پایگاه خبری جماران، سجاد انتظاری: بر اساس اعلام وزارت کشور، انتخابات سال آینده شورای اسلامی شهر تهران به صورت آزمایشی با مدل تناسبی برگزار خواهد شد.
اما این انتخابات چگونه برگزار می شود؟ در این مدل انتخابات، داوطلبان پس از تأیید صلاحیت میتوانند به صورت منفرد یا در قالب فهرستهای حزبی وارد عرصه شوند. حق تشکیل فهرست انتخاباتی هم صرفاً به احزاب و جبهههای سیاسی اعطا شده است و طبق قانون احزاب مصوب سال 1394، فقط تشکلهای دارای مجوز از کمیسیون ماده 10 احزاب میتوانند لیست بدهند. بنابراین هیچ سازمان مردمنهاد، انجمن محلی یا تشکل قومی حق ارائه فهرست رسمی در انتخابات شوراها ندارد. اگر حزبی وارد یک ائتلاف شد نیز مجاز به ارائه لیست مستقل نیست.
بر اساس وزن هر فهرست، تعداد نمایندگان در شورای اسلامی شهر تعیین میشوند. برای مثال، اگر یک فهرست ۲۰ درصد آراء را کسب کند، ۲۰ درصد اعضای شورا نیز متعلق به آن فهرست خواهد بود. به عبارت دیگر، اگر یک فهرست یکسوم کل آراء را کسب کند، یکسوم کرسیهای شورا به آن تعلق خواهد گرفت. از سوی دیگر، افرادی که به صورت انفرادی در انتخابات تناسبی شرکت میکنند نیز بر اساس وزن و تعداد آراء کل و درصدی ارزیابی میشوند.
از تفاوتهای مهم قانون جدید با ادوار گذشته این است که اگر یکی از اعضای شورا از سمت خود کنارهگیری کند یا به هر دلیل از شورا خارج شود، جایگزین او فقط از میان اعضای علیالبدل همان فهرست خواهد بود، نه از میان کل کاندیداها. این موضوع مانع از آن میشود که ترکیب شورا برخلاف رأی اولیه مردم تغییر کند. فلسفه اصلی این قانون، تقویت احزاب و نهادینهسازی نقش آنها در فرآیندهای انتخاباتی کشور است. در شیوه جدید، انتخابات شوراها از حالت فردمحور به سمت ساختارمحور و فهرستمحور حرکت خواهد کرد که میتواند موجب انسجام سیاسی، تقویت جبههها و ارتقای کیفیت تصمیمگیری در مدیریت شهری شود.
نحوه محاسبه تعداد کرسیهای هر فهرست در انتخابات تناسبی
در انتخابات تناسبی آراء هر نامزد شامل آرائی است که به صورت منفرد و نیز از طریق فهرست انتخاباتی به وی داده شده است. با جمع کردن آراء همه اعضای یک فهرست، مجمموع آراء آن فهرست تعیین میشود. با تقسیم مجموع آراء هر فهرست بر کل آراء صحیح، درصد سهم آن فهرست به تناسب از کل آراء صحیح مشخص میشود.
محاسبه تعداد کرسیهای هر فهرست بر اساس عدد صحیح درصد رأی کسب شده توسط اعضای آن فهرست است و کرسیهای توزیع نشده بر اساس سقف کرسیهای اعضای اصلی حوزه انتخابیه به فهرستهایی تعلق میگیرد که درصد آراء آنها بیش از سایرین باشد. سهم نامزدهای انفرادی نیز از تقسیم مجموع آراء نامزدهای انفرادی بر کل آراء صحیح به دست میآید.
اعضای منتخب هر فهرست بر اساس رأی بیشتر و تا سقف سهم اختصاص یافته انتخاب میشوند. اختصاص کرسی به نامزدهای انفرادی نیز پس از رتبهبندی کل نامزدها به ترتیب آراء بیشتر خواهد بود. یعنی در صورت اینکه کرسیهای حوزه انتخابیه با فهرستهای موجود پر نشود، نامزدهای انفرادی این کرسیها را به دست خواهند آورد تا تعداد نمایندگان کامل شود. در هر مرحله در صورت تساوی آراء، قرعهکشی انجام میشود.
به طور مثال، بر اساس آمار استخراج شده توسط ستاد انتخابات وزارت کشور، در انتخابات سال 1400 شورای اسلامی شهر تهران تعداد کل آراء صحیح 9 میلیون و 246 هزار و 958 عدد بود. فهرست جبهه شورای ائتلاف اصولگرایان در این انتخابات مجموعا 6 میلیون و 499 هزار و 187 رأی کسب کرد و به این ترتیب آنها بالغ بر 70 درصد آراء را به دست آوردند و با این درصد آراء 14.73 کرسی از آن خود میکردند اما بر اساس قانون عدد صحیح محاسبه میشود و اعشار کنار میرود. در این صورت از 21 کرسی شورای شهر تهران 14 کرسی به آنها میرسید. جبهه اصلاحات نیز در این انتخابات 530 هزار و 644 رأی کسب کرد و به این ترتیب آنها 5 درصد آراء را به دست آوردند و یک کرسی به آنها میرسید.