نورنیوز-گروه بین‌الملل: همزمان با برگزاری دیدارهای میان سرکردگان گروه‌های معارض در سوریه با یکدیگر، آینده تعاملات کشورهای مختلف با دمشق علامت‌های سوال بسیاری در اذهان ایجاد کرده است. گرچه درباره سخن گفتن از آینده این روابط زود است اما اظهارنظرهای مقامات کشورهای مختلف دیدگاه آینده آنها را نسبت به نظام سیاسی جدید در سوریه مشخص‌تر می‌کند.
ترکیه به عنوان یکی از مهمترین نقش‌آفرینان رویدادهای اخیر در سوریه، گرچه از سقوط نظام سیاسی در این کشور چندان نگران به نظر نمی‌رسد اما «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور این کشور ضمن تاکید بر اینکه کشورش هرگونه حمایت لازم را به سوریه ارائه خواهد کرد، از لزوم حفظ تمامیت ارضی سوریه سخن گفته است.
هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه هم نخستین مقام رسمی خارجی است که پس از سقوط نظام سیاسی سوریه به این کشور سفر می‌کند. وی که پیش از این در تماس‌های متعددی با همتایان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خود به صورت مداوم در حال ارزیابی رویدادهای سوریه بود، عصر پنجشنبه به همراه «ابراهیم کالن» رئیس دستگاه اطلاعاتی ترکیه به دمشق سفر کرد. در این سفر «خلفان الکعبی» رئیس دستگاه امنیت قطر هم با مقامات ترکیه همراه بوده است.
یک نگرانی مشترک
همزمان با سقوط نظام سیاسی در سوریه، رژیم صهیونیستی از شرایط موجود هرج و مرج بیشترین بهره را برده و ضمن بمباران وسیع مناطق سوریه و از بین بردن زیرساخت‌های نظامی این کشور وارد خاک سوریه هم شده است. پیشروی اسرائیل با نگرانی مجامع جهانی همراه بود و «استفان دوجاریک» سخنگوی دبیرکل سازمان ملل اعلام کرده که این سازمان مخالف هرگونه نقض تمامیت ارضی سوریه است و این نهاد همچنان بلندی‌های جولان را اراضی اشغالی به حساب می‌آورد.
وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان هم تاکید کرده است که باکو حمایت خود را از تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه اعلام می‌کند و امیدوار است که مسائل براساس خواست مردم سوریه و از راه گفتگوهای سیاسی حل و فصل شود.
وزارت خارجه عربستان هم اعلام کرد؛ تجاوزات رژیم صهیونیستی علیه سوریه از جمله سیطره بر منطقه حائل در جولان نشان دهنده ادامه نقض قوانین بین‌المللی توسط این رژیم است.
وزارت امور خارجه مصر چهارشنبه شب با انتشار بیانیه ای تأکید کرد: حمله سازمان‌یافته «اسرائیل» به زیرساخت‌های نظامی سوریه را بشدت محکوم می‌کنیم. در ادامه این بیانیه تأکید شد که مصر بار دیگر مخالفت کامل خود با سو استفاده «اسرائیل» از جنگ داخلی سوریه برای کاهش توانمندی‌های این کشور و اشغال اراضی آن را اعلام می‌کند.
وزارت خارجه فرانسه هم از اسرائیل خواست که نیروهای خود را از منطقه حائل (جداکننده) بلندی‌های جولان اشغالی از خاک سوریه خارج کند و اعلام کرد که «هر گونه استقرار نظامی در منطقه حائل اسرائیل و سوریه، نقض توافق جداسازی سال ۱۹۷۴ است».
«دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین نیز در اعلام موضع رسمی مسکو تصریح کرده است که حضور نظامی و حمله اسرائیل به سوریه کمکی به صلح نمی‌کند.
«عبدالله دوم»، پادشاه اردن، بدر عبدالعاطی وزیر خارجه مصر، وزارت خارجه پاکستان، امارات متحده عربی هم از جمله مقاماتی بودند که هرگونه تهدید تمامیت ارضی سوریه را محکوم کرده و بر لزوم عدم مداخله خارجی در روند سیاسی این کشور تاکید کردند.
