به گزارش ایرنا، موزه علم و صنعت گرمسار نمونه‌ای ارزشمند برای ایجاد الگوهای هویتی و فرهنگی و ظرفیتی است که دوره‌ای از تاریخ رشد و توسعه این شهرستان را روایت می‌کند.
این مجموعه در واقع همان کارخانه پنبه‌پاک‌کنی قدیمی گرمسار است که ساخت آن به سال ۱۹۲۰ میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی که گیاه پنبه به‌عنوان ماده اولیه صنایع نساجی، تولید کاغذ و حتی مواد منفجره جایگاه راهبردی در اقتصاد ایران داشت و به‌دلیل ارزش اقتصادی بالا، «طلای سفید» نام گرفته بود.
گرمسار با اقلیم گرم و آفتابی، محیطی ایده‌آل برای کاشت پنبه محسوب می‌شد و همین موضوع احداث کارخانه‌ای در نزدیکی مزارع را ضروری کرد تا بلافاصله پس از برداشت، پنبه پاک‌سازی و آماده صنایع پایین‌دستی شود.
کارخانه‌ای با یک قرن تاریخ صنعتی
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گرمسار در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: مجموعه کارخانه پنبه‌پاک‌کنی گرمسار که امروز صدمین سالگرد تاسیس آن است، یکی از بناهای ارزشمند تاریخی شهرستان به شمار می‌رود.
میلاد رضایی افزود: این بنای تاریخی در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و با تغییر کاربری، به‌عنوان «موزه علم و صنعت» معرفی شد تا بخشی از تاریخ صنعتی ایران در آن به نمایش گذاشته شود.
وی با بیان اینکه این مجموعه امروز به‌صورت فعال میزبان بازدیدکنندگان و گردشگران است و دستگاه‌ها و تجهیزات قدیمی کارخانه در فضای موزه برای عموم قابل مشاهده است، خاطرنشان کرد: عملیات مرمت این مجموعه از سال ۱۳۹۳ آغاز شد و گام نخست مرمت شامل عایق‌بندی سقف سازه و نورپردازی نمای بیرونی بود.
سرپرست میراث فرهنگی گرمسار ادامه داد: برای سال آینده نیز اجرای سیستم تهویه داخلی و نورپردازی فضای داخلی مجموعه در دستور کار قرار دارد تا شرایط نگهداری آثار و بازدید گردشگران بهبود یابد.
وی با اشاره به نگهداری منظم و بازبینی تجهیزات تاریخی موزه گفت: کارشناسان اداره میراث فرهنگی به‌صورت دوره‌ای وضعیت دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف بنا را بررسی و در صورت نیاز، اقدام به بازسازی می‌کنند.
رضایی تصریح کرد: «موزه علم و صنعت گرمسار» یکی از نمونه‌های شاخص احیای میراث صنعتی در استان سمنان است و بازدید از آن فرصتی برای آشنایی با گذشته صنعتی این منطقه فراهم می‌کند.
معماری ترکیبی، از کاروانسرا تا صنعت مدرن
به گزارش ایرنا، در الگوی ساخت این مجموعه از پلان کاروانسراهای بومی الهام گرفته شده است. با انبارهایی وسیع، بارانداز جنوبی و تاسیسات مکانیکی که هنوز هم بخشی از ساختار اصلی حفظ شده است.
بخش انبار کارخانه پنبه‌پاک‌کنی گرمسار در گذشته شامل ضلع جنوبی با ۱۸ دهنه، ضلع شرقی با هفت دهنه و ضلع غربی با ۱۱ دهنه چشمه بود که بخشی از آن به‌دلیل توسعه شهری از بین رفته است.
یکی از ویژگی‌های جالب این مجموعه، پشت‌بندهای قطور بارانداز جنوبی است که با هدف پشتیبانی از گنبدهای آجری و خشتی ساخته شده‌اند.
در ساخت این گنبدها از شیوه‌های بومی مانند عرق‌چین و مصالح محلی استفاده شده است.
سنت و مدرنیته، در معماری کارخانه پنبه گرمسار
حتی سیستم انتقال پنبه از انبار به تاسیسات مکانیکی در نوع خود پیشرفته و بر پایه کانال‌کشی و مکش هوا طراحی شده بود. در بخش کارخانه، معماری صنعتی پهلوی اول دیده می‌شود.
ترکیبی از بتن مسلح، تیرهای فلزی و طراحی ساده اما کارآمد که یادآور سبک کارکردگرایی است.
این ترکیب سنت و مدرنیته، اهمیت موضوع را دوچندان کرده است، چرا که در کنار ایستگاه بنه‌کوه گرمسار، موزه علم و صنعت نماد ورود موج مدرنیته به جامعه گرمسار محسوب می‌شود.