به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، با آغاز فصل سرما، شهرها با چالش‌های تازه‌ای در حوزه عدالت اجتماعی و تاب‌آوری شهری روبه‌رو می‌شوند. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، حفاظت از افراد بی‌خانمان در برابر خطرات ناشی از سرمای شدید است. در بسیاری از نقاط جهان، سرمای زمستانی تهدیدی برای سلامت و عاملی برای مرگ‌ومیر در میان گروه‌های آسیب‌پذیر محسوب می‌شود. شهرداری‌ها به‌عنوان نزدیک‌ترین سازمان حاکمیتی به زندگی روزمره شهروندان، نقش کلیدی در طراحی و اجرای راهکارهای حمایتی ایفا می‌کنند.
شهرداری‌ها به‌عنوان سازمان‌های محلی، مسئولیت‌هایی فراتر از تأمین سرپناه دارند. آن‌ها باید بتوانند زیرساخت‌های اضطراری را به‌سرعت فعال کنند، خدمات حمایتی را به‌صورت شبانه‌روزی ارائه دهند و با سازمان‌های مختلف از سازمان‌های مردمی گرفته تا مراکز درمانی، همکاری مؤثر داشته باشند. این همکاری‌ها به ایجاد شبکه‌ای از خدمات منسجم منجر می‌شود که شامل حمل‌ونقل به پناهگاه‌ها، توزیع غذا و لباس گرم، ارائه خدمات بهداشتی و حمایت روانی است.
در بسیاری از شهرهای پیشرو، همکاری چندبخشی به‌عنوان ستون فقرات پاسخ‌گویی شهری در بحران‌های زمستانی عمل می‌کند. شهرداری‌ها با سازمان‌های خیریه، گروه‌های مذهبی، کسب‌وکارهای محلی، مراکز درمانی و مالکان ساختمان‌ها وارد تعامل می‌شوند تا منابع، اطلاعات و ظرفیت‌های انسانی را به‌صورت هماهنگ به کار گیرند. این همکاری‌ها نه‌تنها موجب افزایش اثربخشی خدمات می‌شود، بلکه اعتماد عمومی را نیز تقویت می‌کند. به‌عنوان مثال، در لندن، منشور پایان بی‌خانمانی خیابانی با مشارکت بیش از ۱۰۰ سازمان، ساختار حکمرانی مشارکتی را ایجاد کرده است که مسئولیت‌ها را به‌وضوح بین ذی‌نفعان تقسیم می‌کند.
نوآوری‌های شهری نقش مهمی در ارتقای کیفیت پاسخ‌گویی ایفا می‌کنند. بعضی شهرها با استفاده از فضاهای عمومی همچون کتابخانه‌ها، موزه‌ها و پارک‌ها به‌عنوان پناهگاه‌های اقلیمی، توانسته‌اند مدل‌هایی کم‌هزینه و قابل توسعه برای مقابله با سرمای زمستانی ارائه دهند. این فضاها که از زیرساخت‌های موجود بهره می‌برند، با طراحی مناسب، حس امنیت و کرامت را برای افراد آسیب‌پذیر فراهم می‌کنند.
فناوری‌های دیجیتال به‌عنوان ابزارهای تسهیل‌گر، نقش مهمی در افزایش دسترسی افراد بی‌خانمان به پناهگاه‌ها و هماهنگی میان سازمان‌های مجری ایفا می‌کنند. نقشه‌های تعاملی، سامانه‌های هشدار، اپلیکیشن‌های شهری و پایگاه‌های داده مشترک، به افراد بی‌خانمان و تیم‌های خدماتی کمک می‌کنند تا در لحظه، مکان‌های امن را شناسایی و به آن‌ها دسترسی پیدا کنند. برای مثال، مراکز گرم‌کننده در تورنتو با پیش‌بینی‌های هواشناسی هماهنگ می‌شوند تا در دمای زیر منفی پنج درجه فعال شوند، همچنین ظرفیت اضطراری «در لحظه» برای شرایط بحرانی در نظر گرفته شده است که با استفاده از داده‌های لحظه‌ای، به‌سرعت قابل فعال‌سازی است.