این نگرانی درحالی است که «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی با این ادعا که این رژیم تصمیمی برای مداخله در امور داخلی سوریه ندارد، گفته است که اسرائیل خواهان برقراری روابط با نظام جدید سوریه است.
نگرانی مشترک دیگر در میان کشورهای جهان، قدرت‌گیری دوباره گروه‌های تروریستی مانند داعش در منطقه به دلیل هرج و مرج موجود در سوریه است. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه در این زمینه گفته است: این خطر واقعی وجود دارد که داعش و همه آن ساختارهایی که قبل از ظهور چنین گروه‌هایی وجود داشتند، بار دیگر سر خود را در آنجا بلند کنند. این لحظه نگران‌کننده است، من نمی‌خواهم این کشور به منبع بی‌ثباتی و تهدیدهای تروریستی بدل شود.
چندین دیپلمات و تحلیلگر هم به خبرگزاری رویترز گفتند ایالات متحده، رژیم صهیونیستی و دیگر قدرت‌های عرب منطقه نگران هستند بی ثباتی و گروه‌های شبه‌نظامی افراطگرا به دلیل خلاء قدرت در سوریه این کشور را فرابگیرند.
مشکل سوری آمریکا
آمریکا از یک سو در تلاش است تا به نوعی مسئولیت رویدادهای سوریه را از شانه خود خالی کند و از سوی دیگر برای باز کردن جای پای بیشتر در سوریه حتی حاضر است تحریرالشام را هم از فهرست گروه‌های تروریستی حذف کند. در همین راستا متیو میلر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در یک نشست مطبوعاتی گفت که ایالات متحده هیچ برنامه فوری برای بازگشایی سفارت خود در سوریه که در سال ۲۰۱۲ بسته شد، ندارد.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا هم در مصاحبه‌ای گفته است: تعداد زیادی بحران در جهان وجود دارد. اکنون یک بحران جدید در سوریه وجود دارد که چند روزی است در حال رخ دادن است. آنها باید خودشان آن را مدیریت کنند، زیرا ما [ایالات متحده] درگیر آن نیستیم.
با این حال برخی خبرها، دروغ بودن ادعاهای آمریکایی‌ها را درباره عدم دخالت در سوریه نشان می‌دهند. وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌‌ای از سفر «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه به منطقه خبر و توضیح داده است که وی در جریان سفرهای خود درباره نیاز به فرایندی جهت انتقال قدرت و تشکیل دولت جدید در سوریه که «حقوق اقلیت‌ها را محترم بشمارد»، «جریان کمک‌های بشردوستانه را تسهیل کند» و «از استفاده از سوریه به عنوان پایگاهی برای تروریسم یا تهدیدی برای همسایگانش جلوگیری کند» گفت‌وگو خواهد کرد.
شبکه ان‌بی‌سی نیوز هم خبر داده بررسی خارج کردن تحریر الشام از فهرست گروه‌های تروریستی در مراحل اولیه خود است اما دولت بایدن به‌دنبال آن است که این اتفاق هر چه زودتر به وقوع بپیوندد. تحریر الشام در فهرست سازمان‌های تروریستی سازمان ملل نیز قرار دارد. وزارت خارجه آمریکا هم پیش از این گفته بود هیئت تحریر الشام حرف‌های درستی زده اما واشنگتن آنها را بر اساس رفتارشان قضاوت خواهد کرد.
آمریکا اما در سفیدشویی تحریرالشام تنها نخواهد بود و به نظر می‌رسد به زودی بحث‌های جدی‌تری در انگلیس هم برای خارج ساختن نام تحریرالشام از فهرست گروه‌های تروریستی درگیرد. پت مک فادن، رئیس دفتر کابینه انگلیس پیشنهاد کرده است که چون تروریستی دانستن تحریرالشام به‌طور رسمی مانع از گفت‌وگوی دولت لندن با این گروه می‌شود، می‌توان خارج کردن این گروه از فهرست تروریست‌ها را به‌طور مجدد بررسی کرد و اگر این تصمیم گرفته شود، «یک تصمیم نسبتاً سریع» خواهد بود.
