معاون پیشین وزارت امور خارجه با تأکید بر اینکه فعالیت نظامی نمی‌تواند بدون توان اقتصادی درخور، به سرانجام درستی برسد، گفت: وقتی درباره دیپلماسی صحبت می‌شود یعنی دنبال راهی در روابط با جهانیان ، با کسب حداکثر فرصت ها و به حداقل رساندن تهدیدها بگردیم. باید بر اساس منافع خودمان با همه دنیا رابطه داشته باشیم. سرنوشت کشور در این شرایط بحرانی کم سابقه در دست نظام و دولت است و تدبیر همه جانبه اقتضاء می‌کند که از شرایط قفل روابط بین‌المللی خارج شویم و با حفظ اصول خودمان با همه جهان از جمله آمریکا مصالحه کنیم.
به گزارش خبرنگار جماران، محسن امین‌زاده روز پنجشنبه طی سخنانی در بیست و یکمین مجمع عمومی انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها با تأکید بر اینکه امروز ما در میانه جنگ واقعی با اسرائیل و متحدانش به ویژه آمریکا هستیم، گفت: می‌توانیم آغاز نبرد را حمله اسرائیل به سفارت ایران در دمشق و پاسخ موشکی ایران، ترور شهید هنیه در تهران هم تلقی کنیم، اما جنگ ۱۲ روزه ایران را وارد یک نبرد تمام عیار با اسرائیل کرد. امروز در وضعیت آتش بس هستیم. این جنگ پایان پیدا نکرده؛ چون قراری برای پایان جنگ تعریف نشده است. در ساده‌ترین روایت، بالغ بر پنج ماه از آتش بس سپری شده است. می توانیم اسنپ بک و تشدید تحریم‌ها علیه ایران را مرحله دیگری از این جنگ تلقی کنیم.
وی ادامه داد: آیا واقعا کشور برای این بحران، این نبرد نظامی اقتصادی آماده بوده است؟ واضح است که ما به لحاظ تسلیحاتی آمادگی های موثری داشتیم، اما به لحاظ اقتصاد جنگ نه تنها آمادگی نداشتیم، بلکه دچار فقر و عقب ماندگی در فرایند توسعه بودیم و در پی بحران های پی در پی، سردرگمی جدی هم شده ایم و فشار اقتصاد بحرانی جنگ، به شکل بسیار نگران کننده ای ناکارآمدی ها نظام را برجسته کرده است و نوعی خلاء حکمرانی در اداره امور دیده می شود.
معاون پیشین وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه روسیه همسایه ما است و باید مناسبات متوازنی با او داشته باشیم، افزود: فاصله گرفتن اروپا از ایران در وضعیت نبرد با اسرائیل که نهایتاً منجر به اجرایی شدن اسنپ بک شد؛ حاصل بی خردی در سیاست‌های ایران در مواجهه با جنگ اوکراین بود که نهایتا مناسبات با اروپا را برای اولین بار به بدترین وضعیت حداقل سه دهه گذشته رساند. مسلم است که اروپایی‌ها نتوانستند در چارچوب توافق برحام، از ایران در برابر تحریم‌های آمریکا حمایت کنند و رویه‌های تعریف شده در برجام عملا بی اعتبار شد، اما اجرای اسنپ بک و بازگشت ایران به تحریم های کامل سازمان ملل، نتیجه بحرانی بودن روابط ایران و اروپا به خاطر جنگ اوکراین و ناکارآمدی سیاست خارجی در اداره روابط هنجار با کشورهای غربی بود.