طراحی فراگیر باید به‌عنوان اصل بنیادین در پناهگاه‌ها و مراکز گرم‌کننده رعایت شود. طراحی‌ها باید پاسخ‌گوی نیازهای متنوع افراد از خانواده‌ها و سالمندان گرفته تا افراد دارای معلولیت باشند. انعطاف‌پذیری در زمان‌بندی، امکان نگهداری وسایل شخصی، فضای خصوصی و خدمات بهداشتی، عواملی هستند که موجب افزایش استفاده از پناهگاه‌ها و کاهش موانع دسترسی می‌شوند. «روستاهای پالت» یکی از نمونه‌های فراگیر پاسخ‌های شهری به بحران بی‌خانمانی در ایالات متحده هستند که با هدف ایجاد سرپناه‌های موقت، ایمن و انسانی برای افراد بی‌خانمان طراحی شده‌اند. این روستاها از واحدهای پیش‌ساخته کوچک تشکیل شده‌اند که هر کدام در کمتر از یک ساعت قابل نصب هستند.
هر واحد پالت بین شش تا هفت متر مربع مساحت دارد و به امکانات پایه‌ای همچون درب قفل‌دار، پنجره با تهویه، سیستم گرمایش و سرمایش، نورپردازی داخلی، پریز برق، تخت‌خواب و قفسه‌های نگهداری وسایل مجهز است. برخلاف پناهگاه‌های جمعی سنتی که حریم خصوصی ندارند، این واحدها فضای شخصی و کنترل دمای مستقل را برای هر فرد فراهم می‌کنند.
آنچه روستاهای پالت را از سایر مدل‌های اسکان اضطراری متمایز می‌کند، طراحی فراگیر و خدمات حمایتی مستقر در محل است. این روستاها دارای آشپزخانه‌های عمومی، فضای شست‌وشو و فضاهای اجتماعی برای تعامل ساکنان هستند و در بسیاری از پروژه‌ها، تیم‌هایی از مددکاران اجتماعی، روان‌شناسان، مشاوران مسکن و داوطلبان به‌صورت شبانه‌روزی در محل حضور دارند تا افراد را در مسیر بازگشت به زندگی پایدار و یافتن مسکن دائمی همراهی کنند. مسیرهای دسترسی، ورودی‌ها و امکانات داخلی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که برای افراد دارای معلولیت نیز قابل استفاده باشند. انعطاف‌پذیری در زمان ورود و خروج، نبود شرایط سخت‌گیرانه برای پذیرش و امکان نگهداری وسایل شخصی، از عواملی هستند که باعث افزایش استقبال از این مدل شده‌اند. شهرهای لس‌آنجلس، سیاتل، دنور و پراویدنس در سال‌های اخیر از این مدل استفاده کرده‌اند.
شهرداری‌هایی که بتوانند چهار محور همکاری چندبخشی، نوآوری شهری، فناوری دیجیتال و طراحی فراگیر را در پاسخ‌گویی زمستانی خود تلفیق کنند، نه‌تنها در مدیریت بحران موفق‌تر هستند، بلکه الگویی برای تاب‌آوری شهری در برابر بحران‌های آینده ارائه خواهند داد.
برنامه چندلایه تورنتو برای زمستان سخت؛ کانادا
شهرداری تورنتو در زمستان ۲۰۲۵–۲۰۲۶، برنامه‌ای جامع و چندلایه را برای حفاظت از افراد بی‌خانمان به مرحله اجرا گذاشته است. این برنامه از پانزدهم نوامبر ۲۰۲۵ تا پانزدهم آوریل ۲۰۲۶ در جریان است و شامل ایجاد ۱۲۷۵ فضای جدید برای اسکان اضطراری، مراکز گرم‌کننده ۲۴ ساعته و واحدهای مسکن حمایتی است. مراکز گرم‌کننده در پنج نقطه شهر، زمانی که دما به کمتر از منفی پنج درجه سانتی‌گراد می‌رسد، فعال می‌شوند.
هر مرکز مجهز به امکانات پایه‌ای شامل فضای گرم برای استراحت، سرویس‌های بهداشتی، وعده‌های غذایی گرم، نوشیدنی گرم و دسترسی به خدمات حمایتی است. ظرفیت هر مرکز به‌طور متوسط بین ۴۰ تا ۶۰ نفر است و در مجموع ۲۴۴ تخت برای پناه موقت در این مراکز فراهم شده است. این فضاها به‌صورت ۲۴ ساعته فعالیت می‌کنند و تا پایان دوره سرمای شدید باز می‌مانند.
ورود به مراکز گرم‌کننده بدون نیاز به ثبت‌نام یا ارجاع رسمی انجام می‌شود تا موانع دسترسی برای افراد آسیب‌پذیر به حداقل برسد. این مراکز از طراحی فراگیر بهره می‌برند و افراد دارای حیوان خانگی، خانواده‌ها، سالمندان و افراد دارای معلولیت نیز می‌توانند از خدمات آن‌ها استفاده کنند. بعضی مراکز دارای فضاهای جداگانه برای استراحت خانوادگی، نگهداری وسایل شخصی و حتی خدمات روان‌درمانی اولیه خواهند بود.
