به‌گزارش قدس آنلاین، تبدیل شدن به‌هاب انرژی منطقه یکی از آرزوهایی است که مدت‌هاست توسط مسئولان مطرح می‌شود؛ اما همان‌طور که گفته شده تا به‌امروز در حد آرزو مانده و اثری از عملیاتی کردن این ایده نمی‌بینیم.
البته همان‌گونه که بارها از رسانه‌های مختلف خوانده و شنیده‌اید ایران از یک موقعیت بسیار ویژه ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی برخوردار است که همین موقعیت باعث شده درصورتی که بتوانیم گام‌های موثری در تبدیل شدن به‌هاب منطقه برداریم؛ نه‌تنها دیگر به‌این سادگی تحریم‌پذیر نخواهیم بود، بلکه تاثیر بسیار عمیقی بر تامین انرژی و حتی کالا در سطح منطقه و جهان می‌گذاریم.
کارشناسان معتقدند که مشکلات بسیاری باعث شده که تاکنون نتوانیم در حد و اندازه موقعیت خود در اقتصاد جهانی ظاهر شویم که تحریم‌ها، مشکلات موجود در جذب سرمایه‌گذار خارجی و بالا بودن میزان مصرف انرژی از جمله مهمترین این عوامل هستند.
طی دو روز گذشته نشست وزیران«اکو» با میزانی ایران و در شهر مشهد برگزار شد؛ اتحادیه‌ای که با داشتن ۱۰ عضوِ ایران، ترکیه، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان، ازبکستان و جمهوری آذربایجان یکی از مهمترین اتحادیه‌ها در سطح آسیا و حتی جهان محسوب می‌شود، چراکه این اتحادیه دارای حدود ۴۸۰ میلیون نفر جمعیت است که ۱.۸ تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی دارد و مجموع تجارت خارجی اعضای آن ۱.۲ تریلیون دلار و ارزش تجارت درون منطقه‌ای کشورهای عضو اکو میان خودشان ۱۰۰ میلیارد دلار است، بنابراین این اتحادیه از موقعیت بسیار خوبی برخودار است که درصورت همکاری در زمینه انرژی می‌توانند نقش بسیار مهمی در سطح جهان ایفا کنند.
اما پرسش‌هایی که مطرح است اینکه ایران چه الزاماتی را برای تبدیل شدن به‌هاب منطقه باید مورد توجه قرار دهد؟ آیا به‌واقع شاخص‌های لازم برای تبدیل شدن به‌هاب انرژی را داریم؟ و اینکه کشورهایی که به‌هاب انرژی تبدیل می‌شوند چه تاثیری بر مناسبات جهانی خواهند داشت؟
شروط تبدیل شدن به‌بازیگر مهم آسیایی و جهانی
محمدصادق مهرجو، کارشناس ارشد اقتصاد انرژی در گفت‌وگو با قدس درخصوص الزامات تبدیل شدن ایران به‌تامین کننده انرژی کشورها عضو اکو، اظهار کرد: ایران در منطقه بسیار مهمی به‌لحاظ ژئواستراتژیک و ژئوپلتیک قرار گرفته و این موقعیت به‌قدری از اهمیت برخوردار است که روزگاری آیزنهار، سیاستمدار آمریکایی اعلام کرد که«ایران بر سر چهار راه جهان واقع شده است و فکر نمی‌کنم هیچ نقطه‌ای از کره زمین به‌اهمیت ایران وجود داشته باشد؛ ایران دارای منابع عظیم نفت و گاز است که چنانچه ایران با کشورهای شوروی سابق متحد شود، دیگر دنیا جای امنی برای ما نخواهد بود» چنانچه همین جملات را در کنار هم قرار دهیم به‌اهمیت جغرافیایی، سیاسی و ژئوپلتیک ایران پی می‌بریم.
وی با اشاره به‌اینکه ایران رتبه اول مجموع منابع نفت و گاز دنیا را در اختیار دارد، اظهار کرد: همچنین ایران در منطقه غرب آسیا، هم در کنار تولیدکنندگان عمده نفت و گاز است و هم در کنار کشورهای پرجمعیتی مثل عراق، ترکیه و پاکستان قرار دارد. از طرف دیگر ساحل دو دریای بزرگ خزر و عمان است و به‌لحاظ نزدیکی به‌مصرف کنندگان عمده انرژی در جهان یعنی هند و چین؛ دارای یک موقعیت ممتاز منطقه‌ای است، بنابراین می‌تواند به‌عنوان پل عبور انرژی شرق و غرب آسیا و کشورهای اوراسیا را به‌خلیج فارس و عمان متصل کند، همچنین می‌تواند محل عبور و مرور کالا و خدمات باشد و به‌عنوان یک کشور مهم منطقه‌ای در تامین امنیت به‌ویژه تامین امنیت انرژی در منطقه ایفای نقش کند.
به‌گفته این کارشناس ارشد اقتصاد انرژی همه این موارد دال بر این است که ایران می‌تواند به‌عنوان یک بازیگر بسیار مهم در آسیا و هم در سطح جهان مطرح شود؛ اما تبدیل شدن به‌این بازیگر شروطی دارد که می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.
