«حجت نظری» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره برگزاری انتخابات هفتمین دوره شورای شهر تهران به صورت تناسبی، گفت: نَفسِ تغییر قانون و ایجاد سازوکار انتخابات تناسبی اقدامی مثبت است و احتمالاً این سازوکار بتواند در ادامه، منجر به کارآمدی بیشتر در نهاد شورا و شهرداری شود؛ هرچند شاید در کوتاه‌مدت فضا چندان تغییر نکند و نتوان انتظار تحول چشمگیری در حوزه مدیریت شهری داشت.
وی افزود: به نظر می‌رسد که انتخابات تناسبی باعث خواهد شد، همه کسانی که در انتخابات شرکت می‌کنند، شانس این را داشته باشند که نمایندگانی از جنس خودشان را در کرسی‌های شورای شهر ببینند. این امر عملاً موجب می‌شود شهروندان در شرایط مختلف، امیدوار باشند که حضورشان پای صندوق رأی اثرگذار است و می‌توانند نمایندگانی متناسب با سلیقه و عقیده خود را در شورا داشته باشند.
در انتخابات تناسبی، امور شفاف‌تر دنبال می‌شود ضمن آنکه برگزاری انتخابات با این روش، در شرایط فعلی می‌تواند راه‌گشاتر باشد عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی با بیان اینکه برگزاری انتخابات به شیوه تناسبی موجب می‌شود، تنها یک جریان نتواند همه کُرسی‌ها را در اختیار گیرد و حضور جریان‌های رقیب در پارلمان شهری سبب می‌شود، دو جریان رقیب سیاسی در درون شورا نسبت به یکدیگر نظارت داشته باشند، بیان کرد: در نتیجه، امور شفاف‌تر دنبال می‌شود و این شفافیت بیشتر به اطلاع جامعه نیز خواهد رسید.
نظری با اشاره به اینکه با توجه به این موارد و دیگر نکاتی که شاید از حوصله مخاطبان خارج باشد، به‌نظر می‌رسد انتخابات تناسبی می‌تواند در شرایط فعلی کشور راه‌گشاتر باشد، اظهار کرد: امیدوارم جامعه هرچه زودتر با این نوع از انتخابات ارتباط برقرار کند و آحاد مردم با امید به اینکه بتوانند نمایندگان خود را - ولو در کرسی‌های معدود - به شورا بفرستند، پای صندوق‌های رأی حاضر شوند.
انتخابات تناسبی افزایش مشارکت را به‌دنبال دارد
وی در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه «آیا برگزاری انتخابات به شیوه تناسبی موجب افزایش مشارکت خواهد شد؟»، گفت: همین که امید رأی‌دهندگان و کنشگران سیاسی به انتخاب کردن یا انتخاب شدن افزایش یابد، به‌طور طبیعی منجر به افزایش مشارکت «فرد ـ فرد» مردم در انتخابات می‌شود.
رئیس کمیته تشکیلات حزب اعتماد ملی با تاکید بر اینکه البته در دوره پیشِ‌رو، با توجه به اینکه تغییر قانون جدید اتفاق افتاد و هنوز بسیاری از مردم با آن آشنایی ندارند، ممکن است در کوتاه‌مدت تأثیر چشمگیری نداشته باشد، بیان کرد: اما معتقدم در دوره‌های آتی، بر میزان مشارکت در انتخابات تأثیر مثبت خواهد گذاشت.
نظری افزود: مهمترین عامل ایجاد انگیزه برای مشارکت، امکان نامزد شدن افراد بیشتر در انتخابات است و برای تحقق این مهم، بیشترین نقش را نهادهای نظارتی و مجلس شورای اسلامی برعهده دارند که لازم است در تایید صلاحیت افراد، از تنگ نظری پرهیز کرده و امکان حضور افراد بیشتری را فراهم کنند.
