سرویس میهن و مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مائده مرویان حسینی: کتابخانه تخصصی جنگ حوزه هنری از سال ۱۳۷۹ با هدف گردآوری، سازماندهی و نگهداری منابع مکتوب و پژوهشی مرتبط با جنگ ایران و عراق فعالیت خود را آغاز کرده است. این کتابخانه یکی از قدیمی‌ترین مراکز مطالعاتی در حوزه دفاع مقدس به شمار می‌آید و تلاش دارد تا با نگاهی جامع و تخصصی، اطلاعات و منابع مرتبط با این بخش از تاریخ معاصر کشور را در دسترس پژوهشگران، نویسندگان و علاقه‌مندان قرار دهد.
رویکرد این کتابخانه تنها گردآوری منابع نیست؛ بلکه تمرکز آن بر تولید اطلاعات تخصصی و ارائه داده‌هایی فراتر از استانداردهای معمول کتابخانه‌ای است. به گفته مدیر کتابخانه، کارشناسان این مرکز با بررسی دقیق محتوای آثار منتشرشده، نیازهای جامعه پژوهشی را شناسایی و بر همان اساس اطلاعات علمی و قابل استناد تولید می‌کنند. بر اساس تازه‌ترین آمار، تا آبان ۱۴۰۴ بیش از ۳۱ هزار عنوان کتاب در این کتابخانه ثبت شده است که شامل کتاب‌ها، نشریات و پایان‌نامه‌های گوناگون در زبان‌های مختلف می‌شود. به مناسبت هفته کتاب و کتاب‌خوانی، سری به این کتابخانه تخصصی زدیم تا درباره تاریخچه، فعالیت‌ها و چالش‌های آن با مرضیه محمدی، مدیر کتابخانه گفت‌وگویی داشته باشیم.
کتابخانه از چه سالی فعالیت خود را آغاز کرده و با چه هدفی تأسیس شده است؟
کتابخانه تخصصی جنگ حوزه هنری از سال ۱۳۷۹ به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرده است و از همان ابتدا تلاش کرده با رویکردی جامع‌نگرانه در گردآوری و سازماندهی منابع منتشر شده پیرامون جنگ عراق علیه ایران، دفاع مقدس فعالیت خود را ادامه دهد.
کتابخانه چه مأموریت و رویکردی را برای خود تعریف کرده است؟
هرچند که شناسایی و گردآوری هر آنچه که با موضوع جنگ ایران و عراق منتشر می‌شود یکی از مأموریت‌های اصلی این کتابخانه است ولی رویکرد ویژه ما در تولید اطلاعات سطح تخصصی - اطلاعاتی فراتر از آنچه که به صورت استاندارد در سطح ملی تولید می‌شود - شکل می‌گیرد. کارشناسان کتابخانه تخصصی جنگ ضمن بهره‌گیری از اطلاعات تولید شده توسط نهادهایی همچون کتابخانه ملی، با بررسی دقیق محتوای منابع اطلاعاتی و با در نظر گرفتن نیاز جامعه مخاطب به تولید اطلاعات می‌پردازند.
جامعه مخاطبان شما چه کسانی هستند؟ پژوهشگران، نویسندگان، رزمندگان یا عموم علاقه‌مندان؟
در واقع محدودیتی در دامنه مخاطبان این کتابخانه وجود ندارد. از هر رده سنی و با هر میزان تحصیلات امکان عضویت و استفاده از خدمات این کتابخانه را دارند. همچنان که در طیف اعضای این کتابخانه رده سنی کودک و نوجوان هم مشاهده می‌شود. مادران یا زنان خانه‌دار، دانش‌آموزان، دانشجویان و گروه‌های شغلی مختلفی در این کتابخانه عضو هستند. ولی با توجه به هدف و رویکردی که این کتابخانه پیش روی خود دارد بخش قابل توجهی از مخاطبان ما در گروه پژوهشگران و نویسندگان قرار می‌گیرند. نویسندگانی که در این دامنه موضوعی فعالیت می‌کنند و پژوهشگرانی که به صورت شخصی، دانشگاهی و یا سازمانی به پژوهش در موضوع جنگ ایران و عراق / دفاع مقدس مشغولند بیشتر از خدمات این کتابخانه استفاده می کنند. در سطح ملی نیز خدمات کتابخانه تخصصی جنگ مخاطبان ویژه‌ای دارد. برای مثال سالهاست جایزه کتاب سال دفاع مقدس که بزرگترین و مهمترین جایزه کتاب ملی در حوزه تخصصی کتاب جنگ ایران و عراق محسوب می‌شود با کتابخانه تعامل مستمر و پایدار دارد.
