به گزارش خبرگزاری تسنیم از بندرعباس؛ کتاب همواره در بین ایرانیان از جایگاه مهمی برخوردار بوده و رهبر فرزانه انقلاب اسلامی نهم خرداد سال 1402 در دیدار اعضای ستاد مرکزی کنگره ملی شهدای سبزوار و نیشابور از شهدا به عنوان قهرمان‌های کشور یاد کردند و گفتند: اجرای خاطره‌نویسی شهیدان، یک ماجرای راه‌افتاده‌ای در کشور است که باید تقویت بشود؛ باید بیشتر و بهتر با هنرمندی کامل نوشته بشود، این کتابها را جوان‌ها بخوانند، همه بخوانند ان‌شاءالله و استفاده کنند.
ایشان در دیدارهای مختلف خود علاو بر تاکید بر روی خاطره‌نگاری و ترویج ادبیات دفاع مقدس در سال‌های پس از دوران جنگ هشت ساله که بیان قهرمانان و رشادت‌های آنان در جنگ 12 روزه از زبان شاعران نسل امروز و آینده را از نیازهای همیشگی انقلاب اسلامی می‌دانند.
در کلام مقام معظم رهبری؛ ادبیات و هنر مقاومت و آنچه مربوط به دوره خاص دفاع کشور و ملت ماست، حقیقتاً از برجسته‌ترین و مهم‌ترین کارهاست؛ 24 آبان‌ماه سال 1404 به عنوان روز «کتاب و کتاب‌خوانی» نیز فرصت مناسبی برای توجه به بازگویی خاطرات رزمندگان هشت سال دفاع مقدس و آثار حوزه ادبیات پایداری است به ویژه اینکه رزمندگانی که خود نویسندگانی چیره‌دست باشند.
به همین بهانه و با تأکید بر نقش ادبیات پایداری در جهاد تبیین با «مرتضی نصیری» که سال‌ها در خط مقدم آموزش نیروهای دفاع مقدس حضور داشته، به عنوان یکی از «مدافعان جبهه فرهنگی» در خبرگزاری تسنیم استان هرمزگان همراه شدیم؛ رزمنده، شاعر و نویسنده‌ای که ادبیات پایداری در نگاهش، تنها روایت حماسه نیست؛ استمرار ایمان در زبانی تازه است، او در این مصاحبه از تجربه زیسته خویش در پادگان‌های اعزام تا پویایی شعر در روزگار مجازی سخن می‌گوید.
در روایت این رزمنده هرمزگانی، ادبیات پایداری پیوندی است میان نیایش و روایت؛ جایی که واژه در خدمت ایمان قرار می‌گیرد به باور او، شاعر امروز همان رزمنده دیروز است که دیروز در میدان نبرد گلوله را تاب آورده و سلاحش از تفنگ به قلم، نوشتن خاطرات و نوشتن در فضای مجازی بدل شده‌است، اما آرمانش همچنان یک چیز است: بیدار نگه‌داشتن وجدان جمعیِ ملت در برابر فراموشی.
این جانباز و شاعر برجسته استان هرمزگان هرچند دوران دبیرستان خود را در رشته ادبیات به اتمام رسانده و به رغم اینکه شاعر و نویسنده است اما رشته دانشگاهی وی حقوق است. وی در سال 1377 در نیروی دریایی سپاه پاسداران بازنشسته شد، دارای یک دختر و چهار فرزند پسر است و از بین فرزندان دخترش نرگس در کار ویراستاری آثارش سال‌های سال همپای اوست.
وی همچنین مدت چهار سال مسوولیت انجمن شعر بسیج هرمزگان را برعهده داشت و درحال حاضر نیز در حوزه ادبیات به ویژه ادبیات مقاومت وپایداری به عنوان شاعر و داور آثار جشنواره‌ها و همچنین در حوزه سنگ‌های زینتی و جواهری در یک مغازه کوچک در یکی از مجتمع‌های تجاری بندرعباس مشغول به فعالیت است.
نصیری به عنوان یکی از «مدافعان جبهه فرهنگی» از خاستگاه شعر مقاومت، درون‌مایه شهادت، و دغدغه‌های نسلی سخن گفت که از جاده‌های خاکی تا نبردهای هوشمند امروز را با ایمان و اندیشه طی کرده است، این گفت‌وگو را در سه بخش با عنوان «دیده‌بانِ ایمان و تجربه زیسته در دوران دفاع‌مقدس»، «زبان، تصویر و ساختار در شعر دفاع مقدس» و «رسالت شاعر در روزگار امروز» تهیه کرده‌ایم. با ادامه این گفت‌وگو همراه باشید.