راهبرد انتخاباتی اعتماد ملی
وی در پاسخ به این سوال که آیا حزب اعتماد ملی برای شوراها برنامه دارد و در انتخابات مشارکت می‌کند؟ اظهار کرد: به‌طور طبیعی، حزب اعتماد ملی هم به روش گذشته خود و هم به‌واسطه شرایطی که این روزها کشور با آن مواجه است، تلاش خواهد کرد در انتخابات حضوری فعال داشته باشد. این حضور فعال، هم در قامت معرفی کاندیداها و هم به‌صورت تلاش برای افزایش مشارکت، با جدیت دنبال خواهد شد.
عضو دفتر سیاسی حزب اعتماد ملی اظهار کرد: اینکه حزب اعتماد ملی به‌صورت منفرد یا در ائتلاف با دیگر احزاب در انتخابات حاضر شود، موضوعی است که هنوز نمی‌توان با اطمینان درباره آن سخن گفت و باید در ادامه مسیر، شرایط را سنجید.
نظری تصریح کرد: همواره ما در حزب اعتماد ملی تلاش می‌کنیم که بتوانیم راه‌های تعامل حداکثری و جدی را با مجموعه احزاب در جبهه اصلاحات فراهم کنیم و در قالب ائتلاف با دیگر احزاب این جبهه در انتخابات حضور یابیم.
وی تصریح کرد: اینکه بتوانیم این تعامل حداکثری را محقق کنیم یا خیر، هنوز زود است که درباره آن اظهارنظر قطعی داشته باشیم، چون ما برای تعامل، آمادگی کامل داریم اما اینکه آیا احزاب دیگر هم بخواهند تعامل با حزب اعتماد ملی محقق شود، نیاز به اقدام عملی و گذر زمان دارد.
عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی گفت: امیدواریم این موضوع هرچه زودتر مشخص شود تا پی‌ببریم، حزب اعتماد ملی قرار است به‌صورت منفرد و یا در ائتلاف با دیگر احزاب جبهه اصلاحات، در انتخابات شوراها حضور داشته باشد.
نظری همچنین در ارزیابی خود از اهمیت شوراها و جایگاه آنها به‌عنوان یک نهاد اجتماعی، اظهار کرد: من معتقدم شوراها مدنی‌ترین نهاد حکومت هستند و بهترین رابط میان مردم و حاکمیت به‌شمار می‌آید. شوراها، نهادی منتخب در سطح محلی شناخته می‌شوند که تمام شهروندان می‌توانند عملاً به آن دسترسی داشته باشند.
وی بیان کرد: مجلس شورای اسلامی به‌واسطه مأموریت‌های ملی و کلانی که برعهده دارد، خیلی مواقع امکان کمتری برای ارتباط مستقیم با مردم دارد، از این‌رو مردم برای برقراری ارتباط با نمایندگان خود، به‌ویژه در کلان‌شهرها، با چالش‌هایی روبرو هستند.
عضو شورای شهر تهران در دوره پنجم با بیان اینکه این چالش در ارتباط شهروندان با نمایندگان‌شان در شوراها بسیار کمتر است و معمولاً دسترسی بیشتری به اعضای شورا دارند، اضافه کرد: همچنین در شهری مانند تهران، شورای شهر از واحدهای واسط بیشتری برخوردار است، از جمله ستاد سمن‌های شورا و ستاد شورایاری‌ها که از طریق آنها نیز شهروندان می‌توانند با اعضای شورا ارتباط برقرار کنند.
نظری با بیان اینکه این نهاد مدنیِ واسط می‌تواند به کاهش شکاف و فاصله میان مردم و حکومت کمک کند، خاطرنشان کرد: من امیدوارم مجلس شورای اسلامی با افزایش اختیارات نهاد شورا و همچنین کمک به مستقل‌تر شدن مدیریت شهری، زمینه را برای کاهش این شکاف، بیش از پیش فراهم کند.
