به گزارش ایرنا استان کهگیلویه و بویراحمد با طبیعتی بکر و غنی از گونه‌های جانوری، یکی از مناطق شاخص زیست‌محیطی در ایران است. از میان گونه‌های موجود، سهره طلایی (Carduelis carduelis) به دلیل آواز دلنشین و قابلیت پرورش در قفس، توجه بسیاری از شکارچیان و علاقه‌مندان به پرندگان آوازخوان را جلب کرده است. این محبوبیت، اما، برای این پرنده پیامدهای ناخوشایندی به همراه داشته و فشار انسانی بر زیستگاه‌های طبیعی آن را افزایش داده است.
اکنون اداره کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد در اقدامی که هدف آن «بهره‌برداری پایدار و کاهش تخلفات شکار و صید» عنوان شده، صدور مجوز زنده‌گیری سهره طلایی را در دستور کار قرار داده است. اما آیا این سیاست می‌تواند تنوع زیستی استان را حفظ کند یا به روند فرسایشی جمعیت این گونه دامن خواهد زد؟
سیاست زنده‌گیری: اهداف و چالش‌ها
بر اساس اعلام معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد، متقاضیان زنده‌گیری سهره طلایی می‌توانند با مراجعه به ادارات مربوطه در استان، مجوز لازم را دریافت کنند. زنده‌گیری این پرنده تنها در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه هر هفته و با سهمیه ۱۰ قطعه در هفته برای هر متقاضی مجاز است.
محسن پاکباز، معاون محیط طبیعی، در گفت‌وگو با ایرنا، تاکید کرده که این اقدام با هدف «همکاری شکارچیان قانونمند در حفاظت از تنوع زیستی» انجام می‌شود. او معتقد است که با این رویکرد می‌توان تخلفات غیرقانونی را کاهش داد و از فشار بی‌رویه بر زیستگاه‌های طبیعی سهره طلایی جلوگیری کرد.
با این حال، این سیاست از دو جهت مورد انتقاد قرار گرفته است. نخست، عدم وجود اطلاعات دقیق درباره وضعیت جمعیتی سهره طلایی در زیستگاه‌های استان. دوم، نبود نظارت کافی برای جلوگیری از تخلفات احتمالی، از جمله زنده‌گیری فراتر از سهمیه مجاز یا انتقال غیرقانونی این پرنده به سایر استان‌ها یا خارج از کشور.
سهره طلایی؛ پرنده‌ای با آواز دلنشین و سرنوشتی تلخ
سهره طلایی که در انگلیسی به نام European Goldfinch شناخته می‌شود، به دلیل آواز زیبا و توانایی جفت‌گیری با گونه‌هایی مانند قناری، در بسیاری از کشورها محبوبیت دارد. این پرنده کوچک که به‌ویژه در قفس‌های خانگی نگهداری می‌شود، از طبیعت صید شده و در برخی موارد به‌عنوان یک تجارت پرمنفعت به فروش می‌رسد.
اما نکته‌ای که اغلب نادیده گرفته می‌شود، پیامدهای زیست‌محیطی این روند است. کاهش جمعیت این پرنده در زیستگاه‌های طبیعی می‌تواند زنجیره غذایی را تحت تأثیر قرار داده و تعادل اکوسیستم‌های محلی را بر هم بزند. علاوه بر این، تفاوت‌های ظاهری و آواز سهره‌های مناطق مختلف موجب شده که برخی زیستگاه‌ها، به‌ویژه در مناطق کوهستانی، بیشترین فشار را تحمل کنند.
تنوع زیستی کهگیلویه و بویراحمد؛ میراثی در خطر
کهگیلویه و بویراحمد با داشتن هفت منطقه حفاظت‌شده از جمله دنا، دنای شرقی، خامی و خاییز سرخ و همچنین شش منطقه شکارممنوع، بخش قابل توجهی از مساحت خود را به حفاظت از محیط زیست اختصاص داده است. این استان همچنین یک پارک ملی به نام دنا با وسعت بیش از ۲۵ هزار هکتار دارد.