تسنیم: خودتان را معرفی کنید و بفرمایید نویسندگی خاطرات شهدا و شعر را از چه زمانی شروع کردید؟
نصیری: مرتضی نصیری گوکی، زاده روستای کریان (جنوب شرقی میناب) هستم، از آن دسته افرادی که از 12 سالگی شعر سرودم و در دوران جنگ تحمیلی نیز زبان شعر را برای تهییج مردم و بسیجیان اعزام به جبهه انتخاب کرده و از سال 58 که لباس پاسداری به تن کردم و برای مبارزه با گروهک‌های منافقین علاوه بر حضور در مناطق غرب کشور اسلحه به دست گرفتم و با رزمندگان سلحشور استان تا سنگر جبهه‌های جنوب و آموزش نیروهای اعزامی همراه شدم.
از 12 سالگی تقریبا شعر می‌گفتم هرچند که شعرهای آن موقع من پخته نبود ولی در هر صورت احساساتم را با زبان بومی هرمزگان و فارسی بروز می‌دادم و اولین کتابم نیز با عنوان«گپ گنوغ 1» زمستان سال 73 در 2هزار و 500 جلد با همکاری اداره ارشاد چاپ شد که شامل سروده‌های نیمایی و سپید، اشعار کلاسیک، سروده‌های محلی و بومی است.
این کتاب در قالب شعر و با موضوع دفاع مقدس است که با کمک اطرافیان توانستنم تعداد محدودی از اشعارم را چاپ کنم، شاید این اولین کتبی در استان هرمزگان باشد که به گویش هرمزگانی سروده‌های مدون و منظم عروضی دارد.
دومین کتابم با اسم «عرشیان جزیره» با نگاهی به زندگی و وصیت 59 شهید جزیره‌های قشم و هرمز با محوریت دفاع مقدس کتاب و به سفارش معاونت فرهنگی اداره کل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان هرمزگان نوشته‌ام، این کتاب نیز نخستین بار در یک‌هزار جلد درسال 92 به چاپ رسید.
کتاب «گپ گنوغ 2» ؛ شامل اشعارنیمایی، غزلیات، دو بیتی، رباعی، فرد، قطعه، مثنوی و خملیات نیز در سال 87 به چاپ رسیده است.همچنین کتاب شعر «توشیری» یکی از کتاب های سرود که شامل سروده‌های دوران دفاع مقدس در این کتاب چاپ شده است.
تسنیم: آثار در دست چاپ هم دارید؟
نصیری: درحال حاضر مجموعه‌های زیادی شعر و اثرداستانی به ویژه در حوزه دفاع مقدس آماده چاپ دارم، مجموعه شعر «نود از نود» شامل 90 غزل از سال 1390 به سفارش بسیج هنرمندان جمع‌آوری کردم اما متاسفانه چاپ نشده است.
مسوولان در سال‌های اخیر قول‌های بی عمل زیادی داده‌اند، درحالی که من رسالتم در حوزه شعر به خوبی انجام داده‌ام اما در حوزه چاپ آثار کم‌کاری‌های زیادی از مسوولان می‌بینم به عنوان نمونه دانشنامه خلیج‌فارس یا فرهنگ نصیر در 10 جلد شامل مجموعه واژگان استان هرمزگان نیز مجوز چاپ دارد و زیر نظر دانشگاه تربیت مدرس تهران آوا نویسی بین‌المللی شده که مدت 30 سال از عمرم را روی این کتاب گذاشتم.