در حال حاضر چه تعداد کتاب در کتابخانه موجود است؟
بر مبنای آخرین گزارش‌ها در آبان ماه ۱۴۰۴ بیش از ۳۱ هزار عنوان کتاب در کتابخانه تخصصی جنگ ثبت شده است. البته لازم به توضیح است که این عناوین در مجموعه‌ای مشتمل بر ۳۵ هزار نسخه در زبان‌های گوناگون در این کتابخانه در دسترس هستند.
چه منابعی در کتابخانه وجود دارد و این منابع به چه صورتی قابل امانت یا مطالعه هستند؟
به لحاظ تنوع شکلی منابع در دسترس در این کتابخانه در سه گروه کتاب، نشریه و پایان‌نامه قرار می‌گیرند. همچون سایر کتابخانه‌ها تقریباً بخش بسیار بزرگی از منابع در مخازن اصلی در چرخه امانت قرار می‌گیرند، فقط منابع محدودی شامل منابع مرجع، مجموعه‌های تصویری و کتابهای نفیس، منابع غیرفارسی، نشریات و پایان‌نامه‌ها قابلیت امانت بیرونی ندارند ولی بدون هیچ محدودیتی در سالن مطالعه کتابخانه در اختیار مراجعین قرار می‌گیرند. در حال حاضر در بخش کتاب و نشریه خدمات بر مبنای نسخه کاغذی و در بخش پایان‌نامه نیز خدمات به صورت دیجیتال در محل سالن مطالعه کتابخانه ارائه می‌شود. برای دیجیتالی شدن بخش کتاب و نشریه نیز تلاش‌هایی در حال انجام است. در دوره‌های مختلف کتابخانه سراغ سازماندهی منابع غیرکتابی مانند منابع چندرسانه‌ای، پوستر و فلش‌کارت‌ها، سالنامه‌ها، گزارش‌ها و طرح‌ها نیز رفته است ولی به دلایل گوناگونی مثل عدم دسترسی به نرم‌افزار و سخت‌افزار مناسب برای سازماندهی، تولید و مدیریت اطلاعات، نبود فضا و نیروی انسانی کارشناس این موارد کنار گذاشته شدند.
چه میزان از منابع شما اختصاصاً به تاریخ شفاهی اشخاص و فرماندهان در دفاع مقدس مربوط می‌شود؟
در سالهای اخیر، در پژوهش‌های تاریخی جنگ ایران و عراق، دفاع مقدس اصطلاح تاریخ شفاهی، اصطلاحی چالش‌برانگیر شده و تعاریف و کاربردهای گوناگونی برای آن دیده می‌شود که اینجا قصد پرداختن به این موضوع را نداریم. ولی اگر منظورتان از اصطلاح تاریخ شفاهی آن است که محتوای کتاب برمبنای مصاحبه گردآوری شده باشد و در تدوین نهایی در اثر منتشر شده ساختار پرسش و پاسخ حفظ شده باشد، می‌توان گفت در حال حاضر بیش از ۲۰۰ عنوان اینچنینی در مجموعه کتابهای کتابخانه وجود دارد.