بازار؛ گروه بین‌الملل: در سال‌های اخیر، تحریم‌های مصرف‌کننده به عنوان یکی از قدرتمندترین ابزارهای شهروندان برای مطالبه عدالت و پاسخگویی مطرح شده است. نمونه بارز آن، تحریم جهانی رژیم صهیونسیتی و شرکت‌های مرتبط با آن است که در دوره‌های تشدید تنش در مناقشه اخیر فلسطین، شتاب قابل توجهی پیدا کرد. این تحریم‌ها نه تنها قدرت رو به رشد فعالیت مصرف‌کننده را برجسته کرده، بلکه به‌عنوان وسیله‌ای مؤثر برای مقاومت در برابر همدستی در سرکوب سیستمی عمل کرده‌اند. این موج فعالیت الهام‌بخش جنبش‌های مشابهی در جاهای دیگر است، مانند تحریم‌های اخیر که بالکان و در پاسخ به هزینه‌های سرسام‌آور زندگی و نابرابری اقتصادی را فرا گرفته است.
تحریم رژیم صهیونسیتی و حامیانش
براساس گزارش تارنمای «ترکیه تودی»؛ تحریم رژیم صهیونسیتی و شرکت‌های مرتبط با آن پدیده جدیدی نیست، اما پس از تشدید درگیری غزه در اکتبر ۲۰۲۳ اهمیتی دوباره پیدا کرده است. اعتراضات جهانی و کمپین‌های مردمی شرکت‌هایی را که متهم به حمایت از اقدامات دولت اسرائیل یا فعالیت در سرزمین‌های اشغالی فلسطین هستند، هدف قرار دادند. از جمله مهم‌ترین اهداف، غول‌های چندملیتی مانند مک‌دونالد، استارباکس و کوکاکولا بودند که در سراسر خاورمیانه، آسیای جنوب شرقی و فراتر از آن با تحریم‌ها مواجه شدند.
براساس داده‌های رسمی، تأثیرات مالی این تحریم‌ها قابل توجه بوده است. برای مثال، مک‌دونالدز به دلیل ارائه غذای رایگان به سربازان اسرائیلی در جریان حمله به غزه، به شدت مورد انتقاد قرار گرفت و این امر، منجر به خشم گسترده در کشورهای دارای اکثریت مسلمان مانند اندونزی، مالزی و چندین کشور خاورمیانه شد. مدیر عامل شرکت بعداً اذعان کرد که تحریم‌ها باعث «تاثیرات تجاری معنادار» شده و فروش آن‌ها در بازارهای کلیدی مانند اندونزی و مالزی به شدت کاهش یافته است. گزارش‌ها حاکی از آن است که سهام مک دونالد در سه ماهه پایانی سال ۲۰۲۴ به میزان ۴ درصد و درآمد این شرکت در خاورمیانه به میزان قابل توجهی کاهش یافت.
تحریم رژیم صهیونسیتی و شرکت‌های مرتبط با آن پدیده جدیدی نیست، اما پس از تشدید درگیری غزه در اکتبر ۲۰۲۳ اهمیتی دوباره پیدا کرده است. اعتراضات جهانی و کمپین‌های مردمی شرکت‌هایی را که متهم به حمایت از اقدامات دولت اسرائیل یا فعالیت در سرزمین‌های اشغالی فلسطین هستند، هدف قرار دادند.
به همین ترتیب، استارباکس پس از اتهامات حمایت از سیاست‌های اسرائیل، با واکنش‌های شدیدی مواجه شد. این امر منجر به کاهش قابل توجه فروش در خاورمیانه و آمریکای شمالی شد و ارزش بازار آن ۲ درصد کاهش یافت. در حالی که استارباکس تأثیر تحریم بر عملکرد مالی خود را تکذیب کرد، بسیاری از تحلیلگران و فعالان به کاهش فروش در بازارهای قوی قبلی اشاره کردند که دلیل آن موفقیت تحریم بود.