وی گفت: اتفاق مثبت دیگری که می‌تواند رقم بخورد این است که مجلس شورای اسلامی، به‌عنوان ناظر بر انتخابات شوراها، برای افزایش مشارکت مردم، در بررسی صلاحیت داوطلبان نگاه وسیع‌تری داشته باشد و این امکان را برای افراد بیشتری فراهم کند تا بتوانند به‌عنوان کاندیدا، خود را به جامعه عرضه کرده و در معرض قضاوت مردم قرار دهند.
عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی یادآور شد: همچنین شهروندان با این نگاه که در میان شمار زیاد کاندیداها، افرادی حضور دارند که سلیقه، عقیده و دیدگاه آنان را نمایندگی می‌کنند، انگیزه و امکان بیشتری برای حضور پای صندوق رأی خواهند داشت.
مجلس به‌عنوان ناظر بر انتخابات شوراها در بررسی صلاحیت داوطلبان نگاه وسیع‌تری داشته باشد و این امکان را برای افراد بیشتری فراهم کند تا بتوانند به‌عنوان کاندیدا، خود را به جامعه عرضه کنند
نظری درباره اینکه چرا شوراها از زمان تشکیل به امروز نتوانسته‌اند به اهداف کلان خود دست یابند؟ اظهار کرد: اینکه شوراها هنوز نتوانسته‌اند به اهداف اصلی خود دست پیدا کنند [البته این موضوع محل بحث است] اما حتی اگر بپذیریم به برخی از اهداف خود نرسیده‌اند، الزاماً به معنای شکست خوردن این نهاد نیست.
وی با بیان اینکه گاهی برای رسیدن به هدف، نیازمند طی مسیر طولانی‌تری هستیم، تاکید کرد: تجربه کشورهای متمدن و توسعه‌یافته نشان می‌دهد، برای آنکه یک امر اجتماعی یا سیاسی، یا هر پدیده‌ای که به انسان مربوط می‌شود، بتواند قوام و پایداری لازم را پیدا کند و به هدف خود برسد، نیاز به صرف زمان بیشتری دارد. ما نمی‌توانیم درباره پدیده‌های اجتماعی، قضاوتی سریع و عجولانه داشته باشیم.
رئیس کمیته تشکیلات حزب اعتماد ملی گفت: بسیاری از پدیده‌های اجتماعی در طول سالیان متمادی شکل می‌گیرند و اگر مثلاً بخواهیم فرهنگ سازمانی را در یک سازمان تغییر دهیم، این کار در مدت یک، دو یا حتی پنج سال امکانپذیر نیست و نیاز به صرف زمان بیشتری دارد.
شوراها تجربیات ارزشمندی به دست آورده‌اند
نظری با بیان اینکه ما با شرایطی روبرو بودیم که سالیان سال در کشور، نهادهای اجرایی صرفاً به امور اجرایی می‌پرداختند و تنها یک پارلمان ملی به نام مجلس شورای اسلامی وجود داشت که وظیفه قانونگذاری را بر عهده داشت، افزود: در اواخر دهه ۷۰، پارلمان شهری شکل گرفت و تا امروز که کمتر از سه دهه از عمر شوراها می‌گذرد، به اعتقاد من تجربیات بسیار ارزشمندی در این حوزه به دست آمده است.
برای قضاوت درباره موفقیت یا شکست شوراها، لازم است یکی دو دهه دیگر بگذرد تا بتوانیم با نگاهی دقیق‌تر و براساس شواهد و مستندات بیشتر و متقن، در این‌باره داوری کنیموی تصریح کرد: از این رو نمی‌توان این تجربیات و دستاوردهای مهم را صرفاً به دلیل دست نیافتن کامل به همه اهداف نادیده گرفت و نتیجه گرفت که شوراها شکست خورده‌اند. معتقدم برای قضاوت درباره موفقیت یا شکست شوراها، شاید لازم باشد یکی دو دهه دیگر بگذرد تا بتوانیم با نگاهی دقیق‌تر و براساس شواهد و مستندات بیشتر و متقن، در این‌باره داوری کنیم.
