زمانی که گروه‌های مسلح در حملات ناگهانی، حلب و ماورای آن را تصرف می‌کردند همه کشور‌های منطقه از بیم اینکه مبادا انگشت اتهام جنگ‌افروزی به سمت آنها نشانه رود از این مسئله اظهار بی‌اطلاعی می‌کردند، اما به محض سقوط دمشق، بازیگران بی‌خبر از همه جا، کارت‌های خود را رو بازی می‌کنند تا از سفره‌ای که پهن شده سهم خود را بردارند. ترکیه که خود را بیش از دیگران ذی‌نفع می‌داند، رئیس سازمان اطلاعاتی و وزیر خارجه را به سوریه فرستاده تا از همین ابتدا میخ نفوذش را محکم کوبیده باشد، شیوخ عرب نیز با گروه‌های معارض ارتباط گرفته و آمادگی خود را برای هرگونه کمکی به مستاجران جدید دمشق اعلام کرده‌اند. امریکا و چین هم به عنوان قدرت‌های فرامنطقه‌ای از روند انتقال قدرت و ثبات‌سازی حمایت کرده و برای بازسازی سوریه زنبیل گذاشته‌اند.
هرچند جامعه جهانی در روز سقوط دمشق، هرگونه ارتباط سیاسی با مخالفان را به تصمیمات آتی این گروه‌ها و نحوه برخورد با دیگران منوط کرده بود، اما برخی کشور‌ها که حامیان این گروه‌ها بودند منتظر نمانده و زودتر از موعد مقرر برای همکاری با رهبران جدید دمشق دست به‌کار شده‌اند.
شبکه الجزیره روز جمعه از ورود یک هیئت بلندپایه ترکیه‌ای به سرپرستی «هاکان فیدان»، وزیر خارجه و «ابراهیم کالین»، رئیس سازمان اطلاعات ملی (میت) به دمشق خبر داد. مقامات ترکیه در این سفر با سران گروه‌های مسلح سوری به ویژه ابومحمد الجولانی، رئیس هیئت تحریرالشام دیدار کردند؛ سفری که برای اولین بار پس از آغاز بحران در سال ۲۰۱۱ صورت می‌گیرد. طبق اعلام منابع نزدیک به هیئت تحریرالشام، این سفر با هدف توسعه همکاری‌ها میان دولت جدید سوریه با ترکیه و آماده‌سازی بستر جهت تعامل دولت جدید در دمشق با کشور‌های عربی، منطقه‌ای و بین‌المللی صورت گرفته است. تصاویری منتشر شده که محمدالجولانی در حال رانندگی است و از ابراهیم‌کالین استقبال می‌کند. همزمان با سفر مقامات آنکارا به دمشق، خبرگزاری آناتولی گزارش کرد که ترکیه پس از ۱۲ سال سفارتش را در دمشق بازگشایی می‌کند. براساس این گزارش، برهان کوراوغلو، سفیر ترکیه در موریتانی روز پنج‌شنبه به عنوان کاردار موقت سفارت ترکیه در دمشق منصوب شده است.
ترکیه که بزرگ‌ترین حامی گروه‌های مسلح در دوره جنگ داخلی سوریه به شمار می‌رفت، اکنون خود را یکه‌تاز تحولات جدید این کشور می‌داند و درصدد است از طریق گروه‌های متحدش جای پای خود را محکم کند. حتی برخی ناظران معتقدند که در چینش دولت آتی سوریه، آنکارا نقش مهمی بازی خواهد کرد زیرا از ۱۳ سال پیش برای این لحظه‌ها روزشماری می‌کرد.
شیوخ عرب برای کمک به مخالفان به صف شدند
علاوه بر ترکیه، دیگر بازیگران منطقه نیز برای ارتباط با گروه‌های مخالف راهی دمشق شده‌اند. یک هیئت قطری که گفته می‌شود خلفان‌الکعبی، رئیس سازمان اطلاعات قطر در آن حضور دارد، برای دیدار با محمد الجولانی وارد دمشق شده است و گفته می‌شود که قرار است به زودی سفارت قطر در سوریه نیز بازگشایی شود. همچنین، مدیریت امور سیاسی مخالفان مسلح سوریه در بیانیه‌ای در این باره اعلام کرد: «نمایندگی‌های دیپلماتیک مصر، عراق، عربستان سعودی، امارات، اردن، بحرین، عمان و ایتالیا کار خود را در دمشق از سر گرفتند. ما امیدواریم با همه کشور‌هایی که به اراده ملت، حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه احترام می‌گذارند، روابط خوبی ایجاد کنیم.»