تسنیم: شعر مقاومت برای شما از کجا آغاز شد؟ از واقعه‌ای شخصی یا از دعوتی جمعی؟
نصیری: شعر مقاومت از تجربه‌ای شخصی زاده شد؛ اما ریشه‌اش در دعوت جمعی نهفته است، از روزهای آغاز جنگ، این تمایل در من شکل گرفت که برای مقاومت جمعی شعر بگویم. شعر می‌توانست زبانی برای شور و شعف در مسیر پایداری باشد، نه صرفاً خواسته مسئولان بلکه باور دل‌ها. «شعر مقاومت، واکنش به حقیقتی جمعی است»، شعر مقاومت برای من واکنشی طبیعی بود؛ ریشه در تجربه شخصی داشت اما در دعوتی جمعی معنا یافت. از همان آغاز جنگ، میل به گفتن از مقاومت در من وجود داشت. شعر می‌توانست نیرویی برای انگیزش، شور و پویایی در روح جمعی جامعه باشد، بیآنکه وابسته به خواست مسئولان یا شرایط رسمی باشد.
تسنیم: در شعرهای شما، شهادت فقط پایان نیست، آغاز هم هست، این نگاه از کدام تجربه یا شهید در جانتان زاده شد؟
نصیری: شهادت، پایان نیست؛ آغاز است، اگرچه ممکن است تجربه شخصی از شهادت در زندگی ما کم‌رنگ باشد، اما آموزه دینی می‌گوید خداوند خریدار شهادت است، اما در منطق دین، خداوند خریدار شهادت است و این یعنی تداوم. شهادت، حیات را در کالبد جامعه تزریق می‌کند و پس از رفتن هر شهید، حرکتی تازه در میان ملت‌ها آغاز می‌شود و همین نگاه، شعر را از رثا به امید می‌برد چنان‌که شهادت سیدحسن نصرالله، الهام‌بخش روح مقاومت در میان ملت‌های مظلوم شد و توانست در وجدان جهانی، چشمه‌ای از مقاومت در برابر نسل‌کشی ایجاد کند.
تسنیم: بسیاری از شاعران دهه شصت با مرور زمان از شعر مقاومت فاصله گرفتند، اما شما مانده‌اید، ماندنِ شما از جنس باور است یا رسالت؟
نصیری: رسالت بدون باور پایدار نمی‌ماند اما آنچه من را در این مسیر نگه داشته، ایمان به راهی است که جوانان دوران دفاع مقدس آن را با جان آزمودند. تجربه مربی‌گری در آن روزها، روح و انگیزه‌ای در من کاشت که هنوز زنده است، تجربه‌های آن روز امروز رسالت ماست و در همان مسیر پخته شدیم.
تسنیم: شعر مقاومت معمولاً میان روایت و نیایش در نوسان است، شما چطور میان این دو لحن تعادل برقرار می‌کنید؟
نصیری: روایت شعر مقاومت، روایتِ ایستادگی برای ارزش‌های والا است. هرچه هدف، مقدس‌تر باشد، پایداری شاعر نیز ژرف‌تر می‌شود در میدان نبرد وقتی گلوله نزدیک می‌شود، بسیاری از انسان‌ها از مقاومت دست می‌کشند؛ اما آن‌کس که هدفش الهی است، در میان آتش، نیایش خود را می‌گوید. این‌جاست که روایت و نیایش در شعر پایداری به یکدیگر می‌رسند.
ادبیات پایداری، شعر مقاومت پیونددهنده میان نیایش و روایت است، روایتگری در شعر مقاومت، نمایش صبوری انسان در میدان ایمان است. هدف شاعر نه توصیف جنگ، بلکه دفاع از ارزش‌های والاست؛ لذا هرقدر هدف مقدس‌تر باشد، استقامت نویسنده و شاعر نیز ماندگارتر می‌شود.
در جبهه‌های جنگ تحمیلی شاهد رفتارهایی بودیم که برای نسل‌های آینده باورناپذیر است؛ رزمنده‌ای که داوطلبانه بر روی مین می‌خوابید تا راهی برای یارانش باز شود، تجلیِ روایت و نیایش در عین یکدیگر بود اگر نیایش در شعر نباشد و ایمان به دنیای پس از مرگ کم‌رنگ شود، مقاومت نیز فرو می‌پاشد.
تسنیم: از نظر زبانی، شعر امروز چه نیاز تازه‌ای در توصیف شهید و جبهه دارد که شعر دهه شصت نداشت؟
نصیری: گرایش‌های نسل‌ها متفاوت است، برای ارتباط با جوان امروز باید مفاهیم انسانی و الهی را در زبانی تازه بازآفرینی کرد؛ شعری که بتواند با ذائقه زیبایی‌شناسی نسل تازه پیوند بخورد، بیآنکه از اصالت خود فاصله بگیرد.
