مرتضی مکی کارشناس سیاست خارجی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به مذاکرات اخیر ایران و اروپا در ژنو گفت: اطلاعات دقیقی درباره جزئیات مذاکرات میان وزارت خارجه ایران و نمایندگان سه کشور اروپایی، شامل فرانسه و آلمان و انگلیس به بیرون درز نکرده است، اما اینکه طرفین بر ادامه مذاکرات تاکید کردند، نشان‌دهنده دستیابی به یک چارچوب برای ادامه گفت‌وگوهاست. هم ایران و هم سه کشور اروپایی به خوبی می‌دانند که افزایش تنش میان ایران و غرب تا چه حد می‌تواند برای همه، بی‌ثباتی و ناپایداری در کل منطقه به همراه داشته باشد. ایران از این جهت تلاش می‌کند تا به نوعی توافق ضمنی با کشورهای غربی و احیای توافقنامه برجام یا هر توافق جدیدی دست یابد.
هر گونه افزایش تنش در منطقه پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی دارد
هر راه حلی که جلوی جنگ را بگیرد، قطعاً بهتر از جنگ خواهد بود
وی با اشاره به این نکته که این شعاری بود که آقای پزشکیان در طول مبارزات انتخاباتی بر آن تاکید کردند، تصریح کرد: اینکه مذاکرات به نتیجه می‌رسد یا نمی‌رسد، موضوعی جداست، اما ایران و غرب می‌دانند که هیچ راهی جز مذاکره و گفت‌وگو برای کاهش تنش و التهاب میان طرفین و در کل منطقه وجود ندارد. اراده جمهوری اسلامی برای شرکت در مذاکرات ژنو و ادامه این گفت‌وگوها نشانه‌ای از تلاش برای استفاده حداکثری از حداقل فرصت‌های موجود بود. هر گونه افزایش تنش و درگیری در سطح منطقه می‌تواند پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی برای همه داشته باشد و هر راه حلی که جلوی جنگ را بگیرد، قطعاً بهتر از جنگ خواهد بود.
ایران بهترین گزینه برای روابط متوازن با تمامی قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی است
مکی در پاسخ به این پرسش که آیا ایران می‌تواند روابطی مستقل با اروپا برقرار کند که در آن آمریکا، چین و روسیه دخالتی نداشته باشند، اظهار کرد: به هر حال ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که تحولات آن بسیار سریع و غیرقابل پیش‌بینی است. شاید تا دو سال پیش کسی تصور چنین وضعیتی از وضعیت منطقه و جهان را نداشت. حمله روسیه به اوکراین و تجاوزات مکرر به نوار غزه در بیش از یک سال گذشته، بسیاری از معادلات سیاسی و امنیتی را در عرصه منطقه و جهان تغییر داده است. جمهوری اسلامی بهترین گزینه برای روابط متوازن با تمامی قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی است و تاریخ ثابت کرده که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی، سیاسی و ژئواکونومیک‌اش، باید روابطی متوازن با تمام قدرت‌ها داشته باشد.
رابطه با آمریکا و اروپا لازم است تا کارت بازی برای چین و روسیه نباشیم
این تحلیل‌گر روابط بین‌الملل با اشاره به وضعیت سیاست خارجی ایران، بیان کرد: ایران باید به غیر از چین و روسیه، با آمریکا و اروپا نیز روابط نزدیک‌تری برقرار کند تا به کارت بازی برای چین و روسیه تبدیل نشود. طی دو سال گذشته، موضع دولت روسیه و چین به خصوص در نشست‌هایی که با اعراب حوزه خلیج فارس داشتند، نشان داد که این کشورها علیرغم روابط سیاسی و اقتصادی با ایران، شرکای مطمئن و پایداری برای ایران نیستند و تا جایی که منافع‌شان ایجاب کند، قطعاً بر سر ایران معامله خواهند کرد و قبلا این اتفاق افتاده است.
مذاکرات با اروپا می‌تواند مقدمه‌ای برای مذاکره با آمریکا باشد
وی با تاکید بر این موضوع که اغلب تحریم‌هایی تحمیل شده، تحریم‌های آمریکاست نه تحریم‌های اروپا، گفت: مذاکرات منتهی به توافق برجام هم میان ایران و آمریکا بود که به نتیجه رسید. اگر قرار بود این مذاکرات با همکاری چین، روسیه و اروپا باشد، قطعاً به نتیجه نمی‌رسید. همان‌طور که در عکسی که از توافقنامه برجام منتشر شد، آقای سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، غایب بود و این نشان دهنده ناخرسندی روس‌ها از این توافقنامه بود. اکنون نیز با ورود ترامپ ضدایران به کاخ سفید و همراهی حلقه تندروهای جمهوری‌خواه، ما راهی جز مذاکره با آمریکا نداریم. مذاکرات با اروپا می‌تواند مقدمه‌ای برای مذاکره با آمریکا باشد، ولی بدون آمریکا هیچ دستیابی در رابطه ایران با اروپا نخواهیم داشت.
نقش بازیگران جهانی در تحولات سوریه چیست؟
مکی درباره نقش بازیگران جهانی در آتش‌بس لبنان و حملات تروریستی که در سوریه اتفاق افتاده و آنچه که در پس پرده‌ی تحولات منطقه رقم می‌خورد، عنوان کرد: واقعیت این است که اتفاقاتی که در سوریه در حال وقوع است، پشت‌صحنه‌ای ندارد. صحنه‌اش مشخص است و وقتی اسرائیلی‌ها در لبنان به نتیجه مورد نظر خود نرسیدند، جبهه جدیدی را باز می‌کنند تا از این طریق ایران و محور مقاومت را تحت فشار قرار دهند. این جبهه در سوریه قرار دارد، کشوری که از سال ۲۰۱۱ تقریباً در ناآرامی و بی‌ثباتی سیاسی به سر می‌برد و بازیگران منطقه‌ای و جهانی در این کشور طی چهارده سال گذشته معادلات سیاسی و نظامی آن را رقم زده‌اند.