این درحالی است که در پایان سفر «کی‌یر استارمر» نخست‌وزیر انگلیس به عربستان نیز دو طرف در بیانیه‌ای از جامعه جهانی خواستند در کنار ملت سوریه ایستاده و با آنها همکاری کنند. به گزارش خبرگزاری عربستان (واس)، در این بیانیه آمده است: «اکنون زمان آن فرارسیده است که ملت سوریه شاهد آینده‌ای درخشان سرشار از امنیت، ثبات و شکوفایی باشد.» حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین نیز برای اینکه از قافله سهم خواهی عقب نماند در پیامی به احمد الشرع (ابومحمد الجولانی) بر آمادگی دائم بحرین برای ارائه مشاوره به الجولانی و حمایت از سوریه در سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای به منظور تحقق همه خواسته‌های ملت سوریه و بازیابی نقش خود در اتحادیه عرب تأکید کرده است.
شیوخ خلیج فارس که در یک دهه گذشته حکم حساب بانکی برای گروه‌های مسلح سوری را داشتند و میلیارد‌ها دلار برای پیروزی این گروه‌ها هزینه کرده‌اند، در این شرایط برای خود حق آب و گل قائل هستند تا بتوانند با ازسرگیری روابط گذشته، حکومت آتی دمشق را با سیاست‌های خود همسو کنند.
گروه‌های مخالف سوری که به حمایت همه کشور‌ها برای بازگرداندن ثبات و تشکیل حکومت نیاز دارند، برای بازیگران قدرتمند منطقه نیز دعوت‌نامه دوستی فرستاده‌اند. شبکه العربیه دیروز در گزارشی اعلام کرد: «الجولانی پیامی خصوصی از طریق قطر به ایران ارسال کرده و بنا به گزارش‌ها خواستار همکاری بر اساس «اصول اسلامی مشترک» شده است.» با این حال اخباری مبنی بر اینکه مخالفان سوریه از روز یک‌شنبه تابعیت مضاعف ۷۰۰ هزار نفر از ایرانیان و عراقی‌ها را لغو می‌کند، نیز منتشر شده است.
از سوی دیگر، غربی‌ها نیز که برای سوریه جدید دندان تیز کرده‌اند، از مجرای دیپلماتیک وارد شده‌اند تا نظر گروه‌های مخالف را به سمت خود جلب کنند. وزرای خارجه آلمان، فرانسه، ایتالیا، لهستان، اسپانیا، انگلیس و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای مشترک بار دیگر خواستار انتقال صلح‌آمیز قدرت در سوریه شدند. به گزارش اسکای نیوز، در این بیانیه آمده است: «پس از سقوط دولت بشار اسد، حفظ تمامیت ارضی سوریه و احترام به استقلال، حاکمیت آن و همچنین نهاد‌های دولتی و مخالفت با هرگونه افراط‌گرایی بسیار مهم است. همه طرف‌های ذی‌نفع باید قوانین بین‌المللی را رعایت، از اعضای همه اقلیت‌ها حمایت و در یک گفت‌وگوی فراگیر، تحت رهبری و مالکیت سوریه در مورد همه موضوعات کلیدی برای تضمین انتقالی منظم، صلح‌آمیز و فراگیر، بر اساس روح قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل و مطابق با خواست مردم سوریه شرکت کنند.»
سیگنال‌های پکن- واشینگتن
قدرت‌های فرامنطقه‌ای هم که نقش مهمی در ورود دولت جدید سوریه به عرصه بین‌المللی ایفا خواهند کرد، سیگنال‌های مثبت خود را به حاکمان جدید سوریه ارسال کرده‌اند. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا که به ترکیه سفر کرده است، در نشست خبری مشترک با هاکان فیدان اظهار داشت: با همتای ترک خود در مورد لزوم ادامه تلاش‌ها برای از بین بردن و تحت کنترل نگاه داشتن داعش و فرصتی که اکنون مقابل ما و ملت سوریه برای بازسازی این کشور وجود دارد، صحبت کردیم. به گزارش الجزیره، بلینکن افزود: باید تشکیل یک دولت انتقالی در سوریه را آغاز کنیم که از اقلیت‌ها و زنان حمایت کند. ما خواهان تشکیل دولتی در سوریه هستیم که هیچ تهدیدی برای همسایگان خود نداشته باشد. بلینکن روز پنج‌شنبه در سفر به اردن نیز گفته بود: «باید رویکردی درخصوص سوریه ایجاد شود و ما به مذاکرات خود با شرکا در این خصوص ادامه می‌دهیم.»
