به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قزوین، مهدیه سادات قافله‌باشی، ظهر چهارشنبه در نشست خبری ضمن تشریح چشم‌انداز و برنامه‌های این نهاد برای ارتقاء سطح فرهنگی و دسترسی همگانی به منابع، از اجرای طرح‌های نوآورانه و توسعه زیرساخت‌های فیزیکی خبر داد.
سرپرست کتابخانه‌های عمومی استان قزوین با اشاره به اهمیت گسترش خدمات فرهنگی در مناطق دورافتاده و کم‌برخوردار، توسعه کتابخانه‌های سیار را از برنامه‌های اولویت‌دار نهاد کتابخانه‌های عمومی استان دانست و گفت: کتابخانه‌های سیار می‌توانند نقش مؤثری در ترویج فرهنگ مطالعه در مناطق صعب‌العبور و محروم ایفا کنند.
وی با بیان اینکه دسترسی به کتاب در هیچ نقطه‌ای از استان نباید مسدود شود، اظهار کرد: با فعالیت کتابخانه‌های سیار، روستاهای کم‌دسترس نیز از خدمات کتابخانه‌ای بهره‌مند می‌شوند. هر کتابخانه سیار توانایی پوشش بین ۱۰ تا ۳۰ روستای اطراف خود را دارد و به این ترتیب، می‌تواند به‌عنوان سفیر آگاهی و دانایی در میان مناطق عمل کند.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی قزوین افزود: در حال حاضر سرانه تعداد کتابخانه‌های عمومی استان قزوین ۴۲ باب است و با این آمار، استان در رتبه هجدهم کشور قرار دارد. بر اساس جمعیت و آمار، نیاز واقعی استان حدود ۱۲۰ باب کتابخانه جدید است. با این حال، توسعه ناوگان کتابخانه‌های سیار می‌تواند بخش مهمی از این کمبود را جبران کند.
او با اشاره به وضعیت مقایسه‌ای استان‌ها گفت: بر اساس جدول آماری، استان‌های زنجان و همدان با بافت مشابه فرهنگی و جغرافیایی از قزوین جلوتر هستند، در حالی که استان‌های تهران، البرز، قم و گیلان از ما عقب‌ترند. بنابراین شرایط استان قزوین امیدوارکننده است و با تقویت کتابخانه‌های سیار می‌توان جایگاه بهتری در شاخص دسترسی فرهنگی کسب کرد.
وی از ضرورت ایجاد سه کتابخانه سیار جدید در آینده نزدیک خبر داد و افزود: افزودن کامیونت‌ها و ناوگان مجهز کتابخانه‌ای به استان، کمک مؤثری در پوشش مناطق روستایی و ترویج کتابخوانی خواهد بود. در حال حاضر استقبال مردم از این خدمات بسیار مثبت بوده و کتابخانه‌های سیار به عنوان یکی از طرح‌های موفق نهاد، مورد توجه مردم ساکن مناطق کم برخوردار قرار گرفته‌اند.
قافله‌باشی با اشاره کتابخانه سیار هدهد ۵۵ استان قزوین بیان کرد: این کتابخانه، نخستین کتابخانه سیار همیار محیط زیست در کشور است که از ابتدای فعالیتش با استقبال خوب مخاطبان در مناطق فاقد کتابخانه مواجه شده است.
وی گفت: طرح‌هایی همچون اهدای کتاب و طرح «کتاب‌چین» نیز با هدف به‌روز رسانی منابع و افزایش مشارکت مردمی در تجهیز کتابخانهها دنبال میشود. باور ما این است که کتابخانه‌های سیار، نماد عدالت فرهنگی و دسترسی برابر به دانش در سراسر کشور هستند.
قافله‌باشی با تاکید بر رویکرد کیفیت‌محور در ارائه خدمات، از اضافه شدن دو پروژه کتابخانه‌ای جدید تا پایان سال جاری خبر داد که نویدبخش گسترش دسترسی به فضاهای فرهنگی در استان قزوین است.