کوکاکولا، یکی دیگر از اهداف مکرر چنین تحریم‌هایی، در سه ماهه آخر سال ۲۰۲۳ کاهش شدید ۲۲ درصدی در فروش در ترکیه را تجربه کرد. سابقه طولانی ارتباط این شرکت با بازارهای اسرائیل، همراه با برداشت عمومی از همسویی آن با شرکت‌های غربی که از اشغال سود می‌برند، کوکاکولا را به هدف همیشگی برای کمپین‌های تحریم تبدیل کرده است. مقابله با کوکاکولا در مناطقی که به شدت تحت تأثیر این تحریم‌ها قرار گرفته‌اند، قدرت بالقوه فعالیت‌های مصرف‌کننده را برای تأثیرگذاری حتی بر بزرگترین شرکت‌های جهانی نشان می‌دهد.
تحریم‌ها علیه اسرائیل و حامیان آن نه تنها به دلیل تأثیرات اقتصادی، بلکه به پیام‌های گسترده آن مهم هستند. این کمپین‌ها نارضایتی مصرف‌کنندگان از شرکت‌ها و دولت‌های همدست در ظلم و ستم سیستمی مانند اشغال سرزمین‌های فلسطینی، آوارگی دسته جمعی و جنایات را نمایان می‌کند.
اهمیت گسترده تحریم‌های مرتبط با اسرائیل
تحریم‌ها علیه اسرائیل و حامیان آن نه تنها به دلیل تأثیرات اقتصادی، بلکه به پیام‌های گسترده آن مهم هستند. این کمپین‌ها نارضایتی مصرف‌کنندگان از شرکت‌ها و دولت‌های همدست در ظلم و ستم سیستمی مانند اشغال سرزمین‌های فلسطینی، آوارگی دسته جمعی و جنایات را نمایان می‌کند. این تحریم‌ها علاوه بر پیامدهای اقتصادی، آگاهی عمومی و جنبش‌های همبستگی را تقویت می‌کنند و همچنین، ساختارهایی را که چنین بی‌عدالتی‌هایی را امکان‌پذیر می‌سازند به چالش می‌کشند.
موج جهانی تحریم‌ها نشان دهنده یک روند رو به رشد است و اینکه، مردم عادی به طور فزاینده‌ای مایلند از قدرت خرید خود برای پاسخگویی شرکت‌ها در قبال اقدامات خود استفاده کنند. در بسیاری از موارد، این تحریم‌ها به‌عنوان شکلی از مقاومت غیرخشونت‌آمیز عمل می‌کنند و ابزاری را برای مقابله فعالانه با بی‌عدالتی‌های درک شده به افراد ارائه می‌دهند.
فعالیت در جبهه‌های مختلف در بالکان
با الهام از قدرت تحریم‌ها در سطح جهانی، جنبش مشابهی در سراسر بالکان شکل گرفته است. با این حال، تمرکز در این مورد بر درگیری‌های سیاسی نیست، بلکه بر چالش‌های اقتصادی است. افزایش تورم و افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها باعث تحریم‌های گسترده در کشورهایی مانند کرواسی، صربستان، بوسنی و هرزگوین، مونته‌نگرو و مقدونیه شمالی شده است. این تحریم‌ها در ژانویه ۲۰۲۵ آغاز و به سرعت گسترش یافت، که ناشی از ناامیدی عمومی از رکود دستمزدها و افزایش هزینه‌های کالاهای اساسی بود.
در کرواسی، جنبش در ۲۴ ژانویه و با بایکوت سوپرمارکت‌ها، رستوران‌ها و بانک‌ها توسط شهروندان آغاز شد. در این راستا، رسانه‌های اجتماعی مردم را بسیج و سازماندهی کردند تا یک روز از خرید خودداری کنند. نتایج این کمپین چشمگیر بود و باعث شد تا فروش خرده فروشی نسبت به هفته قبل ۵۳ درصد کاهش یافت. با این وجود، خرده فروشان عمده از کاهش قیمت خودداری کردند، که باعث تحریم بیشتر زنجیره‌های خاص شد. دولت کرواسی در نهایت با فریز کردن قیمت ۷۰ کالای ضروری واکنش نشان داد، که این امر نیز بر قدرت فعالیت مصرف‌کننده تاکید کرد.