وی با تأکید بر اینکه ناکارآمدی دیپلماسی در شرایط جنگی نمایش واضح‌تری دارد، ادامه داد: خیلی روشن است که فعالیت نظامی نمی‌تواند بدون توان اقتصادی متناسب به سرانجام برسد. ما در دوران حیات خودمان تجربه شوروی را داشتیم. بزرگترین قدرت نظامی جهان به این دلیل فروپاشید که اقتصاد و قدرت حکمرانی متعارفش، تناسبی با توانایی تسلیحاتی‌اش نداشت؛ و توانایی متحدینی که برای آنها هزینه داده بود، نتوانست کمکی به پایداری اتحاد شوروی بکند. فقر اقتصادی و ناکارآمدی اقتصاد ملی و فرسودگی صنایع غیر نظامی، ابرقدرت شوروی را زمین گیر کرد و به ابرقدرتی اش پایان داد. کنش گری نظامی بدون اقتدار اقتصادی سرنوشت بسیار تلخی دارد و نشانه های بارزی از این سرنوشت تلخ در وضعیت کنونی ایران نیز به روشنی خود را نشان می دهد.
امین‌زاده اظهار داشت: اکثریت مردم در معرض دشوارترین وضعیت معیشت هستند و نظام باید همه تدابیر خود را برای پایان دادن به این شرایط به کار بگیرد. اما آیا نظام در پیشگیری از اسنپ بک و جهانی شدن تحریم های علیه ایران موفق بوده است؟ بارها این مسأله به اشکال مختلف گفته شده که سازمان سیاست خارجی ما وظیفه اصلی خودش که کنترل تهدیدات و حفظ و تقویت فرصت‌ها برای کشور در سطح بین المللی است را انجام نمی‌دهد و متأثر از ماجراجویی هایی است که در چارچوب روابط هنجار بین المللی نیستند و غالبا بر سر دیپلماسی آوار شده اند. در جریان حمله دوازده روزه آمریکا و اسرائیل به ایران، جامعه ایران با همه تنوعش و با همه رنج ها و گرفتاری های ناشی از ناکارمدی های نظام و مناقشات جهانی نظام، یکپارچه در برابر دشمن بیگانه ایستاد. جامعه ایران، در کنار حاکمیت ایستاد تا ایران را نجات بدهد، آیا متقابلا از سوی نظام نسبت به این جامعه قدرشناسی شده است و آیا نظام اشتباهات خود در مواجهه با جامعه را اصلاح کرده و می کند؟!
وی با اشاره به اینکه ایران بحرانی‌ترین وضعیت اقتصادی خودش بعد از انقلاب را تجربه می‌کند، تصریح کرد: هنوز نمی‌دانیم که اسنپ بک چه آثاری می‌تواند داشته باشد و چه شرایطی را شکل خواهد داد. البته روسیه و چین برخلاف سال ۱۳۸۴ که به خاطر سیاست خارجی بی خردانه ایران، در کنار آمریکا و اروپا ایستادند، این بار در کنار کشورهای غربی در مقابل ایران نایستادند؛ اما هنوز روشن نیست که این ایستادگی چه میزان بحرانی شدن تجارت خارجی ایران را التیام بخشد. البته شرایط در این کشورها تغییر کرده است؛ روسیه بر سر اوکراین به شدت در مناقشه با غرب است و چین خیلی آسوده تر از دو دهه پیش عمل می کند و سیاست دفاع از حریم هایش در مواجهه رقابت آمیز اقتصادی با غرب را دنبال می کند. این به معنای تغییر مشی چینی ها در روابط با ایران و آمریکا نیست، اما نشانه بالا رفتن ظرفیت های همکاری ایران با چین در صورت اصلاح سیاست خارجی کشور است. چینی‌ها بارها به ما اعلام کرده‌اند که خواهان همکاری های اقتصادی بسیار جدی با ایران هستند، اما حاضر به پرداخت هزینه ماجراجویی های ایران نیستند و برای تحقق این روابط راهبردی ایران باید در روابط خود با کشورهای منطقه و جهان از جمله آمریکا تجدیدنظر داشته باشد.