تسنیم: تصویر و استعاره در شعر دفاع مقدس چه نقشی دارند؟ آیا «زخم»، «خاک» و «نور» در شعر شما معناهای تازه‌ای یافته‌اند؟
نصیری: در شعر دفاع مقدس، واژه‌هایی چون زخم، خاک، آب و نور، جان تازه‌ای می‌یابند «زخم» زمانی معنا دارد که در مسیر هدفی والا باشد و «خاک» هنگامی ارزشمند می‌شود که بر آن، انسان برای ایمان و وطن بایستد خاکی که مأمنِ انسانیت و دین است، قدسی است و همان خاک، اگر از عدالت تهی شود، بی‌حرمت می‌شود.
تسنیم: در آثار شما تکرار یاد شهدا، به نوعی تبدیل به مکتب زیبایی‌شناسی شده است، زیبایی در مرگ چگونه معنا پیدا می‌کند؟
نصیری: فدا کردن خویش مرگ نیست، تولد دوباره ایمان است آموختنِ چگونه زیستن، مقدمه آموختنِ چگونه مردن است، مرگ برای شهید، پایان نیست؛ تولدی دوباره است، «عِندَ رَبِّهِم یُرزقون» را باید معنای زیبایی حیات دوم دانست شهید، رفتنِ آگاهانه به سوی روشنایی است مرگ، وقتی زیباست که از سر اختیار و برای هدفی والا پذیرفته شود لذا شهادت، هنرِ زیستن برای حقیقت و مردن در آغوش یقین است.
تسنیم: امروز که جنگ به شکل رسانه‌ای ادامه دارد، شعر مقاومت چه سهمی در جهاد تبیین دارد؟
نصیری: اگر تسلط بر رسانه نداشته باشیم، در برابر هجمه دشمن بی‌دفاع خواهیم ماند. امروز میدان نبرد، میدان روایت است مقام معظم رهبری بارها بر حضور سریع، مستمر و هوشمندانه در فضای مجازی تأکید کرده‌اند جهاد تبیین یعنی بازگو کردن آنچه برای حفظ دین، مرام شهدا و بقای آرمان مقاومت ضروری است باید روش‌های مقاومت، نوع حمله دشمن، و ضعف‌ها و قوت‌های خود را به نسل امروز منتقل کنیم رسانه امروز کارکرد همان سنگر دیروز را دارد؛ هرکه بر رسانه مسلط باشد، بر روایت دشمن نیز تسلط یافته است.
تسنیم: آیا شاعر مقاومت باید همچنان شاعر سنگر باشد یا شاعر وجدان جمعی؟
نصیری: شاعر مقاومت در هر زمان در سنگر خویش است؛ چه در خاکریز، چه در فضای مجازی. وجدان جمعی ملت، همان روح مقاومت است. اگر شاعر از حقیقت دفاع می‌کند و دشمن را می‌شناساند، تفاوتی ندارد در کدام میدان باشد؛ سنگر عوض می‌شود، اما رسالت ثابت می‌ماند. گاه شعر ابزار انتقال شور است، گاه کلاس درس برای بیداری نسل آینده.
تسنیم: شعر شما چقدر از فضای واقعی جبهه‌ها الهام می‌گیرد و چقدر از سوگواره‌های پس از جنگ؟
نصیری: از هجده سالگی در متن جبهه بودم و تا پایان جنگ فرماندهی پادگان‌های اعزام نیرو از بندرعباس را برعهده داشتم؛ بیشتر شهیدان، از میان نیروهای آموزش‌دیده ما بودند، آن فضای خاکی و روحیه‌های خالص اثر مستقیمی بر شعر من گذاشت البته سوگواره‌ها و آیین‌های پس از جنگ تحمیلی نیز در بازسازی روح شعر تأثیر عمیقی داشت؛ ما از تصویر میدان نبرد به زبان مرثیه و نیایش کوچ کردیم.
تسنیم: در برخورد با نسل جدید، چه چیزی در نگاه آنان به «جنگ» شما را بیش از همه نگران یا امیدوار می‌کند؟
نصیری: با توجه به تحولات نسلی و فناوری‌های جدید، نباید جنگ برای نسل جدید به «بازی» تقلیل یابد، جوانان امروز، دنیا را از زاویه صفحه نمایش‌ها می‌بینند؛ اما جنگ واقعی هنوز در میدان ایمان تعریف می‌شود؛ همان‌طور که در گذشته از خاک و خون عبور کردیم، امروز باید از فضای مجازی عبور کنیم، لذا اگر اعتقاد داریم که؛ مدافع ولایت هستیم و حضرت آقا در این میدان راهنماست، فضای دیجیتال را به جبهه‌ای نو برای مقاومت تبدیل کرد.