اگر نقش بازیگران بین‌المللی در سوریه بیشتر شود، عرصه بر ایران تنگ‌تر خواهد شد
وی یادآور شد: بخشی از خاک سوریه در شمال این کشور و همجواری با ترکیه تحت نفوذ و سلطه ترکیه قرار دارد و بخشی از آن نیز تحت کنترل آمریکا است. جمهوری اسلامی ایران و روسیه به درخواست دولت سوریه در این کشور حضور دارند و سوریه به یک محور جدی در جریان مقاومت تبدیل شده است. از این جهت، یک کریدور وجود دارد که می‌تواند جبهه‌های مقاومت را به هم وصل کند؛ ایران، عراق، سوریه، لبنان و فلسطین. وقتی این زنجیره پاره شود، قطعاً ایران تحت فشار قرار می‌گیرد و اهداف دولت‌های اروپایی و بسیاری از کشورها، که تضعیف یا نابودی محور مقاومت است، محقق می‌شود. معادلات سیاسی در سوریه بسیار پیچیده‌تر از وضعیت لبنان است و اگر روند تحولات در این کشور ادامه پیدا کند، نقش بازیگرهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در آن بسیار پررنگ‌تر خواهد شد و جمهوری اسلامی ایران با شرایط اقتصادی، سیاسی و نظامی که دارد، در تنگنای بیشتری قرار خواهد گرفت.
ترکیه زیر میز مذاکرات روند آستانه زده است
روس‌ها نصفه و نیمه از سوریه حمایت می‌کنند
این کارشناس سیاست خارجی ایران با بیان اینکه شرایط سوریه در روابط ما با کشورهای دیگر هم در منطقه و هم در جهان تاثیر می‌گذارد، بیان کرد: به هر حال ایران و سوریه و ترکیه در مذاکرات آستانه تلاش می‌کردند روند تحولات سوریه را کنترل و مدیریت کنند. حال که ترکیه تقریباً زیر میز مذاکرات زده است و روس‌ها شفافیت لازم را در حمایت از دولت بشار اسد ندارند و آن حمایت نظامی که مورد انتظار است را انجام نمی‌دهند، قطعاً این بحران می‌تواند بر روابط ایران با ترکیه، روسیه و برخی از کشورهای عربی منطقه تأثیرگذار باشد.
مذاکرات آستانه به پایان راه خود رسیده است
وی در رابطه با امکان احیای مذاکرات آستانه میان روسیه، ایران و ترکیه، گفت: به هر حال شرایط منطقه بسیار ناپایدار و غیرقابل پیش‌بینی است و ترکیه تصور می‌کند با توجه به آتش‌بس مستقر در لبنان و کاهش نیروهای روسیه در سوریه و شرایط اقتصادی و نظامی ایران، می‌تواند آنچه را که در سوریه ۱۴ سال پیش دنبالش بود، در شرایط فعلی و با هزینه‌ای کمتر بدست آورد. فکر می‌کنم مذاکرات آستانه به پایان راه خود رسیده است.
نتانیاهو در انتظار حمایت دولت ترامپ است
مکی امکان وقوع آتش بس در غره تا قبل از ورود ترامپ به کاخ سفید را بعید دانست و اظهار کرد: دور از انتظار است که نتانیاهو بخواهد بیشتر از لبنان به دولت ترامپ آوانس بدهد و انتظار دارد پس از ورود ترامپ از سوی دولت آمریکا حمایت سیاسی بیشتری در جهت ادامه جنگ به دست آورد. خاموش شدن شلیک موشک‌های حزب‌الله از شمال فلسطین تا حدودی ناپایداری و ناامنی برای اسرائیل در مرزهای شمال فلسطین با لبنان را کاهش می‌دهد و این به نتانیاهو فرصت می‌دهد که با قدرت و اعتماد بیشتری اهداف و مواضع خود را در غزه مستحکم کند. تحولات سوریه نیز قطعا بیشتر موضوع غزه را به حاشیه خواهد برد و این چیزی است که به نفع نتانیاهو است.
آینده منطقه وابسته به سیاست‌های منطقه‌ای دولت آمریکا است
این تحلیل‌گر مسائل غرب آسیا خاطرنشان کرد: با توجه به تحولات اوکراین و غزه، هر تحولی در این دو بحران بزرگ منطقه‌ای قطعا اثر خود را بر روند تحولات منطقه خواهد گذاشت. به نظر می‌رسد با توجه به شخصیت غیرقابل پیش‌بینی ترامپ و حلقه تندرو جمهوری‌خواهی که اطراف او را گرفته‌اند، آینده منطقه تا حدود زیادی به سیاست‌های منطقه‌ای دولت آمریکا وابسته شده است. روشن شدن و آشکار شدن چگونگی برخورد دولت ترامپ با موضوع بحران اوکراین و ناپایداری سیاسی در سطح منطقه، به‌خصوص تجاوزات رژیم صهیونیستی به نوار غزه، می‌تواند چشم‌انداز وضعیت سیاسی و امنیتی منطقه را بیشتر روشن کند. روند تحولات چشم‌انداز روشنی را در منطقه نشان نمی‌دهد.