به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان، در قلب فلات مرکزی ایران و در استانی که سال‌هاست سایه خشکسالی‌های پیاپی بر اراضی تشنه‌اش سنگینی می‌کند، نبرد بر سر هر قطره آب به یک اولویت حیاتی بدل شده است.
سمنان، با اتکای شدید به منابع زیرزمینی و سهم تقریباً 90 درصدی کشاورزی از آب قابل دسترس، در آستانه یک بحران جدی قرار داشت؛ اما اکنون، با آغوش گشودن به سوی فناوری‌های نوین و زیرساخت‌های هوشمند، از سامانه‌های آبیاری با راندمان 90 درصدی تا احداث استخرهای عظیم ذخیره، مسیری نوین برای نجات سفره‌های زیرزمینی و تضمین 30 درصد افزایش تولید در دل کویر آغاز شده است؛ روایتی امیدبخش از تبدیل تهدید عطش به فرصت بهره‌وری پایدار.
این گزارش، روایتی است از داستان نبرد نوین کشاورزان استان سمنان با غول سیاه کم آبی!
پرده اول: عطش بی‌پایان و نبرد با خشکسالی
سمنان، این سرزمین دیرپای کویری، سال‌هاست که در محاصره خاموش خشکسالی‌های پیاپی قرار گرفته است. در فلات مرکزی ایران، هر قطره آب حکم گنجی نهفته را دارد که بقای حیات و اقتصاد منطقه به آن وابسته است. بحران آب نه یک تهدید دور، بلکه واقعیتی تلخ و ملموس است که عمیقاً بر معیشت و آینده این استان سایه افکنده است.
آمارها به وضوح حکایت از یک ناهماهنگی دیرینه دارند: سهم کشاورزی از مجموع آب قابل دسترس استان سمنان، با ارقامی بین 85 تا 90 درصد، تقریباً تمامی منابع آبی را به خود اختصاص داده است؛ در حالی که سهم بخش شرب و صنعت در مجموع به زحمت به 10 تا 15 درصد می‌رسد. این تمرکز مصرف بر بخش کشاورزی، در کنار اتکای بیش از 80 درصد آب مصرفی استان به منابع زیرزمینی، وضعیتی شکننده و پرمخاطره را پدید آورده است.
پیامدهای این بهره‌برداری پرفشار از آبخوان‌ها، خود را به شکل کاهش کمی و کیفی منابع آبی، شور شدن خاک‌های حاصلخیز و پدیده‌ای وحشتناک‌تر به نام فرونشست دشت‌ها نمایان ساخته است. جایی که سطح ایستابی آب‌های زیرزمینی تا مرز هشداردهنده پایین می‌رود، چاره‌ای جز تغییر نگاه از روش‌های سنتی غرقابی به سوی الگوهای بهره‌وری محور و تکنولوژی‌های نوین باقی نمی‌ماند.
پرده دوم: کلیدواژه «راندمان»؛ 90 درصد صرفه‌جویی، 90 درصد بهره‌وری
در این کارزار حیاتی، مدیریت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان با تعریف مجموعه‌ای از پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای، مسیر را برای یک تحول بنیادین هموار ساخته است.
حسین شاهینی، مدیر امور آب و خاک جهاد کشاورزی استان سمنان، با اشاره به اجرای گسترده طرح‌های بهینه‌سازی مصرف آب، این اقدامات را مجموعه‌ای از پروژه‌های زیرساختی برای مدیریت کم‌آبی توصیف کرده است.
او معتقد است که قلب این تحول، توسعه گسترده سامانه‌های نوین آبیاری است که شامل روش‌های بارانی، موضعی (قطره‌ای) و کم‌فشار می‌شود.
به گفته شاهینی، این سامانه‌ها که با تأمین اعتبار از منابع ملی در سطحی وسیع در حال اجرا هستند، مرزهای بهره‌وری را جابه‌جا کرده‌اند.
وی راندمان آبیاری در روش‌های بارانی را حدود 85 درصد و در سامانه‌های موضعی را به رقمی خیره‌کننده، یعنی حدود 90 درصد، برآورد می‌کند.
به عقیده شاهینی، این ارتقای چشمگیر در بهره‌وری، نه تنها یک اقدام زیست‌محیطی، بلکه یک معجزه اقتصادی برای کشاورز کویرنشین است.
مدیرآب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان تصریح کرد: به‌کارگیری سامانه‌های نوین، علاوه بر صرفه‌جویی بیش از 30 درصدی در مصرف آب، زمینه افزایش تولید محصول را نیز تا 30 درصد فراهم می‌آورد. این بدان معناست که از هر قطره آب، بهره‌ای دوگانه و مضاعف حاصل می‌شود.
