امروز آخرین روز هفته نکوداشت پدافند غیرعامل است که امسال با شعار «پدافند غیرعامل؛ تاب‌آوری زیرساختی، پایداری اجتماعی» برنامه‌هایی را در سراسر کشور به اجرا گذاشت. شعارها و همایش‌هایی که اگر با اقتضائات درست تحلیلی و اجرایی آمیخته نشود، در میدان عمل نتیجه نخواهد داد و چه‌بسا چنین خطاهایی از خطای موشکی نیز خطرناک‌تر باشد.
سازمان پدافند غیرعامل در سال ۱۳۸۲ تشکیل شد و در این سال‌ها همواره با تهدیدهای پیدا و پنهان فراوانی روبه‌رو بوده است؛ اما نخستین آزمون جدی آن را باید در عرصه جنگ تحمیلی ۱۲روزه دید. آزمونی که گرچه در برخی حوزه‌ها نظیر تداوم سیگنال صدا و سیما با وجود حمله به ساختمان مرکزی آن نمره قبولی گرفت، ولی در بسیاری از عرصه‌ها «نیاز به تلاش بیشتر» داشت.
نمود بارز این کاستی در غافلگیری ساختارهای سیاسی و حتی نظامی در برابر حملات وحشیانه رژیم صهیونیستی علیه کشورمان بود که مورد اشاره سران نظام و فرماندهان عالی هم قرار گرفت. علاوه بر غافلگیری اولیه، مردم هم با نوعی رهاشدگی در دفاع از خود مواجه بودند و فقدان سیستم‌های هشدار سریع و پناهگاه کافی و عدم آموزش پیشینی، نتایج تلخی را آفرید.
در کشوری با سابقه تهدید ده‌ها ساله و با وجود شبکه گسترده آماده‌ای نظیر مساجد و بسیج مردمی، این بلاتکلیفی و بهت‌زدگی تا مدتی ادامه داشت و حتی توصیه‌های معمول ایمنی و پدافندی هم در دسترس مردم نبود و تنها پس از چند روز به تدریج با برخی تلاش‌های خودجوش و مردمی نسبتاً جبران شد.
البته باید اذعان کرد ارزیابی دقیق عملکرد سازمان پدافند غیرعامل به‌ویژه در حوزه زیرساخت‌ها نیاز به شفافیت بیشتر و پاسخ‌گویی مکفی دارد؛ هر چند که جایگاه ستادی سازمان موجب ابهاماتی در شفافیت عملکردی و مسئولیت‌پذیری آن می‌شود. در چنین ساختارهایی معمولاً تشکیل کمیته‌های ارزیابی و حقیقت‌یاب می‌تواند کمک‌کننده باشد، ولی متأسفانه تاکنون اقدامی در این راستا انجام نشده است.
اما مهم‌تر از پدافند غیرعامل در عرصه‌های زیربنایی و عمومی که به کاهش آسیب‌پذیری در برابر ضربات دشمن کمک می‌کند، لایه راهبردی پدافند غیرعامل است که به بازدارندگی و جلوگیری از حمله دشمن منجر می‌شود؛ از اصلاح ساختار مدیریتی و حاکمیت رسانه‌ای و مجازی تا حل مسائل بنیادی و آینده‌نگاری و سرانجام اصلاح خطای محاسباتی دشمن. این لایه را با سرفصل «کاهش طمع کشورهای تهدیدکننده و متخاصم» در اهداف کلان سازمان نیز می‌توان دید.
جنگ اخیر نشان داد برخلاف تصورات رایج در سیاست خارجی که تنش‌زایی، نمایش قدرت، پرهیز از گفت‌وگو و ایجاد بهانه را عامل جنگ می‌داند، ارسال پیام‌های ضعف و انفعال است که به خطای محاسباتی دشمن کمک کرده و او را به تعدی و تجاوز تشویق می‌کند. چندی پیش علی شمخانی، نماینده رهبر معظم انقلاب در شورای دفاع گفته بود عملیات‌های وعده صادق ۱ و ۲ نتایج مورد نظر را نداشت و همین برآورد ضعف، سبب حمله اسرائیل به کشور شد.
اما چند روز پیش فاکس‌نیوز به نقل از متیو کرونیگ، معاون شورای آتلانتیک و استراتژیست پنتاگون نوشت: «قمار ترامپ جواب داد و با کمترین هزینه به ایران حمله کردیم. مخالفانی که حمله به ایران را فاجعه‌بار ارزیابی کرده بودند اشتباه می‌کردند و نگرانی‌ها در مورد انتقام ایران و جنگ گسترده در سراسر منطقه اغراق‌آمیز بود. چون ایران در جنگ ۱۲روزه کاملاً کنترل ‌شده جنگید». تحلیلی که نشان می‌دهد خطای محاسباتی دشمن کماکان پابرجاست و سیاست‌گذاری برای رفع این خطای محاسباتی، نمایش واقعی قدرت نظامی و امنیتی کشور و اراده برخورد با متجاوز با هدف ایجاد بازدارندگی باید در صدر اولویت‌های پدافند غیرعامل در سطوح راهبردی قرار گیرد.