به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، موزه عبرت در خرم‌آباد، روایتگر یکی از تاریک‌ترین دوران‌های تاریخ معاصر ایران است. این بنا که در سال 1311 ساخته شده‌است، توسط معماران آلمانی طراحی شد.
آلمان نازی در دوران جنگ جهانی دوم روابط نزدیکی با ایران داشت و این روابط به‌ویژه در عرصه‌های معماری و ساخت بناهای دولتی مانند زندان‌ها مشهود بود.
زندان خرم‌آباد که در سال 1316 به‌طور رسمی به زندان دولتی تبدیل شد، در ابتدا به‌عنوان یک قلعه نظامی با دیوارهای بلند و مصالح سنگی طراحی شد تا فضای رعب‌آوری ایجاد کند.
به گفته زندانیان سابق، فضای زندان خرم‌آباد و راهروهای پیچ‌درپیچ زندانیان را در شرایطی دائم از بی‌خبری و وحشت نگه می‌داشت تا مقاومت آنان را درهم بشکند.
در طبقه همکف زندان‌های پهلوی، اتاقی به‌نام اتاق پانسمان قرار داشت. زندانیان آسیب‌دیده از انواع شکنجه‌ها مانند کابل، شوک الکتریکی، صندلی داغ و قفس داغ به این اتاق منتقل می‌شدند تا درمان شوند.
پزشکانی که در این اتاق حضور داشتند، نه‌تنها از داروهای بی‌حسی استفاده نمی‌کردند، بلکه پانسمان‌ها را به گونه‌ای انجام می‌دادند که موجب تشدید درد می‌شد.
اتاق تمشیت: نماد شکنجه‌های وحشیانه
یکی دیگر از اتاق‌های مشهور زندان‌ها در عصر پهلوی، اتاق تمشیت بود که به‌عنوان اتاق بازجویی و شکنجه شناخته می‌شد. این اتاق نماد سرکوب و فشار به زندانیان سیاسی بود که به‌هیچ‌عنوان حاضر به اقرار نمی‌شدند.
در اتاق تمشیت انواع شکنجه‌ها از جمله شلاق‌زدن، کابل‌کشی و سایر روش‌های شکنجه به‌کار گرفته می‌شد. واژه تمشیت به معنای تحت‌فشار قرار دادن زندانی برای اعتراف و تسلیم است.
اتاق عمل معمولاً فاقد نور و از دیوارهایی عایق صدا برخوردار بود. زندانیان در این اتاق به حالتی مشابه فردی که به صلیب کشیده شده است، بسته و شکنجه می‌شدند.
در کنار زندان‌های عمومی، گروهی از زندانیان در اتاق رجال وضعیت متفاوتی نسبت به سایر زندانیان داشتند. این گروه از زندانیان که از طبقات مرفه و سیاسی بودند از شرایط رفاهی بیشتری نسبت به دیگر زندانیان برخوردار بودند.
این شرایط، تفاوت‌های طبقاتی را در درون زندان‌های پهلوی بیشتر نمایان می‌کرد و به ایجاد نوعی شکاف و تنش میان زندانیان منجر می‌شد.
روایت یک زندانی سابق، به شکنجه‌های طاقت‌فرسا و شرایط غیرانسانی اشاره می‌کند. این زندانی سابق ساواک در گفت‌وگو با تسنیم گفت که در بسیاری از مواقع، وقتی مقاومت می‌کردیم، شکنجه‌ها بیشتر می‌شد و زندانیان از هیچ‌گونه امکانات اولیه انسانی برخوردار نبودند.
روایت‌های زندانیان سابق سیاسی از شکنجه‌هایی که متحمل شده بودند، بخش بزرگی از تاریخ شفاهی ایران را تشکیل می‌دهند. بسیاری از زندانیان سابق که امروز به‌عنوان شاهدان زنده تاریخ شناخته می‌شوند، روایت‌هایی از این شکنجه‌ها را به‌اشتراک می‌گذارند.
محمدیوسف باروتی، از زندانیان سابق ساواک، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم گفت که در آن دوران، هیچ‌گونه حقوق بشری وجود نداشت؛ اگر در مقابل شکنجه‌ها مقاومت می‌کردیم، دوباره تحت فشارهای بیشتری قرار می‌گرفتیم.
او توضیح داد که زندانیان در یک اتاق کوچک و پر از رطوبت نگهداری می‌شدند و حتی در هوای آزاد هم نمی‌توانستند نفس بکشیم، زیرا معمولاً هواخوری در دستشویی‌ها بود!
رژیم پهلوی پس از کودتای 28 مرداد 1332 و سقوط دولت دکتر محمد مصدق، به‌شدت به سرکوب مخالفان خود پرداخت. بسیاری از فعالان سیاسی و ملی‌گرایان که علیه کودتا و نظام سلطنتی به مبارزه پرداخته بودند، به زندان‌های مختلف کشور، از جمله زندان قلعه فلک‌الافلاک، منتقل شدند.
دکتر محمد مصدق، نخست‌وزیر پیشین ایران، که در دوران کودتای 28 مرداد از قدرت کنار گذاشته شد، و اعضای دولت او، در بسیاری از این زندان‌ها به مدت طولانی تحت شکنجه و بازجویی قرار گرفتند.
