به‌گزارش قدس آنلاین، کشاورزی یکی از ارکان اساسی اقتصاد ایران است که نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی، اشتغال و توسعه پایدار ایفا می‌کند. با این حال، طی سال‌های اخیر مشکلات متعددی به‌ویژه در زمینه تأمین نهاده‌ها و ازجمله کودهای شیمیایی، کشاورزان را به چالش کشیده است. گرانی کود و دسترسی محدود کشاورزان به این نهاده‌ها تأثیرات منفی بسیاری بر تولیدات کشاورزی و معیشت کشاورزان گذاشته است.
با آغاز تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی، قیمت کودهای شیمیایی در ایران به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته است. این افزایش قیمت نه‌تنها به دلیل نوسان‌های ارزی و کاهش تولید داخلی بلکه به دلیل محدودیت‌های وارداتی نیز بوده است. کودهایی مانند اوره، فسفات و پتاس لازمه بهبود عملکرد محصولات زراعی هستند و در صورتی که کشاورزان به این نهاده‌ها دسترسی نداشته باشند، تولیدات آن‌ها به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
مشکلات مرتبط با گرانی کود
افزایش هزینه کود به معنای افزایش قابل‌توجه هزینه‌های تولید برای کشاورزان است. بسیاری از کشاورزان به‌ویژه در مناطق روستایی با منابع مالی محدود، قادر به تأمین هزینه‌های مورد نیاز برای خرید کود نیستند. این موضوع منجر به کاهش کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی می‌شود و درنهایت بر معیشت کشاورزان تأثیر منفی می‌گذارد.
وقتی کشاورزان نتوانند کودهای مناسبی را خریداری کنند، عملکرد محصولات کشاورزی به طور مستقیم کاهش می‌یابد. عدم استفاده از کودهای شیمیایی مناسب و کافی می‌تواند به کاهش کیفیت محصولات منجر شود و درنهایت تقاضای بازار را تحت تأثیر قرار دهد.عدم دستیابی به نهاده‌های ضروری مانند کود نه‌تنها موجب کاهش تولید در کوتاه‌مدت می‌شود، بلکه در بلندمدت می‌تواند به تمایل نداشتن جوانان برای ادامه فعالیت در بخش کشاورزی و مهاجرت آنان به شهرها منجر شود. این موضوع به کاهش فعالیت‌های کشاورزی و به تبع آن، به خطر افتادن امنیت غذایی کشور می‌انجامد.
تأثیرات اجتماعی و اقتصادی
به گفته کارشناسان افزایش هزینه‌های تولید و کاهش درآمد کشاورزان به‌ویژه در مناطق روستایی می‌تواند منجر به افزایش فقر و بیکاری شود. کشاورزانی که نمی‌توانند محصولات خود را به قیمت مناسب بفروشند، به ناچار به مشاغل غیررسمی یا حتی ترک کشاورزی روی خواهند آورد.مهم‌ترین نکته اینکه یکی از اهداف اصلی کشورها در حوزه کشاورزی، خودکفایی در تولید محصولات غذایی است. اما گرانی کود و عدم دسترسی به آن می‌تواند این هدف را تهدید کند. به همین دلیل، وابستگی به واردات و ناپایداری امنیت غذایی افزایش می‌یابد.از سوی دیگر کاهش درآمد و افزایش هزینه‌ها می‌تواند موجب اعتراض‌ها و نارضایتی‌های اجتماعی در میان کشاورزان و خانواده‌های آنان شود.
توقف تولید کود فسفات به علت عدم پرداخت مطالبات تولیدکننده
چند روز پیش عضو انجمن صنفی تولیدکنندگان کود شیمیایی مدعی شد عدم پرداخت مطالبات تولیدکنندگان کود سوپر فسفات تریپل توسط شرکت خدمات حمایتی کشاورزی، تولید این محصول در کشور را متوقف کرد.
هادی خیری اظهار کرد: کود سوپر فسفات تریپل در کنار کود اوره، از کودهای اصلی بخش کشاورزی برای تأمین نیاز گیاهان است، اما در مسیر تولید داخلی این محصول موانعی ایجاد شده است. تولید این محصول در کشور در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی انجام می‌شود و محصولی استراتژیک است و زمینه‌سازی خوداتکایی کشور در تولید محصولات کشاورزی را ایفا می‌کند.
عضو انجمن صنفی تولید کنندگان کود شیمیایی ادامه داد: نیاز اسمی کود فسفات توسط وزارت جهاد کشاورزی ۶۰۰ هزار تن اعلام شده، اما در مقام عمل، سال گذشته ۱۶۰هزار تن از این محصول میان کشاورزان توزیع شد و شاهد کم‌مصرفی این محصول در کشور هستیم.
