به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، حضرت زینب کبری(س) را نمی‌توان در یک نقش یا عنوان خلاصه کرد. او تجلی جامع عقل، عشق، حماسه، عرفان و کرامت زن مؤمن است؛ بانویی که در اوج لطافت انسانی، تصمیم‌های بزرگ و شجاعانه گرفت و عقل الهی را در عمل اجتماعی به تصویر کشید. او در میدان‌های سخت‌ترین آزمون‌های بشری، تجسم استقامت و منطق الهی شد.
حضرت زینب (س) شاگرد مکتب ولایت، و آموزگار معرفت عاشورایی است؛ زنی که از خانه تا میدان سیاست، از محراب خانه تا کاخ شام، نشان داد زن مسلمان می‌تواند با عفاف و حجاب، ایمان و ت دبیر ، مرزهای محدودیت را درنوردد و به الگوی همه ی دوران‌ها تبدیل شود . زینب کبری (س) نشان داد زن مسلمان می‌تواند حامل عقلانیت، شجاعت و عشق و مسئولیت الهی در یک وجود واحد باشد. همین جامعیت شخصیت، او را به الگویی فرازمانی در تربیت انسانی و فرهنگی برای همگان به ویژه بانوان تبدیل کرده است.
الگوی حضرت زینب کبری(س) برای نسل امروز منطق تازه‌ای از زن مسلمان ایرانی می‌آفریند؛ زنی که هم اندیشه دارد، هم ایمان، و کرامتش در نقش خواهری، در جایگاه همسری و مادری، در تربیت فرزندی، در علم و عبادت ، در حضور اجتماعی ، و زیبایی معنوی نهفته و آشکار است. بانویی که عرفان را با عقل، مقاومت را با محبت، و حجاب را با عزت ترکیب کرد تا نمادی از «آزادی در مسئولیت الهی» باشد. این منطق زینبی باید محور گفتار و تربیت فرهنگی ما شود؛ رسالت مشترک نویسندگان، پژوهشگران و فعالان و نهادهای فرهنگی آن است که حجاب را نه فقط در بیان فقهی، بلکه با « ساختار معرفتیِ کرامت انسان » معرفی کنند.
حجاب و عفاف در منطق زینبی، جلوه ی کرامت و حضور
بایسته توجه است که مسئله حجاب و عفاف در فضای فرهنگی امروز ایران ، دیگر صرفاً بحث پوشش نیست؛ یک چالشی معرفتی برای بانوان بلکه مسئله هویت و خودآگاهی اجتماعیِ دختران است. نسل جوان جویای الگویی است که هم کرامت و استقلال شخصی را حفظ کند و هم بتواند در خانواده و جامعه نقش‌آفرینی نماید. در چنین زمینه‌ای، حضرت زینب (س) مهم‌ترین مرجع معرفتی است؛ زنی که در عمل حجاب را نه دیوار خانه و خانواده ، بلکه پنجر ه ی عزت و کرامت اجتماعی معرفی نموند . نسل جدید به جست‌وجوی الگویی برخاسته که بتواند هم‌زمان کرامت و شخصیت زنانه را با حضور اجتماعی و علمی در خود جمع کند. در چنین زمینه‌ای، بازخوانی سیره ی حضرت زینب کبری(س) به عنوان الگوی جامع عقل، مقاومت و کرامت، ضرورتی فرهنگی است؛ زیرا او تجلی زن مؤمنی است که حجاب را نه محدودیت، بلکه زبان عزت و هویت زنانه می‌بیند.
سیره تاریخی و زندگی حضرت زینب(س) در سه مرحله معنا می‌یابد و روشن می شود : تربیت در مکتب اهل‌بیت که او را در فضای تربیت علوی و فاطمی و اخلاق نبوی پروراند و بنیان معرفت قرآنی را در وجودش نهادینه کرد ؛ حضوری فعال در نهضت عاشورا و حوادث شام، که در آن حجاب با عقلانیت و خطابه همراه شد و نظام ستم را رسوا کرد؛ حضور فعال در حماسه کربلا حجاب را در اوج فشار سیاسی و اجتماعی حفظ و به ابزار مقاومت تبدیل نمود و عرفان و معنوی ت را در جمله‌ی «ما رأیتُ إلا جمیلاً» متجلی ساخت . در نگاه زینبی، حجاب و عفاف دو روی یک حقیقت‌اند: صیانت از کرامت و پیش‌شرط حضور اجتماعی. زن زینبی، کناره‌گیر نیست؛ حاضر است، سخن می‌گوید، تحلیل می‌کند و هدایت می‌نماید . در منظومه زینبی، عفاف و حجاب نه محدودیت‌اند و نه عقب‌نشینی از مسئولیت، بلکه سرچشمه ی قدرتِ بیان، اراده و هدایت اجتماعی‌اند.