عضو دفتر سیاسی حزب اعتماد ملی با بیان اینکه نمی‌توان یک نسخه واحد برای همه شوراها و شهرها پیچید، گفت: باید کارنامه شوراها را به صورت شهر به شهر و دوره به دوره بررسی کرد زیرا شرایط، عملکرد و نتایج در هر شهر و هر دوره متفاوت بوده و نمی‌توان درباره همه شوراها یک قضاوت یکسان داشت.
نظری با بیان اینکه اگر بخواهیم درباره تهران صحبت کنیم، باید بگویم که در هر ۶ دوره شورا، هم اتفاقات مثبت و هم اتفاقات منفی رخ داده است، اظهار کرد: در تمامی این ۶ دوره، کارنامه مدیریت شهری شامل نقاط قوت و ضعف بوده و نمی‌توان هیچ دوره‌ای را به طور کامل موفق یا ناموفق دانست.
وی با اعتقاد به اینکه در مجموع، فکر می‌کنم که نَفسِ وجود این نهاد مدنی به نفع شهر است زیرا بسیاری از مسائلی که در گذشته در شهر رخ می‌داد و شهروندان پناهگاهی برای پیگیری حقوق خود نداشتند، اکنون از طریق شورا قابل پیگیری است، افزود: در طول این ۶ دوره، این امکان برای مردم فراهم شده که از طریق نمایندگان خود در شورا، حقوقشان را مطالبه کنند و در تصمیم‌گیری‌های شهری مشارکت داشته باشند.
لزوم بازنگری در اختیارات شوراها
رئیس خانه احزاب استان تهران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چه راهکارهایی باید برای برطرف کردن این ضعف‌ها و آسیب‌ها و عدم تکرار آن در دوره‌های آینده ارائه داد؟، گفت: معتقدم اگر بخواهیم شورای پویاتر، قوی‌تر و مقتدرتری داشته باشیم، حتماً نیاز است که در صلاحیت‌ها و اختیارات شوراها بازنگری صورت گیرد و در این بازنگری، اختیارات بیشتری به شوراها اعطا شود.
نظری با اشاره به اینکه در حال حاضر، از مجموع ۳۴ وظیفه‌ای که قانون برای شورا تعیین کرده است، عملاً شوراها به دو وظیفه محدود می‌شوند، بیان کرد: نخست انتخاب شهردار و دوم تصویب بودجه سالیانه. اگر این دو وظیفه از مجموعه وظایف و اختیارات شورا حذف شود، عملاً چیزی از این نهاد باقی نخواهد ماند.
وی اضافه کرد: این مسئله نشان می‌دهد که شورا در حال حاضر تا چه حد نهادی شکننده است، زیرا همان شهرداری که انتخاب می‌کنند، به‌واسطه ملاحظات سیاسی، فنی و دیگر عوامل، امکان استیضاح او به‌راحتی فراهم نیست.
عضو شورای شهر تهران دوره پنجم می‌گوید: یکی از وظایف و اختیاراتی که قانونگذار می‌تواند به شوراها، لااقل در تهران، اعطا کند و می‌تواند منجر به کارآمدی و اثرگذاری بیشتر شود، امکان رأی اعتماد دادن اعضای شورا به کابینه پیشنهادی شهردار است. این نظارت پیشینی در ادامه می‌تواند به نظارت پسینی جدی‌تر نیز منجر شود. یعنی اعضای شورا دیگر مجبور نخواهند بود برای هر موضوع کوچک یا بزرگی، شخص شهردار تهران را به صحن بیاورند و او را در معرض استیضاح قرار دهند.