شهرداری تورنتو در کنار این ظرفیت ثابت، ۴۹۰ فضای جدید برای پناهگاه‌های شبانه و مراکز گرم‌کننده شبانه‌روزی ایجاد کرده و ۱۷۵ تخت اضطراری «در لحظه» برای شرایط بحرانی در نظر گرفته است. در صورت پر شدن ظرفیت یک مرکز، شهرداری تورنتو با همکاری تیم‌های خیابانی و ناوگان حمل‌ونقل شهری، افراد را به مراکز جایگزین منتقل می‌کند. این برنامه با همکاری گسترده میان سازمان‌های شهری، سازمان‌های مردمی و تیم‌های خیابانی اجرا می‌شود. مددکاران اجتماعی در محل حضور دارند تا افراد را به پناهگاه‌های شبانه، مراکز درمانی یا برنامه‌های اسکان دائمی ارجاع دهند. این مراکز نه‌تنها نقش حفاظتی در برابر سرما دارند، بلکه نقطه تماس اولیه با سیستم حمایتی شهر محسوب می‌شوند و در کاهش بی‌خانمانی مزمن نقش مؤثری ایفا می‌کنند.
منشور پایان بی‌خانمانی خیابانی لندن؛ بریتانیا
لندن در سال ۲۰۲۵ با راه‌اندازی «منشور پایان بی‌خانمانی خیابانی»، رویکردی مشارکتی و ساختاریافته را در پیش گرفته است. این منشور با امضای بیش از ۱۰۰ سازمان از کسب‌وکارها و خیریه‌ها گرفته تا گروه‌های مذهبی و شهرداری‌های منطقه‌ای، تلاش دارد بی‌خانمانی را به پدیده‌ای «نادر، کوتاه‌مدت و غیرتکراری» تبدیل کند. ساختار حکمرانی این منشور به‌گونه‌ای طراحی شده است که مسئولیت‌ها به‌وضوح بین ذی‌نفعان تقسیم و پاسخ‌گویی جمعی تقویت شود.
یکی از ویژگی‌های برجسته این طرح، استفاده از داده‌های مشترک و سنجش عملکرد سیستماتیک است. شهرداری لندن با ایجاد بسترهایی برای اشتراک‌گذاری اطلاعات، امکان هماهنگی بهتر بین سازمان‌های خدماتی را فراهم کرده است. مشارکت غیرسنتی همچون مالکان ساختمان‌ها و مراکز درمانی در این طرح، دامنه پاسخ‌گویی را گسترش داده است. هدف‌گذاری‌های عمومی و زمان‌دار منجر به افزایش مشارکت فعال شهروندان در فرایند حل بحران شده است. این مشارکت‌ها از طریق مشوق‌های مالی، تفاهم‌نامه‌های همکاری و کمپین‌های آگاهی‌بخشی تقویت می‌شوند.
شهرداری لندن در چهارچوب منشور پایان بی‌خانمانی خیابانی نه‌تنها نقش هماهنگ‌کننده و سیاست‌گذار را ایفا می‌کند، بلکه به‌عنوان سازمان راهبر، مسئولیت طراحی ساختار حکمرانی، تسهیل مشارکت ذی‌نفعان و تضمین پاسخ‌گویی سیستماتیک را نیز بر عهده دارد. شهرداری با تدوین دستورالعمل‌های اجرایی، اطمینان حاصل می‌کند که هیچ بخش از سیستم خدمات‌رسانی دچار تداخل، موازی‌کاری یا خلأ عملکردی نشود. این تقسیم وظایف، به‌ویژه در شرایط بحرانی همچون شب‌های سرد زمستانی، امکان واکنش سریع و هماهنگ را فراهم می‌کند.
پناهگاه‌های اقلیمی مورسیا در فضاهای عمومی؛ اسپانیا
شهر مورسیا در اسپانیا با اجرای طرح «پناهگاه‌های اقلیمی»، مدل کم‌هزینه و قابل توسعه‌ای برای مقابله با سرمای زمستانی ارائه داده است. در این طرح، شهرداری مورسیا فضاهای عمومی همچون کتابخانه‌ها، موزه‌ها، مراکز جوانان و پارک‌های سایه‌دار را به‌عنوان پناهگاه‌های گرمایشی تجهیز کرده است. این فضاها به‌ویژه برای سالمندان، افراد بی‌خانمان و گروه‌های آسیب‌پذیر طراحی شده‌اند و دسترسی به آن‌ها از طریق نقشه‌های دیجیتال تعاملی امکان‌پذیر است.