خوداتکایی در تولید کود سوپرفسفات تریپل طی سال جاری
وی با تأکید بر ضرورت حمایت از تولید داخلی کود، تصریح کرد: با وجود ظرفیت ۱۰۰هزار تنی تولید داخلی کود سوپرفسفات تریپل در کشور، تنها ۳۰ هزار تن از این نیاز، از محل تولیدات داخلی تأمین و مابقی وارد شده است.
وی افزود: با توجه به افزایش ظرفیت تولید اسید فسفریک به ۱۶۰ تن، امکان تولید کود سوپرفسفات تریپل به بیش از ۱۰۰هزار تن فراهم است که می‌تواند بخش عمده نیاز حوزه کشاورزی را تأمین کند. باتوجه به اینکه کود سوپرفسفات تریپل کالایی یارانه‌ای به حساب می‌آید، تنها خریدار آن دولت است تا این محصول را در میان کشاورزان عرضه کند.
وی اظهار کرد: با عقد قرارداد در دی‌ماه سال گذشته، ۲۵هزار تن کود در اختیار شرکت خدمات حمایتی کشاورزی تا خرداد امسال قرار داده شد، اما این شرکت دولتی با توجه به گذشت پنج ماه از اتمام قرارداد اقدام به تسویه بدهی۳۲۰ میلیارد تومانی خود نکرده است. درنتیجه، این صنعت با مشکل تأمین نقدینگی برای ادامه تولید مواجه و منجر به تعطیلی واحد تولیدی کود سوپرفسفات تریپل در شهرستان بهاباد یزد شده و حدود چهار ماه است این بخش از کارخانه با ۱۱۰ نفر پرسنل تعطیل است.
خیری گفت: در شرایطی که قابلیت تولید این محصول در کشور وجود دارد، اما عدم پرداخت مطالبات تولیدکنندگان علاوه بر اینکه به تولیدات داخلی ضربه وارد می‌کند، شرایط خروج ارز از کشور و واردات را مهیا خواهد کرد؛ به همین منظور منطقی است که دولت اقدام به خرید تولید داخلی کند.
وی افزود: براساس قانون حمایت از تولید داخلی، خرید محصول داخلی سوپرفسفات تریپل باید در اولویت قرار گیرد، اما توجه لازم به این مهم نشده است.
کود چینی جایگزین تولید ملی
وی اظهار کرد: در حال حاضر عمده کود سوپرفسفات تریپل از چین وارد می‌شود، در حالی که به اذعان معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی کیفیت محصول ایران به مراتب از محصولات خارجی بالاتر است.
خیری با تأکید بر کیفیت تولید ملی کود ایران گفت: محصول ایرانی از لحاظ میزان درصد فسفات و نبود فلزات سنگین از کودهای وارداتی ازجمله چینی، کیفیت بالاتری دارد و کود سالم‌تری است. راهکارها و پیشنهادهادر پایان به نظر می‌رسد برای حل مشکلات مرتبط با گرانی کود و پیامدهای آن بر کشاورزان، نیاز به تدابیر و سیاست‌های مؤثر است. دولت باید سیاست‌هایی را در نظر بگیرد که به تخصیص یارانه‌های مؤثر برای کودهای شیمیایی منجر شود. این یارانه‌ها می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا بهترین کیفیت کود را با قیمت مناسب تهیه کنند.
استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی هم راهکار دیگری است که می‌تواند به کاهش نیاز به کود و افزایش بهره‌وری کمک کند. آموزش کشاورزان در زمینه کشاورزی پایدار و استفاده بهینه از منابع موجود امری ضروری است.
همچنین انجام تحقیقات علمی در زمینه تولید و استفاده بهینه از کودها و سایر نهاده‌ها و تأکید بر کشاورزی ارگانیک می‌تواند به کاهش وابستگی به کودهای شیمیایی و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی کمک کند. بهبود نظام توزیع و فروش کودها از تهران به سایر استان‌ها می‌تواند به کاهش قیمت‌ها و دسترسی بهتر کشاورزان به کودهای مورد نیاز منجر شود.
دولت و نهادهای مربوط باید کشاورزی پایدار و استفاده از کودهای آلی و طبیعی را ترویج کنند. این نوع کشاورزی معمولاً کم‌هزینه‌تر و با تأثیرات زیست‌محیطی کمتری همراه است.
گرانی کود و مشکلات ناشی از آن تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر کشاورزی ایران و معیشت کشاورزان دارد. این موضوع نه‌تنها بر کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی تأثیر می‌گذارد، بلکه پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی نیز به دنبال دارد.