موفقیت تحریم‌های کرواسی الهام بخش اقدامات مشابه در سراسر بالکان بود. در بوسنی و هرزگوین، تحریم‌ها قیمت‌های بالای مواد غذایی را هدف قرار دادند، همچنین در مونته‌نگرو که هزینه‌های غذا در طی سه سال ۴۱ درصد افزایش یافته بود، حمایت عمومی از جنبش گسترده بود. در یونان و آلبانی، تحریم‌ها ساختار سازمان یافته‌تری به خود گرفت و زنجیره‌های خاصی در روزهای تعیین شده هدف قرار گرفتند. بلغارها و مجارستانی‌ها نیز به این موج پیوستند و خواستار افزایش سقف قیمت برای کالاهای اساسی شدند و اعتراضات خود را به روزهای خرید متمرکز کردند.
درس‌های مشترک و پیامدهای جهانی
بایکوت بالکان و اقدامات جهانی علیه شرکت‌های مرتبط با اسرائیل، اگرچه اهداف متفاوتی دارند، اما شباهت‌های کلیدی نیز دارند. هر دو مورد نشان دهنده پتانسیل اقدام جمعی برای به چالش کشیدن سیستم‌های قدرتمند اقتصادی و سیاسی هستند. در بالکان، تحریم‌ها با هدف مقابله با انحصارات شرکت‌ها و انفعال دولت در مواجهه با تورم صورت می‌گیرد. در سطح جهانی، تحریم شرکت‌های وابسته به رژیم صهیونسیتی نشان‌دهنده موضعی در برابر ظلم و بی‌عدالتی سیستماتیک است.
بایکوت بالکان و اقدامات جهانی علیه شرکت‌های مرتبط با اسرائیل، اگرچه اهداف متفاوتی دارند، اما شباهت‌های کلیدی نیز دارند. هر دو مورد نشان دهنده پتانسیل اقدام جمعی برای به چالش کشیدن سیستم‌های قدرتمند اقتصادی و سیاسی هستند.
با این حال، هر دو جنبش ماندگاری چالش‌ها در بلندمدت را نمایان می‌کنند. هرچند تحریم‌ها می‌توانند امتیازات موقتی را به همراه داشته باشند - مانند توقف قیمت‌ها یا عذرخواهی شرکت‌ها - اما پرداختن به مسائل اساسی اغلب نیاز به اصلاحات ساختاری دارد. برای کشورهای بالکان، این امر احتمالاً به معنای مقابله با شیوه‌های انحصاری و تقویت اقتصاد محلی باشد که برای کمپین‌های جهانی، می‌تواند شامل تلاش‌های گسترده برای پایان دادن به اشغال، تضمین حقوق بشر و ارتقای پاسخگویی در قبال جنایات جنگی باشد.
تحریم‌هایی که رژیم صهیونسیتی را هدف قرار می‌دهند، قدرت فزاینده کنش‌گری مصرف‌کننده را به‌عنوان نیروی تغییردهنده نشان می‌دهد. این جنبش‌ها چیزی بیش از اعتراض به افزایش قیمت‌ها یا ظلم سیستمی هستند و بیانگر ناامیدی جمعی و اعتقاد اخلاقی هستند. در واقع، در مورد مشکلات اقتصادی و بی‌عدالتی‌های اجتماعی، آن‌ها یک باور مشترک را به توانایی مردم عادی برای به چالش کشیدن نهادهای قدرتمند و مطالبه پاسخگویی نشان می‌دهند.
برای دولت‌ها و شرکت‌ها، پیام واضح است نادیده گرفتن صدای مصرف کنندگان دیگر یک گزینه نیست. طوفان جهانی کنش‌گری مصرف‌کننده، چشم‌انداز مسئولیت‌پذیری را تغییر و ثابت می‌کند که اقدامات یکپارچه می‌تواند تغییرات معناداری را در سراسر مرزها و صنایع به طور یکسان ایجاد کند.