سرپرست اداره کل کتابخانه‌های استان قزوین در ادامه به تشریح اقدامات صورت گرفته در راستای نوسازی و توسعه خدمات کتابخانهها پرداخت و گفت: ما در تلاشیم تا کتابخانهها را به مراکزی پویا و پاسخگو به نیازهای روز جامعه تبدیل کنیم. در همین راستا، خدماتی نوین همچون راه‌اندازی سالن مطالعه اختصاصی و اتاق های وی‌آی‌پی به مجموعه خدمات کتابخانهها اضافه شده است. این فضاها با هدف فراهم آوردن محیطی آرام و تخصصی برای مطالعه، به ویژه برای دانشجویان، پژوهشگران و دانش‌آموزان تدارک دیده شده‌اند.
وی در خصوص جزئیات این خدمات افزود: اتاق‌های انفرادی مطالعه که می‌توان آن‌ها را نوعی سالن مطالعه اختصاصی دانست، با تعرفه‌ای معقول و منطقی در اختیار متقاضیان قرار گرفته است. استقبال از این طرح به حدی بوده که گاهی شاهد تقاضا برای استفاده از این فضاها تا ساعات پایانی شب هستیم. این نشان‌دهنده نیاز جامعه به فضاهای مطالعه‌ای است که بتوانند تمرکز و آرامش لازم را برای کاربران فراهم آورند.
تاکید بر نقش کلیدی کودکان و نوجوانان در شکل‌گیری آینده فرهنگی جامعه، یکی دیگر از محورهای اصلی صحبت‌های سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان قزوین بود. وی در این زمینه اظهار داشت: نقش ما در نهاد کتابخانهها، فراتر از امانت دادن کتاب است. ما وظیفه داریم در فرهنگ‌سازی عمومی و ترویج فرهنگ کتابخوانی، نقشی موثر ایفا کنیم. در این میان، تمرکز ویژه‌ای بر دو گروه سنی کودک و نوجوان داریم. جذب این گروه سنی، همزمان با خانواده‌ها، از اولویت‌های ماست. هدف این است که خانواده‌ها، کودکان و نوجوانان در کنار هم وارد فضای کتابخانه شده و تجربه مطالعه مشترک را کسب کنند.
سرپرست اداره کل کتابخانه‌های استان قزوین در پاسخ به سوالی در خصوص توسعه فیزیکی کتابخانهها، رویکرد این نهاد را این‌گونه تشریح کرد: در حالی که ممکن است نیاز به افزایش تعداد کتابخانهها در برخی مناطق احساس شود، رویکرد ما بیشتر بر افزایش کیفیت و عمق خدمات در کتابخانه‌های موجود استوار است. به جای پراکنده کردن منابع و خدمات، ترجیح می‌دهیم بر نقاط خدمت متمرکز شویم و خدمات را در کتابخانه‌های فعلی ارتقاء دهیم تا کتابخانه به مکانی جامع و پاسخگو برای همه اقشار جامعه تبدیل شود.
وی تاکید کرد: ما میزبان همه افراد و سلایق مختلف هستیم. کتابخانه باید جایی برای همه باشد، فارغ از هرگونه تبعیض جنسیتی، سنی، مذهبی، تحصیلی یا نوع نگاه. این اصل، مبنای فعالیت‌های ما در نهاد کتابخانه‌هاست.
قافله‌باشی در خصوص خدمات‌رسانی به مناطق محروم بیان کرد: ارسال پیک کتاب برای مناطق محروم یکی از برنامه‌های ماست. با این حال، در شهر قزوین، مناطق محروم به معنای سنتی و با دسترسی بسیار دشوار، کمتر وجود دارد. اما ما با استفاده از کتابخانه‌های سیار، اطمینان حاصل میشود که دسترسی به کتاب و منابع فرهنگی برای هیچ‌کس مسدود نباشد.
