پس از سرنگونی دولت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، به دست شورشیان و فرار او به روسیه، به نظر می‌رسد بسیاری از مقام‌های ارشد این کشور و اعضای سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی مخوف او نیز گریخته‌اند. فعالان حقوق بشری در سوریه می‌گویند که برخی از آن‌ها موفق شده‌اند از کشور فرار کنند، در حالی که برخی دیگر در سوریه مخفی شده‌اند.

خاندان اسد بیش از پنج دهه با استبداد و خشونت بر سوریه حکومت کردند و کسانی را که به دیکتاتوری آن‌ها معترض شدند در زندان‌های بدنام این کشور زندانی کردند؛ جایی که گروه‌های حقوق بشری می‌گویند زندانیان مکرر شکنجه یا به‌دلیل اعمال خشونت کشته می‌شدند.

رهبر گروه شورشی هیئت تحریرالشام - که جنگجویان ضد دولتی را رهبری کردند و بشار اسد را از قدرت برانداختند - متعهد شده است کسانی را که مرتکب چنین بدرفتاری‌هایی با زندانیان شده‌اند مجازات کند.

به گزارش عرب‌نیوز، ابومحمد الجولانی، رهبر هیئت تحریرالشام، تاکید کرده است که به جست‌وجوی کسانی خواهد بود که مسئول بدرفتاری و شکنجه شهروندان سوری بوده‌اند. او از کشورهای خارجی هم خواست که مظنونان را تحویل دهند.

با این حال، یافتن کسانی که مسئول چنین بدرفتاری‌هایی علیه شهروندان بوده‌اند چندان آسان نیست. به گفته دو مقام امنیتی لبنان و یک مقام قضایی این کشور، در روزهای اخیر حدود هشت هزار شهروند سوری از طریق گذرگاه مرزی وارد لبنان شده‌اند و حدود پنج هزار نفر نیز از طریق فرودگاه بین‌المللی بیروت این کشور را ترک کرده‌اند.

گمان می‌رود بیشتر این افراد شهروندان عادی باشند، زیرا بسام مولوی، وزیر کشور لبنان، اوایل این هفته گفت که هیچ مقام سوری از طریق گذرگاه مرزی قانونی وارد لبنان نشده است.

با این حال، رامی عبدالرحمان، رئیس دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا، می‌گوید که چندین افسر ارشد با استفاده از اسناد جعلی به لبنان رسیده‌اند.

اما رئيس‌جمهوری مخلوع سوریه و حلقه اطرافیان بشار اسد را چه کسانی تشکیل می‌دادند؟ چه اطلاعاتی از آن‌ها موجود است و اکنون در کجا هستند؟

بشار اسد: چشم‌پزشک تحصیل‌کرده در غرب، در ابتدای به قدرت رسیدن در سال ۲۰۰۰ این امید را ایجاد کرد که برخلاف پدرش حافظ به حقوق شهروندان و معترضان سیاسی احترام بگذارد.

اما هنگامی که  در مارس ۲۰۱۱ اعتراضات علیه حکومت او آغاز شد، اسد برای سرکوب مخالفان به تاکتیک‌های وحشیانه روی آورد، و هنگامی که قیام به جنگ داخلی تبدیل شد، او، با حمایت متحدانش جمهوری اسلامی و روسیه،  ارتشش را به شهرهای تحت کنترل مخالفان گسیل کرد.

به گفته رسانه‌های دولتی روسیه، بشار اسد به مسکو گریخته است.

ماهر اسد: برادر کوچک‌تر رئیس‌جمهوری برکنارشده سوریه، فرمانده لشکر ۴ زرهی بود که فعالان مخالف سوری آن را به قتل، شکنجه، اخاذی و قاچاق مواد مخدر متهم می‌کنند. او که تحت تحریم‌های آمریکا و اروپا قرار دارد، در آخر هفته ناپدید شد و ظاهرا به روسیه رسیده است.

سال گذشته، مقام‌های فرانسه حکم بازداشت بین‌المللی ماهر اسد را به همراه برادرش و دو ژنرال ارتش سوریه به اتهام هم‌دستی در جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت، ازجمله در حمله شیمیایی سال ۲۰۱۳ به حومه دمشق، صادر کردند.

علی مملوک: مملوک مشاور امنیتی اسد و رئیس سابق سرویس‌های اطلاعاتی بود. او به‌دلیل دو انفجار در شهر شمالی طرابلس در سال ۲۰۱۲، که ده‌ها کشته و زخمی برجای گذاشت، در لبنان تحت تعقیب است.

مملوک در فرانسه نیز تحت تعقیب است، زیرا این کشور او و دیگران را به اتهام مشارکت در جنایات جنگی غیابی محاکمه و به حبس ابد محکوم کرده است. این محاکمه بر نقش مقام‌های سوریه در دستگیری یک مرد فرانسوی-سوری و پسرش در سال ۲۰۱۳ در دمشق و شکنجه و قتل آن‌ها متمرکز بود.

سازمان دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید که مملوک به لبنان گریخته و مشخص نیست که هنوز در کشور تحت حمایت حزب‌الله است یا نه.

سهیل الحسن: الحسن فرمانده لشکر ۲۵ نیروهای ماموریت ویژه بود و بعدا رئیس نیروهای ویژه سوریه شد که کلید بسیاری از پیروزی‌های دولت در جنگ داخلی در حلب و حومه شرقی دمشق به شمار می‌رفت.

الحسن به داشتن روابط نزدیک با روسیه معروف است و در یکی از سفرهایش به آن کشور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، از او بسیار  تمجید کرد. در حال حاضر مشخص نیست الحسن کجا اقامت دارد.

حسام لوکا: لوکا، رئیس سرویس اطلاعاتی اداره کل امنیت سوریه، در میان عموم مردم چندان شناخته‌شده نیست، اما نقش مهمی در سرکوب مخالفان، به‌ویژه در شهر مرکزی حمص ایفا کرده است؛ جایی که «پایتخت شورش سوریه» نامیده شد.

ایالات متحده و بریتانیا لوکا را به‌دلیل نقش‌آفرینی در سرکوب مخالفان بشار اسد تحریم کرده‌اند. او نیز در حال حاضر در محلی نامشخص زندگی می‌کند.

 قحطان خلیل: او نیز که محل اختفایش مشخص نیست، رئیس سرویس اطلاعات نیروی هوایی سوریه بود و به‌خاطر رهبری حمله سال ۲۰۱۲ به حومه دمشق، که به کشته شدن صدها نفر منجر شد، با عنوان «قصاب داریا» شناخته می‌شود.

سایر مقام‌ها: سرلشکر بازنشسته جمیل حسن، رئیس سابق سرویس اطلاعات نیروی هوایی، نیز به دست داشتن در حمله داریا مظنون است. او به همراه مملوک در جریان پرونده سال جاری در فرانسه محکوم شد. علی عباس، وزیر دفاع، و بسام مرهج الحسن، رئیس دفتر بشار اسد و مسئول امنیت او، نیز متهم به نقض حقوق بشرند و در حال حاضر از وضعیت آن‌ها خبری گزارش نشده است.