به گزارش خبرگزاری آنا به نقل از «رادیو نیوزیلند»، با برقراری آتش‌بس در غزه، تیمی از مرمتگران تلاش می‌کنند تا کتاب‌ها و دست‌نوشته‌های تاریخی و نادر را از زیر آوار یک مسجد تخریب‌شده نجات دهند. یکی از این مرمتگران، باستان‌شناسی به نام حنین ال‌عامسی، در حال بررسی صفحات یک دست‌نوشته است که گنجینه‌ای از تاریخ غزه را در خود دارد. این دست‌نوشته‌ها زمانی در مسجد عمری، یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین آثار تاریخی غزه، قرار داشتند.
مسجد عمری که در بخش قدیمی شهر غزه واقع شده، روزگاری یکی از مراکز مهم مذهبی و فرهنگی این منطقه بود، اما در جریان بیش از پانزده ماه حملات هوایی صهیونیست‌ها به طور کامل تخریب شد. یکی از تیم‌های مرمت وزارت اوقاف دینی غزه در حال جست‌و‌جو و نجات دست‌نوشته‌ها، کتاب‌های نادر و اسناد آرشیوی از زیر آوار‌های این مسجد است. این مجموعه شامل هزاران دست‌نوشته تاریخی است که برخی از آنها حدود ۷۰۰ سال قدمت دارند و موضوعات مختلفی همچون ستاره‌شناسی، ادبیات و فقه اسلامی را در بر می‌گیرند.
حین انجام این عملیات نجات، دست‌نوشته‌هایی با ارزش‌های فرهنگی و علمی بزرگ، از جمله آثار دانشمندان معروفی، چون «شیخ عثمان صباح»، «شیخ محمد بسسو» و «شیخ نخاله» پیدا شده‌اند. تیم مرمت همچنان به تلاش خود برای حفظ این آثار ادامه می‌دهد تا این میراث فرهنگی برای نسل‌های آینده حفظ شود. کتابخانه مسجد عمری در گذشته با داشتن حدود ۲۰,۰۰۰ جلد کتاب یکی از بزرگ‌ترین مراکز مطالعاتی فلسطین بود و از جمله آثار مهم آن دست‌نوشته‌ای با موضوع حقوق ارث اسلامی بود که توسط «بدرالدین ماردینی» نوشته شده بود. این کتاب به‌ویژه به دلیل ارتباطاتش با علم ستاره‌شناسی و ریاضیات در تاریخ علمی فلسطین جایگاه ویژه‌ای دارد.
با این حال، این مجموعه عظیم در اثر حملات اخیر صهیونیست‌ها که در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۳ صورت گرفت، کاملاً نابود شد. مسجد عمری سه بار مورد حمله شدید قرار گرفت و کتابخانه آن به خاکستر تبدیل شد. تلاش‌ها برای نجات این آثار در زمانی که جنگ تمام‌عیار در غزه ادامه داشت، در کمال دشواری انجام شد و در نهایت، تیم مرمت توانست ۱۲۳ نسخه از ۲۲۸ دست‌نوشته را نجات دهد. از این ۱۲۳ نسخه، ۳۶ مورد به‌طور معجزه‌آسا حفظ شده‌اند.
تیم مرمت تحت رهبری «حنین ال‌عامسی» با استفاده از منابع محدود، اما اراده‌ای آهنین خود، در حال ترمیم و بازسازی این آثار هستند. این کار شامل حذف کپک‌ها، تثبیت صفحات شکننده و بازسازی آنچه که از این آثار باقی مانده است، می‌شود. بسیاری از این آثار آسیب‌های شدیدی دیده‌اند، از جمله آسیب‌های ناشی از رطوبت، قارچ، پارگی و حتی آثار مستقیم حملات موشکی.
علاوه بر این تلاش‌ها، خسارات بزرگی نیز به دیگر اماکن مذهبی و فرهنگی غزه وارد آمده است. بر اساس گزارش‌های وزارت اوقاف دینی غزه، ۱۱۰۹ از ۱۲۴۴ مسجد در این منطقه یا کاملاً تخریب شده‌اند یا به شدت آسیب دیده‌اند. این خسارات به عنوان بزرگ‌ترین ویرانی فرهنگی و مذهبی در تاریخ غزه توصیف شده است.
در چنین شرایطی، تلاش‌هایی برای حفظ آثار دیگر غزه نیز در جریان است. از جمله این اقدامات، پروژه دیجیتال‌سازی دست‌نوشته‌های کتابخانه مسجد عمری بود که از سال ۲۰۱۹ آغاز شده بود. این پروژه با همکاری کتابخانه بریتانیا و کتابخانه موزه و دست‌نوشته‌های هیل در دانشگاه سنت جان در مینه‌سوتا انجام شد و آثار دیجیتال‌شده در دسترس پژوهشگران جهانی قرار گرفت.
در عین حال، بسیاری از آثار تاریخی غزه به دلیل بمباران‌ها از بین رفته‌اند و به گفته «جودت خضری»، یکی از مسئولین موزه خصوصی غزه که اکنون نابود شده، امیدی به نجات آثار باقی‌مانده نیست. او تأکید می‌کند که در شرایط حاضر، حفظ جان انسان‌ها از هر چیزی مهم‌تر است و نمی‌توان به آثار باستانی اولویت داد.
در همین حال، یک تیم ویژه فرانسوی در سپتامبر ۲۰۲۵، برای نجات برخی از آثار تاریخی غزه اقدام کرد. این تیم که تحت نظارت مدرسه فرانسوی مطالعات دینی و باستان‌شناسی اورشلیم به انجام رسید، توانست ۱۸۰ متر مربع از گنجینه‌های تاریخی غزه را از منطقه خطرناک خارج کند.
با این حال، آینده میراث فرهنگی غزه همچنان مبهم است. هرچند برخی آثار باستانی غزه به کشور‌های خارجی منتقل شده و در نمایشگاه‌های مختلف به نمایش درآمده‌اند، اما بخش عمده‌ای از این آثار از بین رفته‌اند و حفظ باقی‌مانده‌ها همچنان در برابر تهدیدات جنگی و بمباران‌ها در معرض خطر است.
این بحران، علاوه بر به خطر انداختن جان انسان‌ها، خسارات جبران‌ناپذیری به تاریخ و فرهنگ فلسطین وارد کرده و به نظر می‌رسد که برای بسیاری از مردم غزه، دغدغه حفظ آثار باستانی دیگر اهمیت چندانی ندارد.
انتهای پیام/