اما گستردگی این مناطق حفاظت‌شده، به همان اندازه که ظرفیت‌های زیست‌محیطی استان را نمایان می‌کند، نشان‌دهنده چالش‌های نظارتی نیز هست. کمبود نیرو و امکانات نظارتی، تخلفات شکار و صید غیرقانونی را به امری متداول تبدیل کرده است.
پاکباز در این زمینه تاکید کرده که صدور مجوز شکار پرندگان وحشی مانند کبوتر در این استان به دلیل شمار کم این گونه‌ها امکان‌پذیر نیست و هرگونه شکار آن‌ها ممنوع است. اما سوال اینجاست که آیا سیاست زنده‌گیری سهره طلایی نیز در نهایت به سرنوشت مشابهی منجر نخواهد شد؟
مدیریت بهره‌برداری یا تخریب تدریجی؟
صدور مجوز زنده‌گیری پرندگان در نگاه اول ممکن است به‌عنوان راهکاری منطقی برای کنترل شکار غیرقانونی و کاهش فشار بر زیستگاه‌ها به نظر برسد. اما بدون وجود زیرساخت‌های نظارتی قوی و مطالعات دقیق درباره وضعیت جمعیتی این گونه، چنین سیاست‌هایی می‌تواند به نتیجه‌ای معکوس منجر شود.
علاوه بر این، نبود برنامه‌های جایگزین مانند پرورش سهره طلایی در اسارت یا آموزش شکارچیان محلی درباره اهمیت تنوع زیستی، اجرای این سیاست‌ها را با چالش‌های بیشتری مواجه کرده است.
پیشنهاداتی برای حفاظت پایدار
صدور مجوز زنده‌گیری پرنده آوازخوان سهره طلایی در کهگیلویه و بویراحمد، اقدامی در راستای بهره‌برداری پایدار و کاهش تخلفات شکار معرفی شده، اما این تصمیم در عین حال پرسش‌هایی درباره پیامدهای آن برای حفاظت از تنوع زیستی و منابع طبیعی استان برانگیخته است. سهره طلایی، این پرنده زیبا و خوش‌آواز که با آواز دلنشین و ظاهر خاص خود شناخته می‌شود، نه تنها بخشی از میراث طبیعی ایران است، بلکه یکی از گونه‌هایی است که در بازارهای غیرقانونی پرنده مورد توجه ویژه قرار دارد. صدور مجوز زنده‌گیری این پرنده به صورت هفتگی و با محدودیت تعداد، اقدامی است که از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد به عنوان راهکاری برای کاهش تخلفات شکار و صید غیرقانونی معرفی شده است.
این تصمیم در حالی اتخاذ شده که مناطق حفاظت‌شده استان، به ویژه دنا و خاییز، از جمله زیستگاه‌های اصلی سهره طلایی محسوب می‌شوند و همین امر حساسیت موضوع را افزایش داده است. معاون محیط طبیعی این اداره تأکید کرده است که این مجوزها با هدف مدیریت پایدار زیست‌بوم‌ها و با مشارکت شکارچیان قانونمند اجرا می‌شود. اما آیا این سیاست واقعاً قادر خواهد بود از افزایش تخلفات شکار جلوگیری کند، یا ممکن است خود به عاملی برای افزایش فشار بر جمعیت این گونه آسیب‌پذیر تبدیل شود؟
استان کهگیلویه و بویراحمد با طبیعت بکر و زیستگاه‌های متنوع خود، دارای ظرفیت‌های کم‌نظیری برای حفظ تنوع زیستی است. با وجود این، نگرانی‌ها درباره مدیریت منابع طبیعی و خطرات ناشی از فعالیت‌های انسانی، همواره چالشی برای حفاظت محیط زیست این منطقه بوده است. صدور مجوز زنده‌گیری پرندگان در شرایطی که هیچ مطالعه دقیق جمعیتی از وضعیت سهره طلایی انجام نشده، این نگرانی را تقویت می‌کند که چنین اقداماتی ممکن است منجر به کاهش جمعیت این گونه و حتی اختلال در اکوسیستم‌های محلی شود.
