پیشنهادهای شفاهی و غیررسمی کتبی موسوم به «نان‌پیپر» بود که به وزارت خارجه ارسال شده است. او تأکید کرد که چنین کاری نیز با اوکراینی‌ها انجام شده، هرچند مشخص نیست چه زمانی.
تا یکشنبه شب به نظر می‌رسید روبیو دوباره کنترل مذاکرات را به دست گرفته است.
او بخش‌هایی را ــ فعلاً ــ حذف کرد که برای همیشه عضویت اوکراین در ناتو را ممنوع می‌کرد و ایجاد یک نیروی امنیتی از کشورهای عضو ناتو در داخل اوکراین را که می‌توانست روسیه را از حملهٔ دوباره بازدارد، منع می‌کرد.
یک مقام کاخ سفید اضافه کرد که مفادی که پیش‌تر اوکراین را به واگذاری سرزمین به روسیه ملزم می‌کرد، اصلاح شده است. اما اکنون بخش دشوار ماجرا از راه می‌رسد: این‌ها دقیقاً بندهایی هستند که بیش از همه برای پوتین اهمیت دارند.
کارشناسان روسیه ارزیابی کرده‌اند که هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که پوتین آمادهٔ پایان دادن به تهاجم تمام‌عیاری باشد که در فوریهٔ ۲۰۲۲ آغاز کرد، یا اینکه به یک آتش‌بس دائمی پایبند باشد. پوتین امسال هرگونه پیشنهاد آتش‌بس فوری از سوی ترامپ را رد کرده است.
در همین حال، جنگ ادامه دارد. بامداد سه‌شنبه، صدای انفجارهای مهیب در سراسر پایتخت اوکراین شنیده شد و مقامات محلی گفتند که پدافند هوایی در حال مقابله با یک حملهٔ بزرگ روسیه است.
∎