افرادی همچون فریدون آذرنور، آل بویه، بابا کوهی، محمدعلی بایار، مهرداد بهار، سرگرد بهزاد، حسن توفیق، اکبر حاجیلو، محمود ژندی، مرتضی کیوان، غلامحسین گل‌سرخی، رمضان مشرفیان، خلیل ملکی، احمد ناظرزاده کرمانی و ایرج نبوی تنها بخشی از زندانیانی بودند که به فلک‌الافلاک منتقل شدند.
ساواک، نماد سرکوب
رژیم پهلوی به‌ویژه تحت سلطنت محمدرضا شاه، در دهه‌های 40 و 50 میلادی، به‌طور گسترده از ابزارهای امنیتی برای سرکوب مخالفان خود استفاده می‌کرد.
سازمان اطلاعات و امنیت کشور، معروف به ساواک، ابزار اصلی رژیم پهلوی در سرکوب مخالفان بود. این سازمان به‌دستور محمدرضا شاه و با همکاری ایالات متحده و اسرائیل در سال 1335 تأسیس شد.
شکنجه‌های ساواک فقط به سرکوب گروه‌های چپ‌گرا و کمونیست‌ها محدود نمی‌شد، بلکه به‌طور گسترده‌تر مخالفان مذهبی، ملی‌گرایان و روشنفکران را نیز هدف قرار می‌داد.
بسیاری از زندانیان سیاسی که در این دوران شکنجه شدند، هرگز نتواستند زخم‌های روانی و جسمی خود را التیام دهند، زیرا هرگونه تلاش برای مقاومت با شکنجه‌های بیشتر مواجه می‌شد.
این مقاومت‌ها به‌رغم شکنجه‌ها و سرکوب‌ها، نه‌تنها متوقف نشد، بلکه با شدت بیشتری ادامه یافت. افکار عمومی در ایران به‌ویژه در میان دانشجویان و جوانان، روزبه‌روز به‌سمت مبارزه با حکومت شاه تمایل بیشتری پیدا می‌کرد.
ساواک با شروع انقلاب اسلامی به‌سرعت از هم پاشید. با ورود نیروهای انقلابی به تهران در سال 1357 و سقوط رژیم شاه، بسیاری از اعضای این سازمان یا دستگیر شدند و یا به خارج از کشور فرار کردند.
نمایش شکنجه‌ها و اسناد تاریخی
این شکست، نقطه پایان یک دوره از سرکوب و خشونت در تاریخ معاصر ایران بود. امروز، پس از گذشت بیش از چهار دهه از سقوط رژیم پهلوی، ساواک همچنان به‌عنوان نماد خشونت و سرکوب در حافظه تاریخی ایرانیان باقی مانده‌است.
ساختمان زندان خرم‌آباد پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، تغییر کاربری داد و پس از انقلاب به یک یادمان تاریخی تبدیل شد.
زندان قلعۀ فلک‌الافلاک در سال 1382، پس از بازسازی و ساماندهی، به‌طور رسمی به موزه عبرت تبدیل شد. هدف از تأسیس این موزه، یادآوری جنایات رژیم گذشته و همچنین نشان‌دادن مقاومت مردمی بود که در برابر ظلم و سرکوب ایستادند.
یکی از ویژگی‌های برجسته موزه عبرت، نمایش اسناد و مدارک تاریخی است که به‌طور مستقیم به دوران سرکوب رژیم پهلوی اشاره دارند. این اسناد شامل نامه‌های مخفیانه زندانیان، تصاویری از بازجویی‌ها، و ابزارهایی هستند که برای شکنجه‌های جسمی و روانی استفاده می‌شدند.
در یکی از بخش‌های موزه، تصاویری از زندانیان و شرایط دشوار زندان‌ها به نمایش گذاشته شده‌است. این تصاویر نشان می‌دهند که چگونه زندانیان در سلول‌های کوچک، فاقد تهویه و نور مناسب نگهداری می‌شدند.
موزه عبرت همچنین ابزارهایی را که در دوران سلطنت پهلوی برای شکنجه زندانیان استفاده می‌شد، به‌طور واضح نمایش می‌دهد. این ابزارها که شامل وسایلی مانند لوله‌های فلزی، طناب‌های شکنجه، و تخت‌های برقی برای ضرب‌وشتم بودند، گواهی بر شدت وحشیانه‌ترین روش‌های شکنجه در آن دوران است.
موزه عبرت با قرار دادن خود در مرکز توجه تاریخی و اجتماعی ایران و بازآفرینی شرایط سیاسی و اجتماعی آن دوران ، باعث شده‌است تا یاد شخصیت‌های مبارز علیه رژیم پهلوی در حافظه جمعی ایرانیان زنده بماند.
این موزه با نمایش مستندات دقیق، از نامه‌های مخفیانه تا ابزار شکنجه، تنها به ثبت تاریخ نمی‌پردازد، بلکه به شکلی بی‌پرده، چگونگی سرکوب آزادی‌خواهان را روایت می‌کند.
انتهای پیام/ 644
∎