صعود به قله اورست روزگاری یکی از دشوارترین و شگفت‌انگیزترین دستاوردهای کوهنوردی به شمار می‌رفت. اما اکنون، گروهی از کوهنوردان با استفاده از یک روش جدید و بحث‌برانگیز امیدوارند این قله را در زمانی کمتر از یک هفته فتح کنند. تکنیکی که شامل استفاده از گاز زنون می‌شود، می‌تواند صعود به بلندترین نقطه زمین را برای افرادی که زمان کافی ندارند به یک سفر سریع و گران‌قیمت تبدیل کند. اما این روش نه تنها گران است، بلکه خطرات و چالش‌های بسیاری را نیز به همراه دارد.

گاز زنون و انقلابی در صعود به ارتفاعات

لوکاس فورتنباخ، راهنمای کوهستان اهل اتریش

بلندای ۸۸۵۰ متری اورست، به دلیل کمبود اکسیژن، می‌تواند برای کوهنوردان خطرات جبران‌ناپذیری مانند ارتفاع‌زدگی ایجاد کند. به طور سنتی، کوهنوردان برای مقابله با این چالش، هفته‌ها در ارتفاعات متوسط کمپ زده و بدن خود را به تدریج با شرایط وفق می‌دهند. اما لوکاس فورتنباخ، راهنمای کوهستان اهل اتریش، معتقد است که درمان با گاز زنون می‌تواند این فرآیند طولانی را تنها در ۳۰ دقیقه شبیه‌سازی کند.

استنشاق مقادیر کم گاز زنون باعث تحریک بدن به تولید پروتئین اریتروپوئتین (EPO) می‌شود که تولید گلبول‌های قرمز را افزایش داده و ظرفیت اکسیژن‌رسانی خون را بهبود می‌بخشد. به این ترتیب، می‌توان فرآیند سازگاری با ارتفاع را که معمولاً ۱۰ هفته طول می‌کشد، در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام داد.

در سال ۲۰۲۰، فورتنباخ این نظریه را روی خود آزمایش کرد. او با استفاده از گاز زنون توانست قله آکونکاگوا در آرژانتین را، که ۶۹۶۱ متر ارتفاع دارد، تنها در ۸ روز فتح کند. اکنون او قصد دارد با تیمی چهار نفره، رکوردی تازه ثبت کند و قله اورست را در یک هفته فتح نماید.

تیم فورتنباخ متشکل از کوهنوردانی باتجربه است که در شرایط جسمی عالی قرار دارند. این گروه قصد دارند سه روز از کمپ اصلی تا قله صعود کنند و در روز چهارم بازگردند. این سفر سریع، که برای آن از قبل با روش زنون آماده شده‌اند، از جنبه‌های مختلف یک چالش بی‌سابقه است.

از زمان نخستین صعود به اورست توسط ادموند هیلاری و تنزینگ نورگی در سال ۱۹۵۳، مدت زمان مورد نیاز برای صعود به قله به طور پیوسته کاهش یافته است. در دهه ۱۹۸۰، صعود به قله به طور میانگین ۶۰ روز طول می‌کشید، اما در سال ۲۰۲۴ این عدد به ۲۵ روز کاهش یافته است.

یک نوآوری بحث‌برانگیز

هرچند گاز زنون در پزشکی به عنوان بیهوش‌کننده استفاده می‌شود، اما کاربرد آن در کوهنوردی به دلیل کمبود تحقیقات علمی و هزینه‌های بالا، بسیار بحث‌برانگیز است.

از سال ۲۰۱۴، این گاز به دلیل تحریک تولید EPO، در لیست مواد ممنوعه آژانس جهانی ضددوپینگ قرار گرفته است. با این حال، فورتنباخ معتقد است که کوهنوردی یک ورزش سازمان‌یافته نیست و استفاده از این گاز مسئله‌ای اخلاقی یا قانونی ایجاد نمی‌کند.

از طرفی نگرانی‌های جدی در مورد ایمنی استفاده از این درمان پزشکی آزمایش‌نشده در یکی از سخت‌ترین شرایط محیطی جهان وجود دارد. دوزهای بیش از حد گاز زنون می‌توانند به علائمی همچون سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن هوشیاری و حتی مرگ منجر شوند.

نکته‌ای که بیشتر اهمیت دارد این است که مسمومیت با زنون می‌تواند باعث سردرگمی و اشتباه در تصمیم‌گیری شود، که در هنگام صعود به قله می‌تواند مرگبار باشد. در سطوح پایین اکسیژن، بیهوشی و مرگ ممکن است در عرض چند ثانیه و بدون هیچ هشدار قبلی رخ دهد.

با این حال، زنون به دلیل خواص آرام‌بخش خود به طور مرتب در پزشکی به‌عنوان یک ماده بیهوشی استفاده می‌شود و در صورت استفاده دقیق، به‌ندرت باعث بروز عوارض جانبی خطرناک می‌شود. به‌طور مشابه، دوزهایی که این کوهنوردان مصرف می‌کنند، بسیار کمتر از دوزهایی است که در پزشکی استفاده می‌شود.

علاوه بر این، گاز زنون در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از جنگ روسیه و اوکراین بسیار گران شده است. فورتنباخ پیش‌بینی می‌کند که هزینه تهیه این گاز برای هر کوهنورد به حدود ۵ هزار دلار برسد.

از آنجایی که بسیاری از افراد همین حالا هم معتقدند که قله اورست به زمین بازی ثروتمندان تبدیل شده است، آقای فروتنباخ می‌گوید که برای انتقادات درباره استفاده از این گاز بحث‌برانگیز آماده است.