گفت‌وگو با نسل جوان و پرورش عفاف فعال
دختر امروز در جست‌وجوی کرامت و عزت نفس ، نیازمند گفتاری صمیمانه و منطقی است. به الگوهای واقعی و زنده نیاز دارند؛ الگوهایی که میان زیبایی زنانگی و کرامت، آزادی و مسئولیت خانودگی و اجتماعی پیوند منطقی برقرار کنند. تبیین و ترویج حجاب بدون درک این خواسته‌ها، به فاصله فرهنگی می‌انجامد. برخی از برنامه‌های معمول تبلیغی از همین‌جاست که ناکارآمد می‌شوند، زیرا گفت‌وگوی معرفتی و صمیمانه با ذهن جوان را نادیده می‌گیرند. جوان امروز با واژه‌های کلیشه ای و پرتکرار ارتباط نمی‌گیرد، بلکه با روایت‌های زنده از بانوان مؤمن فعال تحت تأثیر قرار می‌گیرد. از این رو، حضرت زینب(س) الگویی به‌روز و واقع‌بین است؛ زنی «عفاف فعال» را معنا می کند چراکه که حتی در اوج بحران، به‌جای انفعال، عقل و ایمان را به « حرکت » درمی‌آورد و منفعل نمی شود.
در این جهت، حجاب باید از حوزه ی فردی به حوزه ی کرامت اجتماعی تغییر معنا دهد، زیرا زینب کبری ( س ) نماد حجابی است که برای جامعه اسلامی عزت می‌سازد . نهادهای فرهنگی باید این منطق را به زبان نسل جوان ترجمه کنند؛ با هنر، رسانه، پادکست، فیلم کوتاه، و روایت‌های زنده از زنان فع ال مؤمن . گفت‌وگوی آزاد، حلقه‌های نقد و اندیشه با موضوعاتی مانند آزادی و مسئولیت زن در نگاه زینبی. لازم است در این فضا، پرسش‌های دختران شنیده شود و پاسخ‌ها نه از موضع تحکم ، بلکه با منطق و مهر داده شوند. « تربیت خانواده‌محور » نیز باید عفاف درونی را پرورش دهد، چراکه طهارت روحی، پایه ی اعتماد اجتماعی است .
حضرت زینب (س) در تاریخ نه فقط زن مؤمن، بلکه معمار یک نهضت زنانه است؛ در ورای نگاه برده‌دار ی بنی‌امیه ، معنای تازه‌ای از انسان آفرید و مکتب مقاومت را پایه گذاشت. در این مدرسه، حجاب و حیا پر چم هویت‌اند، نشانه فهم و آزادگی . این بانوی حماسه و حجاب، ا الگویی از حضور مؤمنانه در متن جامعه است. حجاب در نگاه او عَلَم مقاومت است؛ نشانه انسان آزاد و صاحب کرامت . اگر این مفهوم با زبان هنر و گفت‌وگوی خلاق فرهنگی بازگو شود، حجاب از مفهوم « انقیاد و محدودیت» به « اقتدار و کرامت» تبدیل خواهد شد .
رویکردهای عملی برای ترویج الگوی عفاف زینبی
در این مسیر، گفت‌وگوی عقلانی و عاطفی با دختران ایران زمین ضروری است. حلقه‌های نقد و اندیشه با محورهایی چون آزادی و مسئولیت زن در نگاه زینبی، به جای بیان دستور ی ، باید ایجاد شوند. پاسخ‌ها وقتی تأثیرگذارند که از موضع مح بت و استدلال داده شوند، نه از باب تحمیل . همچنین نهادهای فرهنگی و آموزشی لازم است « تربیت خانواده‌محور » را تقویت کنند تا دختر ایرانی در کنار یادگیری حجاب و عفاف، اعتماد به نفس، مهارت گفت‌وگو و حضور فرهنگی را نیز بیاموزد. عفاف درونی، یعنی صداقت و طهارت نیت، روح حجاب بیرونی است و اعتماد نسلی بر همین اساس شکل می‌گیرد . در این راستا برای نهادهای فرهنگی و فعالان حوزه بانوان، بازآفرینی الگو ی فاطمی و زینبی در سطح عمل ضروری است. مهم‌ترین رویکردهای کاربردی در این زمینه عبارتند از:
1 . تقویت عفاف فعال ؛ تمرکز بر رفتار مؤمنانه در زندگی روزمره از خانه تا جامعه ، از گفتار تا نگاه، جوهره‌ی مفهوم «عفاف فعال» را شکل می‌ده د. ا رائه‌ی الگوی بانوی عفیفه‌ی فهیم و کنش گر در فضاهای تربیتی، علمی و اجتماعی بایسته است تا حجاب با حفظ ارزش‌ها، از انفعال به کنش تبدیل شود . اگر چنین شد الگوی زینبی تنها در تحلیل تاریخی نمی‌ماند، بلکه جهت‌گیری عملی نیز دارد.