در شرایط بحرانی، شهرداری عملیات «سرمای شدید» را توسط تیم‌های خیابانی متشکل از مددکار اجتماعی، افسر پلیس محلی، هماهنگ‌کننده و داوطلبان فعال می‌کند. تیم‌ها تحت نظارت شهرداری در خیابان‌ها گشت‌زنی می‌کنند و با توزیع پتو، نوشیدنی گرم و انتقال افراد به پناهگاه‌ها، نقش مهمی در کاهش خطرات ایفا می‌کنند. این طرح در سال ۲۰۲۴ توانست به ۱۳۲ فرد بسیار آسیب‌پذیر کمک‌رسانی کند. همکاری میان شهرداری، سازمان‌های مردمی و خدمات اجتماعی در قالب پلتفرم‌های دیجیتال، موجب شده است که هماهنگی و پاسخ‌گویی به‌صورت لحظه‌ای و کارآمد انجام شود.
پروتکل‌های منطقه‌ای کلرادو اسپرینگز برای سرمای شدید؛ آمریکا
شهرداری کلرادو اسپرینگز با تکیه بر یک مدل منطقه‌ای مبتنی بر همکاری، موفق شده است پاسخ انعطاف‌پذیر و انسانی به بحران سرمایی ارائه دهد. این شهر با مشارکت سازمان‌های غیرانتفاعی همچون سازمان امید کلرادو اسپرینگز، مجموعه‌ای از پروتکل‌های عملیاتی را تدوین کرده است که فعال‌سازی پناهگاه‌ها را در دمای زیر منفی هفت درجه سانتی‌گراد ممکن می‌سازد و امکان واکنش پیشگیرانه را نیز فراهم می‌کند. شهرداری در مواردی که شاخص‌های سلامت عمومی نشان‌دهنده افزایش خطرات مرتبط با سرما هستند، مراکز گرم‌کننده را حتی پیش از رسیدن به دمای بحرانی فعال می‌کند.
یکی از ویژگی‌های برجسته این مدل، تمرکز بر رفع موانع فیزیکی و اجتماعی دسترسی به پناهگاه‌هاست. شهرداری با سازمان‌دهی ناوگان حمل‌ونقل داوطلبانه، امکان جابه‌جایی ایمن افراد بی‌خانمان را از نقاط دورافتاده یا مناطق با دسترسی دشوار به مراکز گرم‌کننده فراهم کرده است. این خدمات به‌ویژه برای سالمندان، افراد دارای معلولیت یا کسانی حیاتی است که با وسایل شخصی زیاد زندگی می‌کنند. تیم‌های خیابانی با پشتیبانی لجستیکی، پتو، لباس گرم و بسته‌های مراقبتی اولیه را در سطح شهر توزیع می‌کنند تا از بیماری‌های مربوط به سرما جلوگیری شود.
شهرداری کلرادو اسپرینگز با استفاده از فضاهای نیمه‌عمومی همچون سالن‌های اجتماعات، مراکز مذهبی و ساختمان‌های شهرداری، ظرفیت پناهگاه‌ها را در مواقع اضطراری به‌سرعت افزایش می‌دهد. این فضاها با تجهیزات گرمایشی قابل حمل، تخت‌های موقت و امکانات بهداشتی تجهیز و در صورت نیاز، به‌عنوان مراکز گرم‌کننده فعال می‌شوند. فرایند ارجاع به این مراکز نیز ساده‌سازی شده است؛ مددکاران اجتماعی و داوطلبان آموزش‌دیده با استفاده از فرم‌های دیجیتال و سامانه‌های ارتباطی بین‌سازمانی، افراد را به مراکز مناسب هدایت می‌کنند.
نقش شهرداری در این میان، فراتر از هماهنگی لجستیکی است. این سازمان با تدوین دستورالعمل‌های عملیاتی، آموزش نیروهای داوطلب و تأمین منابع مالی اضطراری، زیرساختی برای پاسخ سریع و مؤثر به بحران سرمایی فراهم کرده است، همچنین با برگزاری جلسات منظم با شرکای محلی، توانسته است یک شبکه پاسخ‌گویی پویا و قابل اعتماد ایجاد کند که در مواقع بحرانی، بدون نیاز به تصمیم‌گیری متمرکز، به‌صورت خودکار فعال می‌شود. شهرداری کلرادو اسپرینگز با تلفیق ظرفیت‌های محلی، مشارکت اجتماعی و آمادگی عملیاتی، الگویی از تاب‌آوری شهری در برابر سرمای فصلی ارائه داده است که بر پایه اعتماد، انعطاف‌پذیری و احترام به کرامت انسانی بنا شده است.
