همشهری آنلاین - الهام مصدقی راد : 10 گونه لاک پشت از انوع دریایی ، خشکی ، برکه ای و آب شیرین در ایران زندگی می‌کنند و جمعیت برخی از این گونه ها در معرض خطر انقراض است که ازدلایل عمده آن آلودگی ، تخریب زیستگاه از طریق ورود آب آلوده کشاورزی و صنعتی به رودخانه‌ها صید ، گیر افتادن در تورهای ماهی گیری و قلاب ، صید قاچاق با استفاده از برق و.. است. برخی از این گونه ها در تمام دنیا با تهدید مواجه شده اند . در سال های اخیر نقشه زیستگاه های لاک پشت های ایران احصا شده و برنامه اقدام ملی برای حفاظت از آنها به اجرا درآمده است که به گفته محمد طالبی متین ، مدیرکل دفتر زیست بوم های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست ، این پایش ها نشان می‌دهد روند جمعیتی لاک پشت های دریایی مثبت بوده است . براساس برنامه حفاظت ،تاکنون تلاش هایی برای حفظ زیستگاههای لاک پشت ها انجام شده است . برخی از این زیستگاه ها به دلیل بالا آمدن آب دریا از بین می‌روند به همین دلیل زیستگاه مصنوعی ایجاد می شود. تا تخم های لاک پشتها در آنجا قرار بگیرد. گرمای هوای ناشی از تغییر اقلیم نیز بر جمعیت لاک پشت ها اثر گذاشته و ماده زایی آنها را افزایش مِی‌دهد به همین دلیل با اقداماتی همچون نصب سایبان ، دمای زیستگاه را کنترل می‌کنند تا تعادل جمعیتی برقرار شود.
گونه های لاک پشت های دریایی ایران :
پوزه عقابی :
در اطراف جزایر خلیج فارس وجود دارد. با پوزه خود اسفنج هایی را که در لابه لای مرجان های دریایی قرار دارند بیرون کشیده و از آنها تغذیه می‌کند .در معرض خطرانقراض قرار دارد . اندامی باله شکل برای شنا در دریا و اقیانوس دارد . همه چیز خوارند اما غذای اصلی شان همان اسفنج دریایی است .این گونه از رده خزندگان است به همین دلیل دارای شش بوده و حدودا 5 دقیقه یکبار برای تنفس به روی آب می‌آید . البته در زمان خواب زمستانی که فعالیتی ندارند تا ماه ها زیر آب قرار می‌گیرند .پوزه عقابی ها در چاله ای واقه در ساحل تخم ریزی کرده و خودشان به آب باز میگردند . نوزادانشان دو ماه بعد از تخم بیرون آمده و شبانه خود را به ساحل می رسانند تا پرندگان و خرچنگ ها شکارشان نکنند. بوشهر ، قشم ،کیش،هندورابی ، هنگام و هرمز از جمله جزایر ایرانی محل حضور این گونه هستند.
سبز :
در آب های گرمسیر زندگی می کنند . اقیانوس آرام و اطلس وخلیج فارس و دریای عمان. از علف دریایی تغذیه کرده و با این کار از رشد بی رویه آنها در کف دریا جلوگیری می کند . از عروس دریایی هم تغذیه کرده و با این کار جمعیت آن را که برای مرجان ها مضر است کنترل می کند .در لیست قرمز گونه های در حال انقراض قرار دارد حدود 120 تخم می‌گذارد اما فقط 2 درصدش شانس ادامه زندگی و بالغ شدن را پیدا می‌کنند . بسیاری از تخم های آن شکار می‌شود هرچند که در برخی کشورها شکار آن را ممنوع کرده اند . در سواحل شرق چابهار و سواحل غربی کنارک حضور دارد.