2 . بازسازی زبان ارتباط با جوانان ؛ استفاده از بیان مهربان، گفتار استدلالی و داستانی، نه زبان شعار ی و دستور ی، رمز گفتمان موثر حجاب است. فعال فرهنگی با گفتمان جدید باید زبان نسل جوان را بشناسد، بر پایه‌ی محبت و عقلانیت سخن بگوید، و از شعار فاصله گیرد. معرفی زنان موفقی که در مسیر علم یا هنر با روحیه زینبی زندگی کرده‌اند، مصادیق ملموس این الگو را برای جوانان آشکار می‌سازد. تربیت معرفتی و احساسی نیز باید توأمان باشد؛ جلسات روایت عاشورا یی ، شب‌های زینبی، یا جشنواره‌های دانشجویی که از تلفیق عقل و احساس سخن می‌گویند، از راه های مؤثر پیوند ایمان و درک اجتماعی خواهد بود.
3 . زیبایی‌شناسی معنوی حجاب ؛ با ترویج طراحی فرهنگی، مد بانوی عفیفه و محجبه و نمایش هنر معنوی ایمان و زیبایی در هم آمیزند . حجاب را باید در قالب زیبایی‌شناسی معنوی نشان داد: آمیختگی زیبایی و ایمان، در طراحی، هنر و نمادهای فرهنگی که احساس جوان را با کرامت و ارزش های معنوی جمع کند.
4 . روایت‌های زینبی در هنر و رسانه ؛ جشنواره‌ها، شب‌های گفت‌وگویی، مجموعه‌های مستند که عقل و احساس و «انگیزش» را در یک میدان تربیت کنند . تربیت معرفتی و احساسی نیز باید توأمان باشد؛راه مؤثر پیوند ایمان و درک اجتماعی خواهند بود .
5 . شناساندن الگوهای معاصر زینبی ؛ معرفی زنان موفقی که در مسیر تربیت، علم یا هنر با روحیه زینبی زندگی کرده‌اند، مصادیق ملموس این الگو را برای جوانان آشکار می‌سازد. زنان مؤمنِ با «حجاب و عفاف فعال » در علم، تربیت و آموزش، خدمت و هنر که بتوانند الگوی حقیقی برای نسل نو از دختران ایرانی باشند .
این رویکردها کمک می‌کنند الگوی زینبی از سطح تحلیل نظری به تجربه ی زیسته وارد شود و ذهن نسل جوان با اندیشه و حضور و اقدام، نه فقط شنیدن، آن را درک کند .
حجاب زینبی ؛ پرچم کرامت در مسیر آینده
در جمع بندی نهایی، حضرت زینب کبری (س) نه فقط شخصیت تاریخی، بلکه منطق تربیتیِ زن مسلمان ایرانی است: زنی که اندیشه دارد، ایمان دارد، و کرامتش در علم، حضور و زیبایی عملکرد اجتماعی اش جلوه‌گر است. او عرفان را با عقل، مقاومت را با محبت، و حجاب را با عزت پیوند داد تا آزادی را در مسئولیت الهی معنا کند. این منطق باید پایه تربیت خانوادگی و فرهنگی بانوان شود . نویسندگان، مربیان و نهادهای فرهنگی مسئول‌اند حجاب را به موازات قانون به سطح کرامت ب کش ان ند و گفتمان ایجابی « عفاف فعال » تبیین و ترویج کنند . در این نگاه، حجاب صرفا در پشت دیوار خانه نیست؛ پرچم هویت و کرامت زن مؤمن ایرانی است. همان پرچمی که حضرت زینب ( س ) در شام ظلم ت برافراشت، و تا امروز چراغ عزت و آگاهی زن مسلمان باقی مانده است.
یادداشت از حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر مشکاتی، پژوهشگر فرهنگی،مذهبی
انتهای پیام/