شاهینی به مزایای جانبی این روش‌ها نیز اشاره کرده است. کاهش مصرف مواد شیمیایی تا 25 درصد، تسهیل عملیات زراعی، پیشگیری از رویش علف‌های هرز و حفظ پوکی خاک، از دیگر ثمرات مهم این تحول به شمار می‌روند که بر سلامت محصولات و محیط زیست تأثیر مستقیم می‌گذارد.
پرده سوم: معماری آب در مزرعه؛ زیرساخت‌ها و میراث کهن
دستیابی به چنین راندمان بالایی مستلزم زیرساخت‌های کارآمد است. مدیر امور آب و خاک جهاد کشاورزی استان سمنان مطرح کرد: احداث استخرهای ذخیره‌سازی در مزارع، با هدف تأمین پایدار آب و افزایش راندمان آبیاری، یکی از مؤثرترین طرح‌های مدیریت کم‌آبی در استان است و به عنوان پیش‌شرط اجرای سامانه‌های جدید عمل می‌کند.
او در خصوص حمایت مالی اظهار کرد: بخش عمده هزینه احداث استخرها بر عهده بهره‌برداران است، اما مدیریت آب و خاک برای تسریع در اجرا، بخشی از تجهیزات مورد نیاز مانند ورق‌های پوششی را از محل اعتبارات استانی تأمین می‌کند.
در کنار ذخیره‌سازی، انتقال بهینه آب از مبدأ تا مزرعه نیز از اهمیت بنیادی برخوردار است. به گفته شاهینی، انتقال آب با لوله پلی‌اتیلن و احداث کانال‌های بتنی نقشی بنیادی در جلوگیری از تلفات آب دارد و می‌تواند راندمان انتقال را تا 90 درصد افزایش دهد.
این مقام مسئول بیان داشت: در قالب طرح تجهیز و نوسازی اراضی سنتی، اصلاح شیب و سامان‌دهی مسیر توزیع آب در داخل مزرعه انجام می‌شود که موجب افزایش راندمان آبیاری می‌شود؛ در این طرح، اراضی زیر سدها و بندهای انحرافی به صورت استاندارد بهسازی می‌شوند.
شاهینی همچنین اشاره کرد: در کنار طرح‌های مدرن‌سازی انتقال آب، احیای قنوات نیز به‌عنوان یک منبع پایدار مورد توجه ویژه قرار گرفته است. شناسایی، مطالعه مشکلات و اجرای عملیات مرمتی همچون طوقه‌چینی، کول‌گذاری و درپوش‌گذاری بخشی از اقدامات سال‌های اخیر در این زمینه بوده است.
پرده چهارم: ثمره تلاش و موانع پیش‌رو
با وجود همه این تلاش‌ها، مسیر دشوار است و چالش‌ها همچنان پابرجا! مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی، مهم‌ترین چالش‌های موجود را شامل کاهش کمی و کیفی منابع آبی، شوری خاک، فرونشست دشت‌ها بر اثر افت سطح ایستابی، محدودیت پروانه‌های برداشت آب و هزینه بالای طرح‌های ارتقاء بهره‌وری عنوان کرد که مدیریت آب و خاک برای رفع آن‌ها راهبردهای اجرایی تدوین کرده است.
با این حال، کارنامه دولت در این حوزه نشان از پیشرفت‌های چشمگیری دارد. شاهینی در این خصوص آمار داد: تاکنون 42 هزار و 195 هکتار از اراضی استان مجهز به انواع سامانه‌های نوین آبیاری شده‌اند که این میزان معادل 31 درصد کل اراضی کشاورزی سمنان است.
وی همچنین به حجم عملیات زیرساختی انجام شده اشاره کرد و گفت: تا امروز 3 هزار و 170 کیلومتر پوشش کانال و خط انتقال آب، 16 میلیون مترمکعب استخر کشاورزی، 828 کیلومتر مرمت قنات و 743 کیلومتر راه دسترسی بین مزارع در استان اجرایی شده است.
این مقام مسئول افزود: همچنین 37 هزار و 747 هکتار از اراضی سنتی و مدرن استان سمنان تجهیز و نوسازی شده‌اند و در حال حاضر نیز 103 هکتار پروژه در حال اجرا و یک هزار و 200 هکتار نیز طراحی و آماده اجراست که نویدبخش تداوم این تحول است.
اکنون باید گفت که سمنان امروز دیگر استان دیروز نیست؛ بلکه با اتکا به دانش و تکنولوژی، در حال ترجمه قطره‌های حیاتی آب به باروری و ثروت ملی است.
این مسیر، روایت امید و حرکت به سمت کشاورزی پایدار است؛ جایی که هر کشاورز، با سلاح علم، قهرمان نبرد نوین با عطش می‌شود.
انتهای پیام/