مهرجو به‌میزان بالای مصرف انرژی در کشور اشاره و خاطرنشان کرد: ایران به‌عنوان یک کشور درحال توسعه روزانه مقدار زیادی از انرژی را مصرف می‌کند که این میزان مصرف در سطح و اندازه جی.دی.پی کشور نیست و لزوم امر بهینه‌سازی در امر مصرف را به‌ما گوشزد می‌کند.
وی ادامه داد: ایران در پیک مصرف معادل کل گاز قاره اروپا مصرف گاز دارد و این درصورتی است که کل قاره اروپا حدود ۲۲ درصد اقتصاد جهانی را در دست دارد و ما کمتر از یک درصد اقتصاد جهان را.
این کارشناس ارشد اقتصاد انرژی ضمن اشاره به‌اینکه این میزان مصرف باعث می‌شود که کم کم از یک کشور صادرکننده انرژی تبدیل به‌یک کشور واردکننده شویم، ابراز کرد: چنانچه در زمینه بهینه‌سازی کار کنیم می‌توانیم همسایگان خود را درحوزه انرژی به‌خود وابسته کنیم، همچنین می‌توانیم نقشی پررنگ و تاثیرگذار در صادرات انرژی هم به‌اروپا و هم آسیا داشته باشیم.
مهرجو در ادامه سخنان خود به‌میزان هدررفت انرژی پیش از رسیدن انرژی به‌مصرف کننده اشاره کرد و افزود: متاسفانه راندمان نیروگاه‌های حرارتی ما حدود ۳۰ درصد است و ۷۰ درصد گازی که به‌نیروگاه‌ها تحول می‌دهیم به‌شکل گرما متصاعد می‌شود. در زیرساخت‌های برق نزدیک ۱۵ تا ۲۰ درصد میزان برقی که تولید می‌کنیم در شبکه توزیع و انتقال هدر می‌رود و صنایع ما به‌دلیل قیمت‌های پایین انرژی خیلی اهمیتی برای بحث بهینه‌سازی و صرفه‌جویی در بحث انرژی قائل نیستند، چنانچه با همین فرمان پیش برویم در سال‌های آینده ناترازی گاز شدت می‌گیرد، بنابراین برای اینکه تبدیل به‌هاب شویم یکی از مهمترین اقدامات سروسامان دادن به‌وضعیت مصرف است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود خرید گاز را نسبت به‌سوآپ به‌صرفه‌تر دانست و گفت: حق نقل‌وانتقالی که بابت سوآپ دریافت می‌کنیم قابل توجه نیست؛ اما چنانچه گاز را خریداری کنیم به‌دلیل موقعیت ویژه منطقه‌ای می‌توانیم قدرت چانه‌زنی بیشتری برای فروش گاز داشته باشیم و سود بیشتری را برای فروش هر یک متر مکعب گاز و یا یک کیلو وات برق نصیب خود کنیم.
این کارشناس ارشد اقتصاد انرژی اضافه کرد: زمانی که کشوری به‌عنوان یک بازیگر مهم منطقه‌ای و جهانی در زمینه حمل‌ونقل انرژی یا پل عبور انرژی مطرح می‌شود، اقتصاد جهانی با یک درصد مشخصی وابسته به‌این کشور خواهند شد و همین وابستگی باعث می‌شود عدم ثبات در این کشور منجر به‌ایجاد عدم ثبات در دیگر کشورها شود و هرچه این میزان وابستگی افزایش یابد اهمیت و نقش این کشور بیشتر می‌شود؛ از طرفی چنین کشوری به‌راحتی تحت تحریم قرار نمی‌گیرد.
مهرجو در بخش دیگری از سخنان خود به‌نقش ترکیه در زمینه تبدیل شدن به‌هاب انرژی اشاره و در پاسخ به‌این پرسش که این کشور چگونه توانسته سهم بیشتری از نقل و انتقالات انرژی را از آن خود کند، گفت: چون ترکیه از یک موقعیت آسیایی و اروپایی برخوردار است می‌تواند به‌عنوان یک رقیب مهم منطقه‌ای برای ما محسوب شود. از طرف دیگر از سال ۹۰ که ایران تحریم شد از سپهر کشورهایی که می‌توانند تاثیرگذار باشند، کنار رفت به‌طوری‌که هم‌اکنون هیچ کشور مهمی در دنیا نمی‌تواند تبادلات تجاری عادی با ما داشته باشد، چراکه ما را از نقشه اقتصادی جهان کنار گذاشتند؛ اما ترکیه دچار تحریم‌های بانکی و مبادله پول نیست و کشورهای دنیا به‌راحتی می‌توانند با او تبادلات تجاری داشته باشند. همچنین زیرساخت‌هایی که ما داریم به‌اندازه اهمیت سرزمینی ما نیست به‌ویژه زیرساخت‌های حمل و نقل و دسترسی‌های ما به‌اندازه اهمیت ما در قاره آسیا نیست و همه این موارد ایران را عقب نگاه داشته است.