به گزارش «ساینس دیلی» (ScienceDaily)، پژوهشگران دانشگاه کارولینای شمالی در چَپلهیل اعلام کردهاند که خوشه مشهور پروین یا همان «هفت خواهران»، تنها بخش درخشانِ مرکزی یک جامعه بسیار گستردهتر از ستارگانی با منشأ مشترک است. این تیم با تحلیل دادههای تلسکوپ نقشهبرداری فراخورشیدی گذران ناسا (TESS) و تلسکوپ فضایی گایا متعلق به آژانس فضایی اروپا، هزاران عضو تازه را که در پهنهای وسیع از آسمان پراکندهاند، شناسایی کرده و این ساختار عظیم را «مجتمع بزرگ پروین» نامیده است. یافتههای این تیم نشان میدهد که خوشه پروین حدود ۲۰ برابر بزرگتر از چیزی است که دانشمندان پیشتر تصور میکردند.
بیشتر ستارگان از جمله خورشید در گروههایی متولد میشوند. این گروهها با گذشت زمان به تدریج از هم میپاشند و در نتیجه تشخیص خویشاوندی ستارگان دشوار میشود. ستارهشناسان، اما میتوانند از سرعت چرخش ستارهها بهعنوان یک «ساعت کیهانی» استفاده کنند؛ زیرا ستارگان جوان سریع میچرخند و ستارگان پیرتر آهستهتر میشوند. تیم چَپلهیل با تکیه بر همین روش توانست بسیاری از اعضای دورافتاده پروین را که در فاصلههایی بسیار دور از هسته مرکزی پراکندهاند، بیابد. آنها با استفاده از دادههای چرخشی تلسکوپ نقشهبرداری فراخورشیدی گذران و اندازهگیریهای دقیق گایا نتیجه گرفتند که پروین نه یک خوشه فشرده، بلکه هسته متراکم خانوادهای بزرگ و در حال پراکندگیِ آرام است.
«اندرو بویل»، نویسنده اصلی پژوهش و دانشجوی تحصیلات تکمیلی فیزیک و اخترشناسی در دانشگاه کارولینای شمالی در چَپلهیل میگوید: «این مطالعه نگاه ما به پروین را دگرگون میکند؛ نه فقط هفت ستاره درخشان، بلکه هزاران خواهر و برادرِ دورافتاده که در سراسر آسمان پراکندهاند».
اهمیت فرهنگی و گسترش چشمانداز علمی
اهمیت این کشف تنها به اخترفیزیک محدود نمیشود. پروین مدتهاست که معیاری مهم برای فهم ستارگان جوان و سیارات فراخورشیدی بوده و در فرهنگهای گوناگون نیز نقش نمادین دارد. این خوشه در عهد عتیق و تلمود ذکر شده، در نیوزیلند با نام «ماتاریکی» شناخته میشود و در ژاپن در نشان خودروسازی سوبارو به تصویر کشیده شده است. «اندرو مَن»، نویسنده همکار و استاد فیزیک و اخترشناسی در دانشگاه کارولینای شمالی در چَپلهیل میگوید: «امروز درمییابیم که بسیاری از ستارگان نزدیک خورشید بخشی از خانوادههای گسترده ستارهای با ساختارهای پیچیدهاند. کار ما راه تازهای برای آشکار کردن این پیوندهای پنهان ارائه میدهد».
نقشهبرداری از ساختارهای پنهان در راه شیری
پژوهشگران با مطالعه چرخش ستارهها روشی تازه برای نقشهبرداری از بخش محلی کهکشان (ناحیهای از کهکشان که خورشید در آن قرار دارد) ارائه کردهاند. یافتههای آنان نشان میدهد بسیاری از خوشههایی که پیشتر ساختارهایی منفرد تصور میشدند، ممکن است در واقع جزئی از خانوادههای گستردهتر ستارهای باشند. این روش میتواند در آینده به بررسی منشأ خورشید و تعیین این که آیا آن هم در یک گروه گسترده و مشابه متولد شده است، کمک کند.