سرپرست اداره کل کتابخانه‌های استان قزوین از اضافه شدن دو پروژه کتابخانه‌ای جدید به مجموع کتابخانه‌های استان تا پایان سال جاری خبر داد و ابراز امیدواری کرد که این پروژه‌ها تا دهه فجر به بهره‌برداری برسند.
قافله‌باشی تشریح کرد: یکی از این پروژه‌ها، کتابخانه عمومی شهر قشلاق است که از سال ۱۳۹۸ عملیات اجرایی آن آغاز شده و با متراژ ۳۰۰ متر مربع در دو طبقه در حال احداث است. پروژه دوم نیز در مراحل نهایی قرار دارد و امسال در شهر شریف‌آباد شهرستان البرز به بهره‌برداری می‌رسد.
وی در بخش دیگر صحبت‌هایش به آمار کلی از کتابخانه‌های استان قزوین پرداخت و گفت: استان قزوین در حال حاضر دارای ۴۲ باب کتابخانه نهادی و ۱۷ کتابخانه مشارکتی است که در مجموع ۵۹ باب کتابخانه را شامل میشود. با بهره‌برداری از دو کتابخانه جدید، شاهد گسترش زیرساخت‌های فرهنگی در استان خواهیم بود.
قافله‌باشی تعداد اعضای کتابخانه‌های عمومی قزوین را ۶۰ هزار و ۹۶۴ نفر اعلام کرد که از این آمار ۴۳ درصد مرد و ۵۷ درصد زن هستند و ۲۸ درصد از اعضا (۱۷ هزار و ۳۰۲ نفر) کودکان هستند که این رقم باید افزایش یابد.
سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان قزوین بیان کرد: سرانه فضای کتابخانه‌های عمومی قزوین رتبه ۱۸ کشور را دارد و سرانه فعلی ۴.۶۳ متر مربع به ازای هر ۱۰۰ نفر است.
وی یادآور شد: نرخ عضویت در کتابخانه‌های عمومی قزوین ۴.۷۹ به ازای هر ۱۰۰ نفر است که از میانگین کشوری (۳.۹۵) بالاتر است و رتبه دهم کشور را داریم.
این مسئول فرهنگی در ادامه به موضوع ترویج کتابخوانی در بین اقشار مختلف جامعه اشاره و تشریح کرد: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ما ایجاد پیوند بین مردم و کتاب است. در همین راستا و با توجه به پخش سریال «بامداد خمار» اقدام به برگزاری مسابقه کتابخوانی با محوریت رمان پرطرفدار «بامداد خمار» که که لوکیشن بخش عمده فیلم در قزوین است، کرده‌ایم و خوشبختانه استقبال خیلی گرمی از این رویداد شد.
قافله‌باشی نهاد کتابخانهها را یک نهاد مظلوم در کشور و استان قزوین دانست و گفت: خوشبختانه در تمام حوزه‌ها واقفین به کمک بخش دولتی می‌آیند و در حوزه مدرسه‌سازی، خدمات درمان و مسجدسازی و… کمک حال دولت هستند. امیدواریم خیرین نگاه ویژه‌ای به حوزه کتاب و کتابخوانی هم داشته باشند.
سرپرست اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان قزوین بیان کرد: در بخش کتاب‌های آموزشی و کنکور با کمبود منابع مواجه هستیم. به دلیل بالا بودن قیمت کتاب‌های آموزشی، دانش‌آموزان عموماً برای تامین منابع به کتابخانهها مراجعه می‌کنند و ما امیدواریم با همکاری خیرین در این مورد بتوانیم خدمات بیشتری به مراجعین ارائه دهیم.
