به گزارش «سای‌تک‌دیلی» (SciTechDaily)، شواهد بدست‌آمده از محوطه‌های باستان‌شناسی مهم نشان می‌دهد که یک انفجار کیهانی بزرگ ممکن است اقلیم و زیست‌بوم‌های اواخر دوره پلیستوسن را دگرگون کرده باشد.
دانشمندان در حال گسترش شواهدی هستند که از این ایده پشتیبانی می‌کند که یک دنباله‌دار تکه‌تکه‌شده نزدیک به ۱۳ هزار سال پیش بر فراز زمین منفجر شده است. این رویداد کیهانی ممکن است در انقراض ماموت‌ها، ماستودون‌ها و بسیاری دیگر از حیوانات بزرگ عصر یخبندان نقش داشته باشد؛ همچنین ممکن است به ناپدید شدن ناگهانی فرهنگ کلوویس از سوابق باستان‌شناسی آمریکای شمالی کمک کرده باشد.
در یک مطالعه منتشرشده در سایت «پلاس وان» (PLoS ONE)؛ «جیمز کنت»، استاد بازنشسته علوم زمین از دانشگاه کالیفرنیا، «سانتا باربارا» و گروه او گزارش می‌دهند که «کوارتز شوک شده» (دانه‌های ماسه تغییر یافته بر اثر گرما و فشار بسیار شدید) را در سه محوطه کلیدی مربوط به فرهنگ کلوویس در آمریکا کشف کرده‌اند: «ماری اسپرینگز» در آریزونا، «بلک‌واتر» دراو در نیومکزیکو و «آرلینگتون کنیون» در جزایر کانال کالیفرنیا.
کنت گفت: «این سه محوطه از محل‌های کلاسیک در کشف و مستندسازی انقراض جانوران بزرگ‌جثه در آمریکای شمالی و ناپدید شدن فرهنگ کلوویس بودند».
شواهدی برای فرضیه برخورد دوره «دریاس جوان»
انقراض حیوانات بزرگ عصر یخبندان و از میان رفتن ابزار‌ها و تکنولوژی‌های فرهنگی دوره کلوویس هم‌زمان با آغاز دوره زمین شناسی «یانگر دریاس» (دریاس جوان) رخ داد؛ یعنی دوره‌ای از سردشدگی ناگهانی که روند گرم شدن تدریجی زمین پس از آخرین دوره یخبندان را قطع کرد. این بازگشت نامعمول به شرایط نزدیک به عصر یخبندان نزدیک به هزار سال ادامه داشت.
دانشمندان چندین علت احتمالی برای این تغییر چشمگیر اقلیمی مطرح کرده‌اند. کنت و همکارانش پیشنهاد می‌کنند که یک دنباله‌دار تکه‌تکه‌شده در جوّ زمین منفجر شده و گرمای شدید و موج‌های ضربه‌ای را در سراسر سیاره آزاد کرده است.
کنت گفت: «به عبارت دیگر، اوضاع کاملا از کنترل خارج شد».
طبق فرضیه برخورد یانگر دریاس، این انفجار‌ها موجب سوختن گسترده پوشش گیاهی و ایجاد دود و دوده شدند و علاوه بر آن، گرد و غباری را وارد جو کردند که مانع رسیدن نور خورشید شد و «زمستان برخوردی» را رقم زد. ذوب سریع صفحات یخی نیز احتمالا به سردتر شدن بیشتر مناطق برخورد کمک کرده است. خود شوک برخورد، به دنبال آن شرایط سخت اقلیمی، ممکن است در نابودی جانوران بزرگ‌جثه در آمریکای شمالی و جنوبی و ناپدید شدن فرهنگ کلوویس نقش داشته باشد.
