به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، به نقل از باشگاه اندیشه، نشست چپ ایرانی با حضور دکتر محمدعلی احمدی روز یکشنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۳ در شبستان باشگاه اندیشه برگزار شد. سخنان خلاصه شده آقای احمدی که از سوی میلاد عمرانی دبیر مدرسه مطالعات نقداقتصادسیاسی انجام شده، از نظر می‌گذرانید:
***
یکی از مناقشه‌برانگیزترین مباحث در تاریخ‌نگاری چپ ایران چگونگی تشکیل حزب توده ایران در مهرماه سال ۱۳۲۰ شمسی بوده و هست. چگونگی تشکیل حزب توده از آن جهت اهمیت مضاعف یافته و مناقشات را در این سبب گردیده است که نقشی محوری در شناسایی و تحلیل ایدئولوژی و نظم تشکیلاتی این حزب، به‌ویژه در دوران اولیه فعالیت آن دارد. بنا به این موضوع، کمتر حزبی را می‌توان در تاریخ معاصر ایران یافت که زمینه‌های پایه‌گذاریش تا بدین حد مورد اختلاف واقع شده باشد.
اظهارنظرها در این زمینه به‌قدری پراکنده و ضد و نقیض هستند که طیف وسیعی از تئوری‌ها در ارتباط با این حزب را پدید آورده که هیچ‌کدام تا به امروز قطعیت نیافته‌اند. به‌ویژه آن‌که مواضع اعضاء و رهبران حزب توده در خاطره‌نگاری‌ها، مصاحبه‌ها و غیره، به اندازه‌ای از پراکندگی و تناقض برخوردار است که نه تنها پرده از زوایای پنهان تاریخ این حزب برنمی‌دارد، بلکه بر پیچیدگی موضوع نیز افزوده است.
آن‌چه مشخصا در مورد تاریخ تأسیس حزب توده مطرح شده از دو دیدگاه منتقدین چپ و راست یا در تلاش بوده تا تأسیس این حزب را نتیجه طرحی از پیش تعیین شده و در اتحاد جماهیر شوروی بداند و یا تماما حاصل تلاش خود مارکسیست‌های ایرانی. برخی منتقدین چپ نیز اساساً این سازمان را در بدو امر یک سازمان شبه مارکسیستی و خرده بورژوازی معرفی نموده‌اند. این نشان از این دارد که تاریخ تأسیس حزب توده همواره تحت تأثیر دیدگاه‌های ایدئولوژیک مطرح شده است.
تاریخ تأسیس حزب توده از ویژگی‌هایی برخوردار است که شاید در مورد سایر احزاب سیاسی کمتر صادق بوده باشد، از این رو نگاه کلی‌نگر قادر به تحلیل صحیح و نزدیک به واقعیت آن نخواهد بود. به همین دلیل هم هست که نظریه‌ها در باب نحوه شکل‌گیری و عوامل تعیین‌کننده در تدوین مرام تشکیلاتی این حزب تا بدین حد متنوع، متفاوت و چالش‌برانگیزند. چگونگی تأسیس حزب توده گام‌هایی را شامل می‌شود که به تفکیک می‌بایستی مورد بررسی و مطالعه قرار گیرند. این ویژگی در تاریخ تأسیس حزب توده باعث می‌شود که پژوهش‌هایی که تاکنون در این زمینه انجام شده، تنها بتوانند بخشی از واقعیت را انعکاس دهند.
ما در تحلیل تاریخ تاسیس حزب توده ناگزیر به مرحله‌بندی و استخراج داده‌ها و اطلاعات و نتیجه‌گیری بر پایه آن‌ها در هر مرحله و به صورت جداگانه هستیم. تنها در سایه این روش می‌توان تحلیلی آکادمیک و نزدیک‌تر به واقعیت در این زمینه ارائه داد.خوشبختانه اسنادی که تا بدین روز در این زمینه منتشر شده‌اند و یا در بایگانی آرشیو مراکز اسناد کشور نگهداری می‌شوند، امکان بررسی با این ویژگی را به ما می‌دهند.
از این منظر تاریخ تأسیس حزب توده را می‌بایستی در دو گام مورد بررسی قرار داد. در گام نخست هسته‌ای از مارکسیست‌های آزاد شده از زندان در فضای باز سیاسی پس از برکناری رضاشاه از سلطنت، در پی اشغال کشور توسط نیروهای متفقین، که تصمیم به تاسیس حزب و فعالیت در این چارچوب گرفتند. در گام دوم دولت شوروی به محض اطلاع از تصمیم به تاسیس حزب توسط این عده، اقدام به برقراری ارتباط با سلیمان میرزا اسکندری که از پیش به عنوان لیدر حزب در نظر گرفته شده بود نمود، تا از این طریق بتواند مسیر تاسیس حزب را به لحاظ سازمانی و ایدئولوژیک تحت کنترل درآورد.
تلاقی اراده این هسته با وسواس و حساسیت‌های دولت شوروی در تحت کنترل درآوردن احزاب چپ در سایر کشورها، سرنوشت حزب توده را با سیاست‌های این کشور پیوند زد. شکل‌گیری این فرآیند البته تنها ریشه در اراده دولت شوروی نداشت، بلکه در دیالکتیک با اراده خود این عده از مارکسیست‌های ایرانی تکامل یافت. فرآیندی که سراسر تاریخ این حزب را با اتحاد شوروی در پیوندی ناگسستنی قرار داد.
216216
∎