به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، گزارش سالانه اینترنت ایران در سال ۲۰۲۴، با استناد به داده‌های جهانی کلودفلر (Cloudflare) تدوین شده و شامل تحلیل‌هایی از ترافیک اینترنت، پروتکل‌ها، امنیت، خدمات محبوب و موارد دیگر است. این گزارش با هدف ارائه تصویری شفاف و جامع از وضعیت اینترنت در ایران منتشر شده و نشان‌دهنده تغییرات، چالش‌ها و پیشرفت‌های سال گذشته در این حوزه است. نگاهی به این گزارش در بخش امنیت و پایین بودن سرعت اینترنت در مقایسه با دنیا، نشان می‌دهد که زیرساخت‌های شبکه ایران برای ارائه یک اینترنت با کیفیت و پرسرعت نیاز ارتقای قابل توجه‌ای دارد.
۱. ترافیک اینترنت در ایران
افزایش چشمگیر ترافیک: کلودفلر گزارش داده که ترافیک اینترنت ایران در سال ۲۰۲۴ به میزان ۲۱.۸ درصد افزایش یافته است. این رشد نشان‌دهنده گسترش دسترسی کاربران به خدمات اینترنتی و پذیرش بیشتر ابزار‌های دیجیتال در میان مردم است.
رمزنگاری پساکوانتومی: با توجه به اهمیت امنیت اطلاعات، در سال ۲۰۲۴، حدود ۱.۸ درصد از ترافیک TLS و ۱.۳ درصد از رمزنگاری پساکوانتومی استفاده کرده است. این رقم نشان‌دهنده آغاز استفاده از فناوری‌های پیشرفته امنیتی در ایران است.
۲. پذیرش پروتکل‌ها و ابزار‌های جدید
پروتکل HTTP/۳: در حالی که پروتکل HTTP/۳ در بسیاری از نقاط جهان به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است، تنها ۱.۴ درصد از ترافیک اینترنت ایران از این پروتکل بهره می‌برد. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده نیاز به ارتقای زیرساخت‌های اینترنتی و پذیرش فناوری‌های نوین باشد.
مرورگرها: مرورگر کروم همچنان محبوب‌ترین مرورگر در ایران باقی مانده است، در حالی که سایر مرورگرها سهم کمتری از ترافیک را به خود اختصاص داده‌اند.
ترافیک دستگاه‌های iOS: طبق این گزارش ۷.۷ درصد از ترافیک اینترنت ایران از طریق دستگاه‌های مبتنی بر سیستم‌عامل iOS بوده است. این رقم نشان می‌دهد که دستگاه‌های اندرویدی همچنان سهم بیشتری از بازار را در اختیار دارند.
موتور‌های جستجو: گوگل همچنان محبوب‌ترین موتور جستجو در ایران است و سهم قابل‌توجهی از فعالیت‌های اینترنتی را به خود اختصاص داده است.
۳. کیفیت اتصال اینترنت
میانگین سرعت دانلود: بر اساس داده‌های گزارش، میانگین سرعت دانلود اینترنت در ایران ۲۶ مگابیت بر ثانیه بوده است. این عدد در مقایسه با میانگین جهانی همچنان پایین‌تر است و نشان‌دهنده نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در زیرساخت‌های اینترنتی است.
تاخیر (Latency): میانگین تاخیر اتصال اینترنت در ایران ۱۳۰ میلی‌ثانیه گزارش شده است که می‌تواند بر تجربه کاربری تأثیر منفی داشته باشد.
اتصال موبایلی: تنها ۶ درصد از ترافیک اینترنت ایران از طریق دستگاه‌های موبایلی انجام شده است. این رقم در مقایسه با کشور‌های دیگر نسبتاً پایین است و نشان‌دهنده نقش پررنگ‌تر اتصال ثابت (ثابت پهن‌باند) در ایران است. این گزارش در حالی خبر می‌دهد که ترافیک موبایلی کمتر از ترافیک ثابت است که گزارش فصلی اخیر رگولاتوری آمار متفاوتی منتشر کرده است.
طبق گزارش آبان ماه رگولاتوری مشترکان پهنای‌باند سیار رشد ۸.۵۶ درصدی نسبت به تابستان سال گذشته داشته و از ۱۰۸ میلیون و۳۴۲ هزارو ۹۹۶ مشترک به ۱۱۷ میلیون و ۶۱۳ هزار و ۳۸۷ مشترک رسیده است. در مقابل این رشد در پهنای باند موبایل، پهنای باند در بخش ثابت رشد کندی داشته است، یعنی در حالیکه مشترکان پهنای باند ثابت در تابستان گذشته برابر ۱۰ میلیون و ۹۷۶هزار و ۵۲۵نفر بوده‌اند در تابستان امسال تنها با ۱.۲۳ درصد رشد به ۱۱ میلیون و ۱۱۱ هزار و ۹۱۶ مشترک رسیده‌اند.
