به گزارش پایگاه خبری 598، مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «برکت در مال» پرداختند که متن آن بدین شرح است:
امام سجاد علیه‌السلام در دعای مکارم الأخلاق از خداوند متعال می‌خواهند: «وَ وَفِّرْ مَلَکَتِی بِالْبَرَکَةِ فِیهِ»؛ بار الها! آنچه را که مالکم با برکتی که در آن اعطا می نمایی ، افزون فرما.
در اینجا یعنی به گونه‌ای باشد که این برکت برای شخص باقی بماند و موجب رشد مال شود و این برکت به شکلی باشد که صاحب مال بتواند خیرات بیشتری انجام دهد و از مال خود در راه خدا بهره ببرد.
تعریف و معانی مختلف برکت
برکت معانی متعددی دارد. یکی از معانی آن رشد و فزونی مال است.
معنای دیگری که در روایت‌های اسلامی آمده، اشاره به گوسفند دارد.
در روایتی از پیامبر صلی‌الله علیه‌وآله آمده است که به گوسفند برکت گفته‌اند. همچنین حضرت علی علیه‌السلام نیز در روایتی مشابه به گوسفند اشاره کرده‌اند.
روزی پیامبر اکرم صلی‌الله علیه‌وآله به خانه عمه خود رفتند و پس از آوردن غذا از سوی ایشان، پیامبر (ص) فرمودند: «آیا در خانه شما برکت نیست؟»
عمه حضرت از ایشان پرسید که منظور شما چیست؟
پیامبر (ص) پاسخ دادند: «منظورم گوسفند است.»
همچنین در روایتی دیگر، حضرت علی علیه‌السلام به خانه یکی از یاران خود رفتند و پس از آوردن غذا از سوی او، فرمودند: «آیا در خانه شما برکت نیست؟»
شخص مورد نظر گفت: «برکت جلوی چشم شماست»، اشاره به نانی که روی سفره بود.
حضرت علی علیه‌السلام پاسخ دادند: «منظورم گوسفند است.»
در واقع در گوسفند برکتی وجود دارد که در سایر حیوانات مشاهده نمی‌شود.
خداوند در نسل گوسفند برکت عجیبی قرار داده است، به طوری که روزانه تعداد زیادی گوسفند ذبح می‌شود، اما تعداد آن‌ها کم نمی‌شود.
این در حالی است که نسبت به گوسفندان، تعداد سگ‌ها بسیار کمتر است، گرچه آن‌ها در هر زایمان تعداد زیادی توله به دنیا می‌آورند.
رشد معنوی و دنیوی در مال
امام سجاد علیه‌السلام در دعای خود از خداوند دو نوع رشد برای مال درخواست می‌کنند.
اول، رشد محسوس در دنیای مادی است که به معنای افزایش مال است.
دوم، رشد معنوی که در آخرت اثرگذار است.
به احتمال زیاد، مقصود امام از این دعا، نوع دوم رشد است که تأثیرات آن در قیامت باقی می‌ماند و از رشد دنیوی مهم‌تر است.
یکی دیگر از معانی برکت، رحمت و لطف الهی است. در سوره اعراف آیه ۹۶ می‌خوانیم: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَیٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ».
یعنی اگر اهل شهرها ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند، خداوند برکاتی از آسمان و زمین به آنان می‌بخشید.
از این آیه می‌توان نتیجه گرفت که گناهان موجب کم شدن برکت‌ها از زندگی انسان‌ها می‌شود.
در این راستا، حضرت علی علیه‌السلام فرموده‌اند: «إذا ظَهَرَتِ الجِنایاتُ ارتَفَعَتِ البَرَکاتُ»، یعنی زمانی که گناهان زیاد شوند، برکات از انسان‌ها گرفته می‌شود.
در مواجهه با این وضعیت، توبه واقعی از گناهان ضروری است.
همه ما انسان‌ها گناهکاریم و باید به خداوند توبه کنیم و از او بخشش طلب نماییم.
در این زمینه، روایت است که پیامبر صلی‌الله علیه‌وآله فرمودند: «أَکْرِمِ الضَّیْفَ وَ لَوْ کَانَ کَافِر»، که به معنای احترام به مهمان است، حتی اگر او کافر باشد.
انواع صدقه و اثرات آن
نبی اکرم صلی‌الله علیه‌وآله در حدیثی فرموده‌اند: «صدقات پنج قسم است». این پنج قسم شامل موارد زیر است:
۱. صدقه‌ای که ده برابر اجر دارد: این صدقه همان پولی است که در اول صبح به عنوان صدقه کنار می‌گذاریم، بی‌آنکه بدانیم به چه کسی می‌رسد.
۲. صدقه‌ای که هفتاد برابر می‌شود: این صدقه به کسانی داده می‌شود که درمانده و علیل هستند و نمی‌توانند درآمد کسب کنند.
۳. صدقه‌ای که هفتصد برابر می‌شود: این صدقه به خویشاوندان و همسایگان آبرومند و نیازمند داده می‌شود، و به عنوان هدیه نیز برای حفظ آبرو باید داده شود.
۴. صدقه‌ای که هفت میلیون برابر می‌شود: این نوع صدقه برای نشر احکام دین خدا و ساخت مدارس، بیمارستان‌ها و مساجد است که نفع اجتماعی بیشتری دارد.
۵. صدقه‌ای که بیشترین ثواب را دارد: این صدقه برای پدر و مادر فوت شده و ذوی الحقوق داده می‌شود.
∎