وانگ یی، وزیر خارجه چین نیز دیروز اعلام کرد که پکن از سوریه در برقراری صلح، ثبات و بازسازی آن کشور از طریق گفتمان فراگیر حمایت می‌کند. به گزارش شینهوا، وزیر خارجه چین گفت: «چین از مدت‌ها پیش سیاست دوستی و همکاری با سوریه را دنبال کرده، هرگز در امور داخلی این کشور مداخله نداشته و به انتخاب مردم آن احترام گذاشته است. وانگ یی در ادامه تأکید کرد: «چین از سوریه برای تحقق صلح در اولین فرصت، اجرای قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت، پیشبرد روند سیاسی داخلی مطابق با اصل «به رهبری سوریه، تحت مالکیت سوریه» و یافتن طرح بازسازی که خواسته‌های مردم را از طریق گفت‌وگوی فراگیر برآورده می‌سازد، حمایت می‌کند.» وزیر خارجه چین گفت: «تمامی کشور‌ها باید برای کمک، دست یاری به سوی سوریه دراز کنند، برای برداشتن تحریم‌های نامشروع یکجانبه‌ای که سال‌ها بر این کشور اعمال شده فشار آورده و وضعیت وخیم انسانی در این کشور را بهبود بخشند.»
هرچند امریکا و چین تا زمان مشخص شدن تکلیف حکومت آتی سوریه بی‌گدار به آب نخواهند زد، اما به نظر می‌رسد این قدرت‌ها از فرصتی که به وجود آمده سعی دارند با مشارکت در روند بازسازی سوریه، وجهه خود را در بین مخالفان و مردم سوریه تقویت کرده و مسیر نفوذ خود را در این کشور هموار کنند.
تداوم اشغالگری اسرائیل
با اینکه کشور‌های منطقه با برقراری روابط سیاسی سعی دارند از روند بی‌ثباتی در سوریه جلوگیری کنند، در این میان، رژیم صهیونیستی بدون توجه به نگاه بین‌المللی و در راستای منافع خود، به اشغالگری در سرزمین سوریه ادامه می‌دهد. «یسرائیل کاتس» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی روز جمعه اعلام کرد که نظامیان این رژیم در فصل زمستان جاری قله جبل‌الشیخ در سوریه را ترک نخواهند کرد و در آنجا خواهند ماند. به گزارش الجزیره، کاتس با اعلام این مطلب مدعی شد: «تسلط بر قله جبل‌الشیخ در سایه رویداد‌های جاری در سوریه از اهمیت امنیتی بالایی برخوردار است.» جبل‌الشیخ یکی از مناطق استراتژیک در منطقه است و تسلط بر آن به اسرائیل دید گسترده‌ای به سوی جنوب سوریه می‌دهد. این قله در طول سال‌های گذشته شاهد تنش‌ها و درگیری‌هایی بین اسرائیل و سوریه بوده است. رسانه‌های عبری نیز دیروز اعلام کردند که ارتش اسرائیل تنها ظرف چند ساعت با هزار و ۸۰۰ بمب اهدافی را در سوریه مورد حمله قرار داد و سامانه‌های پدافند هوایی سوریه را تخریب کرد. ارتش صهیونیستی پیش از این اعلام کرده بود که بیشتر انبار‌های سلاح‌های استراتژیک در سوریه را مورد حمله قرار داده است. مقامات تل‌آویو سعی دارند از این وضعیت آشفته سوریه برای توسعه ارضی و تضمین امنیت سرزمین‌های اشغالی بهره‌برداری کنند و در روز‌های اخیر نیز به این هدف خود رسیده‌اند و با نابودی زیرساخت‌های نظامی، حکومت آتی سوریه عملاً با بحران امنیتی مواجه خواهد شد که شاید تا سال‌ها و دهه‌ها از زیر بار این ویرانگری صهیونیست‌ها کمر راست نکند.
منبع: روزنامه جوان