نظری تاکید کرد: با اجرای این راهکار، عملاً امکان طرح سؤال یا تذکر نسبت به شهرداران مناطق یا معاونین شهردار نیز فراهم می‌شود و در صورتی که کوتاهی، قصور یا تقصیری از سوی آنها رخ دهد، امکان استیضاح شهردار منطقه یا معاون شهردار فراهم خواهد شد. به این ترتیب، هم امکان پاسخ‌گیری شورا از بدنه شهرداری افزایش می‌یابد و هم این فرصت ایجاد می‌شود که مصوبات شورا معطل نماند و سریع‌تر اجرایی شود ضمن آنکه به ثبات شهردار نیز کمک می‌کند.
وی در پاسخ به این سوال که چه انتظاراتی از شورای شهر وجود دارد؟ گفت: انتظاراتی که از شورا وجود دارد این است که شهردار شایسته‌ای انتخاب کنند، بر عملکرد شهرداری نظارت دقیق داشته باشند، مقرراتی را تصویب کنند که گره از امور شهروندان باز کند و هم‌زمان نظارت کنند که شهرداری آن مصوبات را با دقت اجرا کند.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب، حلقه مفقوده‌ای که در این میان وجود دارد، ضمانت اجرای مصوبات شوراها دانست و اظهار کرد: اختیارات شوراها محدود است و به غیر از همان دو موردی که پیش‌تر ذکر کردم، یعنی انتخاب شهردار و تصویب بودجه سالیانه، اختیار ویژه دیگری برای شورا در ماده ۸۰ قانون پیش‌بینی نشده است. به همین دلیل، نبود ضمانت اجرا مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند.
نظری با بیان اینکه گاهی شوراها مصوباتی دارند که شهرداری یا از اساس آنها را اجرا نمی‌کند و یا به طور ناقص اجرا می‌کند و در این شرایط، شورا هیچ ضمانت اجرایی ندارد که اگر مصوبه‌اش اجرا نشد، چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد، گفت: این نکته ضروری است که حتماً در بازنگری قانون شوراها توسط مجلس شورای اسلامی لحاظ شود و امکان ایجاد ضمانت اجرا برای مصوبات شورا فراهم گردد.
انتخابات شوراها و تبیین مشارکت گسترده مردم
وی درباره ضرورت مشارکت مردم و پرشور بودن انتخابات پیش رو، گفت: ما به تازگی جنگ ۱۲ روزه را پشت سر گذاشتیم؛ دشمن تمامیت ارضی کشور را هدف گرفت و تک‌تک ایرانی‌ها را نشانه رفت. گاهی تبلیغاتی مطرح می‌شود که این جنگ تنها علیه نظام صورت گرفت و با مردم عادی کاری نداشت، اما اکنون که غبار جنگ خوابیده، می‌بینیم هم کودکان و هم افراد غیرنظامی در این جنگ شهید شدند. این واقعیت نشان می‌دهد که هدف دشمن، تمام مردم ایران است.
عضو دفتر سیاسی حزب اعتماد ملی بیان کرد: به همین جهت اگر بخواهیم در مقابل دشمن از اهرم‌های غیرنظامی استفاده کنیم، طبیعتاً بهترین ابزار ما حمایت مردم است و این حمایت تجلی‌اش در حضور پررنگ پای صندوق‌های رأی خواهد بود. فکر می‌کنم اینجا بزرگترین آزمون برای مجلس شورای اسلامی است؛ اینکه ببینیم تا چه حد می‌تواند زمینه مشارکت گسترده‌تر شهروندان ایرانی را فراهم کند و تا چه میزان مردم در میان تأیید صلاحیت‌شدگان، افرادی را خواهند یافت که با سلایق و عقایدشان نزدیکی داشته باشند و بتوانند آنها را انتخاب کنند.
نظری گفت: اگر واقعاً به مشارکت بالای مردم در انتخابات نیازمندیم، قطعاً باید امکان کاندیدا شدن افراد بیشتری فراهم شود تا حضور گسترده‌تر مردم پای صندوق‌های رأی نیز تضمین شود.