برخی از کارشناسان اعلام می‌کنند شاید دلیل بخشی از این تفاوت به خاطر استفاده فیلترشکن توسط کاربران ایرانی باشد. به گفته این کارشناسان، شرکت‌هایی نظیر کلودفلر گزارش‌هایشان را براساس داده‌هایی که از طریق زیرساخت‌های خود می‌بینند، تحلیل می‌کنند. از این روی به خاطر ساختار خاص اینترنت در ایران نمی‌توان آن را با معیار‌های مرسوم جهانی مقایسه کرد. برای نمونه در ساختار شبکه ایران استفاده از فیلترشکن به خاطر محدودیت روی اینترنت بسیار بالاست و اکثر فیلترشکن‌ها هم روی موبایل فعال است. در این حالت این کاربر به عنوان کاربر موبایل در ایران در نظر گرفته نمی‌شود و همین باعث می‌شود که ترافیک موبایل در ایران در چنین گزارشی پایین عنوان شود.
۴. امنیت اینترنت
ترافیک مسدود شده: در سال ۲۰۲۴، حدود ۲.۴ درصد از ترافیک اینترنت ایران به دلیل تهدید‌های امنیتی یا ملاحظات دیگر مسدود شده است. براساس ادعای این گزارش این مسدودیت هم برای محافظت از کاربران در برابر حملات سایبری و تهدید‌های دیگر انجام شده است.
ترافیک ربات‌ها: بر اساس این گزارش، ۵.۲ درصد از ترافیک جهانی ربات‌ها از ایران منشأ گرفته است. این رقم می‌تواند نشان‌دهنده افزایش فعالیت‌های خودکار و هوش مصنوعی در فضای اینترنت باشد.
۵. خدمات و ابزار‌های محبوب در ایران
کلودفلر فهرستی از ده سرویس اینترنتی برتر در ایران منتشر کرده است که به ترتیب عبارت‌اند از:
گوگل، اینستاگرام، فیسبوک، مایکروسافت، اپل، ایران‌ال‌ام‌اس (IranLMS.ir)، واتس‌اپ، AWS، ایتا و سامسونگ
وجود نام IranLMS.ir در لسیت ۱۰سرویس پربازدید درایران کمی عجیب است. دسترسی به این سایت امکان‌پذیر نیست. طبق بررسی «فن‌زی» مشخص شده که بخش زیادی از سرویس‌های مختلف دولتی و دانشگاهی و... از subdomainهای این دامنه استفاده می‌کنند و همین امر باعث شد تا نام این وب‌سایت در لیست پر استفاده‌ترین سرویس‌ها در ایران قرار بگیرد.
۶. روند‌های جدید و نوآوری‌ها
رمزنگاری پساکوانتومی: کلودفلر از سال ۲۰۱۷ تحقیقات خود را در زمینه رمزنگاری پساکوانتومی آغاز کرده است. در سال ۲۰۲۴، این فناوری در مرورگر کروم نیز مورد استفاده قرار گرفت و پذیرش آن در ایران رشد چشمگیری داشته است.
استارلینک: این گزاش به پوشش خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک (Starlink) در ایران هم اشاره کرده است. در این بخش آمده که از ماهواره استارلینک به عنوان یک راهکار جدید در برخی مناطق ایران برای ارائه اینترنت پرسرعت و پایدار استفاده می‌شود. با این حال نقشه پراکندگی ارائه سرویس قابل مشاهده نیست و با انتخاب نقشه ایران برای نمایش مناطق تحت پوشش این پیام قابل مشاهده است: «ترافیک کافی از استارلینک در این کشور قابل مشاهده نیست.»
۷. اختلالات اینترنت
در سال ۲۰۲۴، تنها یک مورد اختلال عمده اینترنت در ایران گزارش شده است. این اختلال‌ها می‌توانند ناشی از عوامل مختلفی از جمله بلایای طبیعی، قطع کابل‌های فیبر نوری یا محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت باشند. در حالی کلودفلر از یک بار اختلال در شبکه اینترنت ایران در سال ۲۰۲۴ خبر می‌دهد که تنها با شروع کار دولت چهاردهم و در ادامه وزارت ارتباطات این دولت تقریبا از أواخر شهریور تا کنون ۵ مورد قطعی اینترنت به دلیل قطعی مسیر فیبر نوری ایران در خارج از کشور از سوی وزارت ارتباطات اعلام شده است. در یک مورد هم شرکت های‌وب با گسترده شدن اختلال اینترنت در اطلاعیه‌ای خبر داد که دلیل این اختلال گستره و عدم دسترسی کاربران به سایت‌های داخل و خارج از ایران یک خطای انسانی بوده است. کارشناسان فنی اعلام می‌کنند که کلودفلر تنها مورد‌هایی را در مورد قطعی و اختلال اینترنت گزارش می‌کند که از طریق زیرساخت‌های خود امکان مشاهده آن را داشته باشد.