قافله‌باشی از همه مردم استان قزوین دعوت کرد کتاب‌های بلااستفاده خود را به کتابخانهها اهدا کنند و افزود: امیدوارم با کمک رسانه‌ها و اطلاع‌رسانی گسترده بتوانیم این فرهنگ را در استان قزوین و حتی کشور نهادینه کنیم. به نظر من اکثر خانواده‌ها حداقل چندین کتاب بلااستفاده در خانه دارند و اگر این کتاب‌ها را به کتابخانه‌های عمومی اهدا کنند شاهد تحول مهمی در بخش تامین کتاب هستیم.
وی بیان کرد: به‌روزرسانی منابع کتابخانهها یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های ما است که با توجه به منابع مالی محدود، در صدد انجام آن هستیم.
سرپرست نهاد عمومی کتابخانه‌های عمومی استان قزوین همچنین اعلام کرد: از ابتدای امسال ۲۸۷ هزار و ۵۸۶ نسخه کتاب از کتابخانه‌های عمومی استان قزوین به امانت گرفته شده است.
وی در ادامه از راه‌اندازی جایزه ملی هم‌خوان؛ نشان کتابخانه عمومی ایران» و اجرای طرح «عضویت سراسری» خبر داد و گفت: این برنامه‌ها با هدف شناسایی الگوهای موفق خدمات کتابخانه‌ای، تقویت فعالیت‌های ترویجی و تسهیل دسترسی شهروندان به خدمات فرهنگی همزمان با گرامی‌داشت هفته کتاب سال ۱۴۰۴ برگزار میشود.
قافه‌باشی تشریح کرد: در فراخوان جایزه «هم‌خوان» اعلام شده است که نشان به کتابخانهها و نیز افراد حقیقی و حقوقی اعطا میشود که در یکی از حوزه‌های خدمت کتابخانه‌ای با «عملکردی خلاقانه و اثربخش» در سطح جامعه فعالیت کرده باشند.
دوره زمانی فعالیت‌های قابل داوری از اول مهر ۱۴۰۳ تا ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ تعیین شده و ارائه مستندات دقیق از طریق فرم ارسالی در سامانه پلتزار الزامی است. فرآیند داوری نشان‌ها بر عهده هیئتی متشکل از کتابداران منتخب و کارشناسان حوزه کتابخانه‌های عمومی خواهد بود.
این مسئول فرهنگی توضیح داد: کتابخانه‌های متقاضی می‌توانند در یکی از محورهای: خدمت به کودک، خدمت به نوجوان، خدمت به سالمند، خدمت به گروه‌های خاص، آموزش و توانمندسازی کاربران، خدمت به خانواده و… شرکت کنند.
قافه‌باشی بیان کرد: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اجرای «طرح عضویت سراسری» را به منظور فراهم‌سازی امکان عضویت رایگان همه شهروندان در کتابخانه‌های عمومی آغاز کرده است. این طرح در دو سطح «پایه» و «پیشرفته» اجرا میشود.
وی در پایان صحبت‌هایش گفت: در عضویت سراسری پایه، شهروندان با ثبت کدملی، تاریخ تولد و شماره همراه در سامانه [samanpl.ir/reg] و دریافت کد تأیید، به‌صورت رایگان و مادام‌العمر عضو کتابخانه‌های عمومی کشور می‌شوند. در این سطح امکان امانت یک جلد کتاب و بهره‌مندی از خدمات پایه‌ای کتابخانهها از جمله بخش کودک و شرکت در برنامه‌های فرهنگی فراهم است. در عضویت سراسری پیشرفته، متقاضیان با ثبت اطلاعات مشابه و انتخاب کتابخانه هدف و پرداخت حق عضویت آن کتابخانه به‌صورت سالانه، به مدت یک سال عضو کتابخانه انتخابی می‌شوند. اعضای پیشرفته می‌توانند تا پنج جلد کتاب امانت بگیرند و از خدمات بیشتری مانند فضاهای مطالعاتی متنوع، کمد وسایل اعضا و سایر امکانات ویژه بهره‌مند شوند.
∎