در فرهنگ دینی ما، دعا و عمل دو بال پرواز انسان مؤمن‌اند؛ نه یکی جای دیگری را می‌گیرد و نه بدون دیگری به مقصد می‌رسد. در روایتی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که «ابوذر از ایشان وصیتی خواست و حضرت فرمودند: دعا برای کار خوب همان قدر لازم است که نمک برای طعام». این تعبیر نشان می‌دهد که کار نیک بدون دعا، ناقص است و دعا بدون تلاش، بی‌ثمر. برخی گمان می‌کنند دعا یعنی چشم انتظار بودن و رها کردن اسباب و تلاش. در حالی که سیره پیامبر گرامی اسلام(ص) خلاف این را نشان می‌دهد. ایشان در میدان‌های نبرد همچون یک فرمانده دقیق و منظم، تمام مقدمات پیروزی را با برنامه و دقت فراهم می‌کردند؛ از تجهیز لشکر و ساماندهی نیروها گرفته تا حضور مستقیم در میدان. سپس دستان مبارک خود را به آسمان بلند می‌کردند و می‌فرمودند: «خدایا، این لشکر حق را یاری کن؛ که اگر نابود شوند، بندگانی برای عبادت تو بر زمین نمی‌مانند». این یعنی دعا تکمیل‌کننده تلاش است، نه جایگزین آن. وقتی برای شفای بیمار یا پیروزی جبهه حق دعا می‌کنیم، معنایش بیکار نشستن نیست؛ بلکه باید وظیفه خود را با دقت، صداقت و کیفیت انجام دهیم و آن گاه از خداوند، توفیق و برکت بخواهیم. در منطق اسلام، کار نیک زمانی ارزشمند و کامل است که با دعا، نیت الهی و توکل همراه شود و دعا زمانی مستجاب است که بر شانه عمل استوار باشد.
بخشی از سخنان تولیت آستان قدس رضوی
در آغاز درس خارج فقه