انباشت شواهد برای یک رویداد برخوردی
در دو دهه گذشته، کنت و دیگر طرفداران این فرضیه شواهدی جمع‌آوری کرده‌اند که به‌طور فزاینده‌ای از آن پشتیبانی می‌کند، از جمله یک «لایه سیاه» در رسوبات بسیاری از محوطه‌ها در آمریکای شمالی و اروپا که نشان‌دهنده سوختگی گسترده است. آنها همچنین فهرستی رو به رشد از «نشانگر‌های برخورد» یافته‌اند؛ شامل غلظت‌های غیرعادی بالای عناصر کمیابی همچون پلاتین و ایریدیوم (که در دنباله‌دار‌ها رایج‌اند)، ساختار‌های معدنی مرتبط با دما و فشار بسیار بالا مانند نانوالماس‌ها و فلزات و کانی‌هایی که ذوب و سپس سرد و سخت شده‌اند از جمله «گویچه‌های فلزی» و «شیشه حاصل از ذوب».
به لطف پیشرفت فناوری، این گروه اکنون بر یکی از مهم‌ترین نشانگر‌های برخورد کیهانی متمرکز شده است: کوارتز شوک شده یعنی دانه‌های ماسه‌ای که بر اثر گرما و فشار بسیار شدید دچار تغییر شکل شده‌اند. در نمونه‌های به‌دست‌آمده از سه محوطه باستان‌شناسی آمریکای شمالی (ماری اسپرینگز، بلک‌واتر دراو و آرلینگتون کنیون) پژوهشگران دانه‌های کوارتز دارای ترک‌های شاخص یافتند که برخی از آنها با سیلیس ذوب شده پُر شده است. آنها با استفاده از روش‌هایی از جمله به کارگیری میکروسکوپ الکترونی و کاتدولومینسانس (تحریک بر اثر تابش پرتو‌های الکترونی پرانرژی) تایید کردند که این دانه‌های کوارتز تحت گرما و فشار‌های بسیار بالایی دچار شوک شده‌اند؛ یعنی گرما و فشاری بسیار فراتر از آنچه فعالیت‌های آتشفشانی یا انسانی در گذشته می‌توانست ایجاد کند.
انفجار‌های هوایی و چالش برخورد‌های بدون دهانه
وجود کوارتز شوک شده به ویژه در نبود دهانه‌های برخوردی (مدرک قطعی برخورد‌های کیهانی) اهمیت دارد. برخلاف سیارکی که ۶۵ میلیون سال پیش دایناسور‌ها را منقرض کرد و دهانه‌ای زیر شبه‌جزیره یوکاتان به‌جا گذاشت، «انفجار‌های هواییِ برخوردی» یعنی برخورد‌هایی که در بالای سطح زمین رخ می‌دهند، مانند دنباله‌دار تکه‌تکه‌شده مورد بحث، معمولا شواهد کمی در سطح زمین باقی می‌گذارند. با استفاده از مدل‌سازی «هیدروکد»، پژوهشگران انفجار‌های کم‌ارتفاعِ بالای سطح زمین را مدل‌سازی کردند و نشان دادند چگونه این رویداد‌ها می‌توانند الگو‌های شوک مشاهده شده در دانه‌های کوارتز را ایجاد کنند.
به گفته پژوهشگران، در حالی که شواهد پذیرفته شده برخورد‌های کیهانی اغلب بر ترک‌های موازی در کوارتزِ اطراف دهانه‌ها تکیه دارد، انفجار‌های هوایی بسته به جهت‌ها، فشار‌ها و دما‌های مختلف، می‌توانند الگو‌های شوک متنوع‌تری ایجاد کنند.
با افزودن این دانه‌های کوارتز شوک شده به دیگر نشانگر‌های برخوردی موجود در همان لایه رسوبی (لایه سیاه غنی از کربن، نانوالماس‌ها، گویچه‌های برخوردی) و حضور آنها در سه محوطه مهم باستان‌شناسی، نویسندگان مقاله نتیجه می‌گیرند که این شواهد «از یک برخورد کیهانی به عنوان یکی از عوامل اصلی در انقراض جانوران بزرگ‌جثه و فروپاشی ابزار‌ها و تکنولوژی‌های فرهنگی دوره کلوویس در آغاز دوره یانگر دریاس پشتیبانی می‌کند».
انتهای پیام/