نسل جدید درک بالایی از مفاهیمی چون پهپاد، فناوری و هوش مصنوعی دارد، این استعدادها می‌توانند ساختار دفاعی آینده را بسازند و به ما اطمینان دهند که این نسل بهتر از گذشته از دین و وطن دفاع خواهد کرد لذا من نگران نیستم.
زمان و فناوری، نسل‌ها را پی‌درپی دگرگون کرده است، ما نسلی بودیم که هم خاک جاده‌ها را دیده‌ایم، هم پرواز هواپیماهای فوق‌صوت را، نسل امروز نیز با جنگ‌های نوین و تکنولوژی‌های تازه زیست می‌کند نگرانی من این است که جنگ، برای برخی به بازی و سرگرمی رایانه‌ای تبدیل شود باید مراقب باشیم که فاصله واقعیت و مجاز، ایمان را تضعیف نکند.
فضای مجازی میدان نبرد آینده است و اگر بتوانیم این فضا را درست مدیریت کنیم، می‌توانیم در عرصه مقاومت موفق‌تر عمل کنیم البته نشانه‌های امید زیاد است؛ هوشمندی نسل جدید در حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی و فناوری پهپادها چشمگیر است و استعدادهای آنان می‌تواند ساختار دفاعی آینده را محکم‌تر کند جنگِ امروز با جنگِ ما متفاوت است، اما ایمان همان ایمان است من اعتقاد دارم نسل امروز، بهتر از نسل‌های پیشین از دین و وطن دفاع خواهد کرد؛ زیرا ایمان، اگر با دانش و تکنولوژی درآمیزد، بی‌انتها می‌شود.
تسنیم: اگر بخواهید مفهومی از دفاع مقدس را برای نوجوان امروز در یک بیت خلاصه کنید، آن بیت چگونه خواهد بود؟
نصیری: همه شب نهاده‌ام سر، چو سگان، بر آستانت / که رقیب در نیاید به بهانه گدایی. این بیت، زبان رمزگونه وفاداری و پاسداری از حریم حقیقت است.
تسنیم: بزرگ‌ترین خطری که امروز شعر مقاومت را تهدید می‌کند، چیست؟
نصیری: همان‌گونه که رهبر انقلاب هشدار داده‌اند، اگر شاعران و اهالی رسانه تسلط خود بر فضای مجازی را از دست بدهند، روایت‌های دشمن جای حقیقت مقاومت را خواهد گرفت. امروز سکوت در فضای رسانه‌ای، خطرناک‌تر از سکوت در میدان نبرد است بنظر من بزرگ‌ترین تهدید پیش‌روی شعر مقاومت غفلت از جهاد تبیین است.
اگر شهیدان می‌توانستند شعر مرا بشنوند، شاید می‌گفتند: این صدا، صدای خاکریزهاست که به رسانه آمده است. شعر اگر با ایمان گفته شود، پژواک صدای شهدا در عصر تبیین است.
تسنیم: پس اگر شهدا شعر شما را می‌شنیدند، فکر می‌کنید کدام مصراع از زبان خود آنان بود؟
نصیری: پا بش که بریم جبهه باری مِه وُ باری تو/ شاید بکنیم کاری، کاری مِه وُ کاری تو
کینکَنگ زَنون داری برگردِه بعثی زَن / داری خوش و داری خُوش داری مِه و داری تو
از مزرعه دینِت از ریشه بِکَن کرگُن / از ریشه بکن گیشنُ پاری مِه و پاری تو
تا جمع بشن یارون هرگوشه بزن غازی/ برمعذَنه مسجد غاری مِه و غاری تو
صد قطره اَبُو دریا دریای کیف‌آلودی/ گر جمع بَشن یاروُن یاری مِه و یاری تو ... (از مجموعه شعر«مار کُک پرزهر» 20 مهر 1363)
گفت‌وگو از فرنگیس حمزه‌یی
انتهای پیام/864