دیوید لمی، وزیر خارجه انگلیس هم در پارلمان این کشور گفته است که هیئت تحریرالشام به اقلیت‌ها در حماة، حلب و دمشق تضمین داده است. آنها همچنین به همکاری با جامعه بین‌الملل برای کنترل تسلیحات شیمیایی متعهد شده‌اند. ما قرار است با اقدامات این جنبش، آنها را قضاوت کنیم. ما از نزدیک در حال رصد این مساله هستیم که این جنبش و سایر گروه‌ها چطور با غیرنظامیان در مناطق تحت کنترل خود در سوریه رفتار می‌کنند.
با این حال کی‌یر استامر نخست وزیر انگلیس سقوط دولت «بشار اسد» را یک نقطه عطف برای سوریه توصیف اما تاکید کرد که تضمینی درباره بهبود اوضاع در این کشور نیست.
کشورهای عربی و احتیاط در موضع‌گیری
ماجد الانصاری سخنگوی وزارت امور خارجه قطر از بازگشایی قریب الوقوع سفارت این کشور در سوریه خبر داده و «محمد بن عبد الرحمان آل ثانی» نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر هم در گفت‌وگوهای تلفنی جداگانه‌ای با «آنتونی بلینکن»، «خوزه مانوئل آلبارس» همتای آمریکایی خود آخرین تحولات غزه و سوریه را مورد بررسی قرار داده است. همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه قطر با بیان اینکه دوحه تحولات منطقه، به ویژه جنگ در غزه و اوضاع در لبنان و سوریه را پیگیری می‌کند، اعلام کرد کشورش در حال بررسی امکان احیای روابط دیپلماتیک با سوریه است.
«جعفر حسان» نخست وزیر اردن هم تاکید کرده است که موضع کشورش درباره سوریه از ۱۳ سال قبل ثابت بوده و بر حمایت از مردم آن و احترام به خواست آنها استوار است.
«باسم العوادی»سخنگوی دولت عراق با اشاره به اینکه عراق با هیچ فشاری برای مداخله در سوریه مواجه نشده، تاکید کرد که موضع دولت عراق مبنی بر عدم مداخله نظامی در سوریه واضح بوده است.
«مقتدی صدر» رهبر جریان صدر عراق تاکید کرده که منتظر تشکیل یک دولت دموکرات در سوریه با حضور تمام گروه‌های سوری از طریق مذاکرات ملی فراگیر است.
سودان هم با تاکید بر حمایت خود از حق ملت سوریه برای بهره‌مندی از حقوق مشروعشان و انتخاب نحوه مدیریت امور کشورشان از جامعه جهانی خواست به انتخاب مردم سوریه احترام گذاشته، از وحدت و حاکمیت آن حمایت کرده و به آن در مقابله با مداخله‌های خارجی کمک کند. مراکش نیز بر حمایت خود از وحدت و حاکمیت سوریه تاکید کرد. رئیس امارات و پادشاه اردن تاکید کرده‌‌اند که ثبات سوریه یک منفعت استراتژیک عربی است.
احساس خطر برخی دولت‌ها
بدنبال کناره‌گیری بشار اسد از قدرت در سوریه و سقوط دولت او،گروه‌های مخالف دولت صربستان نیز خواستار آن شدند که همین اتفاق برای ووچیچ رییس جمهور صربستان نیز افتاده و او کشور را ترک کند. الکساندر ووجیچ، در واکنش به این درخواست تصریح کرد که من اسد نیستم و تسلیم نخواهم شد.
«آلکساندر لوکاشنکو» رئیس جمهور بلاروس در واکنش به تحولات اخیر مربوط به تسلط گروه‌های مسلح مخالف بر سوریه گفت بازیگران بزرگ جهانی در نزاع بر سر سوریه وارد نبرد شده‌اند و این درسی برای بلاروس است.
∎