علاوه بر این، یکی از مسائلی که مورد توجه منتقدان قرار گرفته، تفاوت‌های منطقه‌ای در آواز، شکل و قیمت سهره طلایی است که این پرنده را به یکی از اهداف اصلی صید برای تجارت تبدیل کرده است. در حالی که معاون محیط طبیعی اعلام کرده است که پروانه شکار کبوتر وحشی به دلیل کمبود جمعیت این گونه در استان صادر نمی‌شود، اما برخی ناظران معتقدند که فشار بر سهره طلایی نیز می‌تواند مشابه چنین وضعیتی را برای این پرنده ایجاد کند.
یکی از پیشنهاداتی که برای مقابله با چنین چالش‌هایی مطرح می‌شود، تشویق به پرورش این پرنده در محیط‌های کنترل‌شده است. این رویکرد می‌تواند از فشار بر زیستگاه‌های طبیعی بکاهد و در عین حال زمینه‌ای برای بهره‌برداری پایدار فراهم آورد. همچنین، افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت زیست‌محیطی این گونه و خطرات زنده‌گیری بی‌رویه، به عنوان یک راهکار فرهنگی، نقشی کلیدی در کاهش تخلفات ایفا می‌کند. از سوی دیگر، تقویت نظارت در مناطق حفاظت‌شده و افزایش تعداد محیط‌بانان از جمله اقداماتی است که می‌تواند حفاظت از زیستگاه‌های این پرنده را تضمین کند.
به نظر می‌رسد که صدور مجوز زنده‌گیری سهره طلایی، هرچند با نیت مدیریت پایدار صورت گرفته باشد، باید در سایه سیاست‌های بلندمدت‌تر و علمی‌تری نظیر مطالعات جمعیتی، بازنگری در رویکردهای حفاظتی و تقویت زیربناهای نظارتی مورد بازبینی قرار گیرد. حفظ میراث طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، نه تنها برای امروز، بلکه برای نسل‌های آینده نیز مسئولیتی مشترک میان دولت، مردم و جامعه جهانی است.
گامی به جلو یا بازگشت به عقب؟
اقدام به صدور مجوز زنده‌گیری سهره طلایی در کهگیلویه و بویراحمد شاید در کوتاه‌مدت از شدت صید غیرقانونی بکاهد، اما بدون مطالعات دقیق درباره وضعیت جمعیتی این گونه و پیامدهای زیست‌محیطی، می‌تواند خطری جدی برای تنوع زیستی استان به همراه داشته باشد. در چنین شرایطی، اجرای سیاست‌هایی مانند آموزش شکارچیان، افزایش نظارت بر مناطق حفاظت‌شده و تشویق به پرورش این پرنده در اسارت، می‌تواند جایگزین‌های مناسبی برای سیاست زنده‌گیری از طبیعت باشد.
سیاست صدور مجوز زنده‌گیری سهره طلایی در کهگیلویه و بویراحمد نشان‌دهنده تلاشی برای کنترل بهره‌برداری از تنوع زیستی استان است. اما بدون نظارت کافی و اقدامات مکمل، این سیاست می‌تواند به تهدیدی جدی برای آینده این گونه زیبا تبدیل شود.
استان کهگیلویه و بویراحمد با منابع طبیعی غنی و زیست‌بومی منحصربه‌فرد، در معرض خطرات ناشی از تخریب زیستگاه‌ها قرار دارد. آیا این سیاست‌ها می‌توانند گامی موثر در جهت حفاظت پایدار باشند، یا صرفاً به فرسایش تدریجی تنوع زیستی منجر خواهند شد؟ آینده این تصمیمات، میراثی است که برای نسل‌های بعدی به جا خواهد ماند.