بویل میگوید: «با اندازهگیری سرعت چرخش ستارهها میتوانیم گروههایی را شناسایی کنیم که چنان پراکندهاند که با روشهای سنتی قابل ردیابی نیستند و این دریچهای تازه رو به معماری پنهان کهکشان ما میگشاید».
درک چگونگی شکلگیری منظومههای سیارهای
این پژوهش به تلاشهای جاری برای بازسازی محیطهایی که ستارگان و سیارات در آن پدید میآیند کمک میکند. چنین بینشهایی برای فهم فرایند شکلگیری و تحول منظومههای سیارهای از جمله منظومه خورشیدی خودمان نقشی کلیدی دارد.
خوشه پروین یا هفت خواهران
خوشه پروین، هفت خواهران یا (ام۴۵) یکی از مشهورترین خوشههای ستارهای باز در آسمان است که در صورت فلکی «ثور» قرار دارد. این خوشه در حدود ۴۴۵ سال نوری از زمین فاصله دارد و بیش از هزار ستاره جوان را در خود جای داده است. تنها شش یا هفت ستاره آن با چشم غیرمسلح دیده میشوند. پروین از روزگار باستان شناخته شده و کاشف مشخصی ندارد؛ اما گالیله نخستین کسی بود که آن را با تلسکوپ مشاهده کرد و در ماه دسامبر بهتر دیده میشود.
پروین نزدیکترین خوشه ستارهای بزرگ به زمین است و در گسترهای با قطر حدود ۴۳ سال نوری پراکنده شده، در حالی که بخش مرکزی متراکم آن تنها هشت سال نوری گستره دارد. بیشتر اعضای آن ستارگانی جوان، داغ و آبی هستند که طی ۱۰۰ میلیون سال گذشته شکل گرفتهاند و تاکنون حدود هزار ستاره در این خوشه تایید شده است. درخشش آبیرنگِ پیرامون ستارگان نتیجه پراکندگی نور آبی توسط ذرات ریز غبار است که خوشه در مسیر حرکت خود از میان آنها عبور میکند. در کنار این ستارگان، تعداد قابل توجهی کوتوله قهوهای نیز در پروین حضور دارند؛ جرمهایی که از سیارات بزرگترند، اما آنقدر پرجرم نیستند که همجوشی هستهای را در مرکز خود آغاز کنند. مجموعه این ویژگیها، پروین را به آزمایشگاهی طبیعی برای مطالعه شکلگیری ستارگان جوان تبدیل کرده است.
جایگاه پروین در اسطورهشناسی جهانی و فرهنگ
پروین علاوه بر اهمیت علمی، جایگاهی ویژه در اسطورهشناسی دارد. در اسطورههای یونان باستان، این خوشه به هفت دخترِ اطلس و پلیون نسبت داده میشود: مایا، الکترا، تایگیت، سلائنو، آلکیونه، استروپ و میروپه. روایتهای گوناگونی درباره سرنوشت آنان وجود دارد؛ از جمله اینکه از اندوه مرگ خواهران خود، قلائص (Hyades)، جان سپردند یا اینکه پس از هفت سال گریختن از دست شکارچی غولپیکر «اوریون»، به فرمان زئوس به ستاره تبدیل شدند. اوریون نیز به صورت فلکی بدل شد و در آسمان همچنان در پی آنان حرکت میکند.
پروین از نخستین مجموعههای ستارهای است که انسانها در فرهنگهای گوناگون (مائوریهای نیوزیلند، پارسها، هندیها، چینیها و مایاها و آزتکها در آمریکای مرکزی و جنوبی) به آن توجه کردهاند. ژاپنیها آن را سوبارو مینامند. در متون یونان باستان نیز هزیود و هومر بارها از این خوشه یاد کردهاند و در کتاب مقدس سه بار نام آن آمده است. در اشعار شعرای بزرگ فارسی از جمله حافظ، خیام و ... نیز بارها نام این خوشه ذکر شده است.
انتهای پیام/