معاون پیشین وزارت امور خارجه تأکید کرد: حکومت باید تکلیف خودش را با جهان بر مبنای منافع ملی ایران در جهت تحقق پیشرفت و توسعه در ایران روشن کند. ایران باید سیاست خارجی خودش را تعدیل کند. مثل همه کشورهای جهان، مثل کشورهای مخالف آمریکا از جمله چین و روسیه عمل کند. ایران باید با حفظ فاصله ها مناسباتش را با غرب متعادل کند و دشمنی‌هایش با آمریکا و حتی اسرائیل را تبدیل به خودزنی و تخریب مصالح ملی نکند.
امین زاده گفت: هنوز پیامدها و ابعاد مخرب اسنپ بک بر تجارت خارجی ایران مشخص نشده است. اما واقعیت های تلخی نگرانی های کننده است. عمده همکاری های تجاری خارجی ایران از طریق امارات و ترکیه انجام می شود. یعنی این دو کشور واسطه هایی هستند که عمده واردات و صادرات ما از این دو مسیر انجام می‌شود. طبعا منافع این کشورها ایجاب می کند که از موهبت وابستگی بی سابقه تجارت خارجی ایران به خودشان سود سرشار و لذت ببرند و جای نگرانی زیادی نباید باشد. اما به هرحال امارات نزدیک‌ترین کشور حوزه خلیج فارس به اسرائیل است و می‌تواند با فلج کردن تجارت خارجی ایران بزرگترین بحران را برای وضعیت اقتصادی ما ایجاد کند. ترکیه هم مهمترین کشور اسلامی است که روابط رسمی سیاسی و اقتصادی با اسرائیل دارد و حتی در میانه مناقشاتی که گاه در رسانه ها بر سر مسائل خاورمیانه با اسرائیل پیدا می کند؛ حتی در اوج بحران جنگ غزه، لحظه ای مسیر و رویه های تجاری این کشور با اسرائیل دچار نوسان نشد و نمی شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: وقتی درباره دیپلماسی صحبت می‌شود یعنی دنبال راهی با حداکثر فرصت و حداقل تهدید بگردیم. باید بر اساس منافع خودمان با همه دنیا رابطه داشته باشیم. سرنوشت کشور و تدبیر اقتضا می‌کند که از شرایط قفل روابط بین‌المللی خارج شویم. بنا را بر این بگذارید که با حفظ اصول خودمان با دنیا مصالحه کنیم. چینی ها بارها به ما توصیه کرده اند که از روش مواجهه آنها با زیاده خواهی های آمریکا بیاموزیم. لذا وقتی درباره مصالحه با آمریکا صحبت می شود چیز غریبی نیست و قرار نیست چیزی از عزت و مصلحت ایران نادیده گرفته شود. نظام باید بر مبنای منطق حکمرانی، با یک سیاست خارجی پویا و نه یک سیاست خارجی دست نشانده نظامیان، در روابط با همه کشورهای جهان از جمله آمریکا، به دنبال بهره مندی از فرصت ها و کنترل تهدیدها باشد. حداکثر امتیازها را از جامعه جهانی بگیرد و حداقل امتیازها را به جامعه جهانی بدهد.
وی در این جلسه در پاسخ به سؤالی تأکید کرد: منافع ملی ما ایجاب می‌کند با دنیا مصالحه کنیم. الآن امکان این را داریم که با دنیا و با غرب مصالحه کنیم. برای اینکه بهترین روابط را با چین و روسیه هم داشته باشیم باید با غرب مصالحه و تعامل داشته باشیم. اگر روابط ما با جهان از جمله آمریکا بحرانی باشد، هیچ کشوری حاضر نیست هزینه بحران روابط ما با آمریکا و غرب را بدهد. به باور من برای آینده قابل تصوری، جمهوری خلق چین مهمترین متحد اقتصادی و توسعه ای ایران است. اما برای روابط اقتصادی و توسعه ای حداکثری با چین، باید روابطمان با جهان از جمله آمریکا را متعادل کنیم. نمایش چهره نظامی گرا و انفعال انزواگرایانه در مواجهه سیاسی با کشورهای جهان هزینه بسیار گزافی برای ایران و ملت ایران داشته و دارد.