سرخ :
این نوع ، شناخته شده ترین گونه لاک پشت دریایی است. رنگ قرمز قهوه ای دارد. گونه ای در حال اتقراض است. طول عمرش بیش از 30 سال است و مواردی 50 سال را هم پشت سر گذاشته اند .گوشت خوارند و از ماهی ها وسایر جانوران دریایی تغذیه می‌کنند . هر 2 تا 3 سال یک بار حدود 100 تا 120 تخم می‌گذارند که نهایت تا 80 روز بعد متولد می‌شوند.
زیتونی :
ساکن خلیج فارس و دریای عمان و در کل ساکن آب های گرم است .حدود 70 سانتی متر طول دارد و لاکش سبز زیتونی است. همه چیز خواراست و 2 تا 3 سال یکبار تخم گذاری می‌کند ، هر بار حدود 100 تا 115 تخم . 45 تا 70 روز بعد بچه لاک پشت ها متولد می‌شوند. منزوی هستند و فقط یک بار در سال به صورت گروهی دور هم جمع می‌شوند و ماده ها برای تخم ریزی به ساحل می‌روند . در تمام سواحل گرم و نیمه گرم دنیا لانه سازی دارند .
پشت چرمی :
بزرگ ترین گونه در میان تمام لاک پشت ها است .2و نیم متر طول و 700 کیلوگرم وزن دارد. چهارکمین خزنده بزرگ دنیاست، سه رتبه اول خزندگان بزرگ را سه نوع تمساح به خود اختصاص داده اند .در معرض خطر انقراض است .به دلیل پوست سخت چرم مانندش به این نام شهرت دارد .ذاتا موجودی گرمسیری است اما به جز مناطق قطبی در همه جای دنیا وجود دارد. در آب سریع حرکت می‌کنند اما در خشکی کند هستند . ماننددیگر لاک پشتهای آبزی ، در ساحل گودالی ایجاد کرده و تخم می‌گذارد . دراین مدت برای در امان ماندن از شکار ، پشت خودش را با ماسه می‌پوشاند. بوی قوی از خود در محل تخم ها می‌گذارد تا بوی تخم ها احساس نشود.
گونه های لاک پشت های خشکی :
آسیایی یا افغانی :
زیستگاه اصلی روسیه ، افغانستان ، آسیای میانه . بومی ایران نیست . لاک پشت کوچک جثه 16 تا 25 سانتی متر طول نوع ماده و 10 تا 20 طول نوع نر است. دارای لاک برآمده و بیضی شکل و زیتونی رنگ با فلس های برآمده. سر و دست و پاها قهوه ای متمایل به زرد است . تخم گذار است . هر سال تا 5 بار و هر بار بین یک تا 5 تخم می‌گذارد. علاقه زیادی به حفر کردن دارند . علف خوار است و به خواب زمستانی مِی‌زود . در مازندران ، خراسان ، سمنان ، سیستان و بلوچستان پراکنده شده است .
مهمیزدار :
این نوع دارای لاکی سخت وگنبدی شکل به رنگ قهوه ای یا زرد است که روی آن دایره های متحدالمرکزی قرار گرفته است. پاهای کوتاه و کلفتی دارد . در پشت پاهای عقبی ، غده بزرگ و مخروطی به شکل مهمیز قرار دارد . مهمیز وسیله ای است روی چکمه سوارکاران که با زدن آن بر بدن اسب ، مسیر حرکتش را تعیین می‌کنند . این گونه تا 35 سانتی متر هم طول دارد . بسیار آرام حرکت می‌کند و به آب وابسته نیست ؛ در دشتها و تپه ماهورها باغ و جنگل هم حضور دارد . گیاه خواربوده و تمایلش به گیاهان آبداراست .اطراف مدیترانه ، فرانسه ، ایتالیا سوریه ، شمال افریقا ، ایران و.. دیده می‌شود و در حال انقراض است.
گونه لاک پشت آب شیرین :
لاک پشت فراتی :
زیستگاهش رودهای دجله و فرات است . به جز عراق در ترکیه ، ایران و سوریه وجود دارد. کناره رودخانه و آب های آرام را برای زیست انتخاب مِی‌کند. به دلیل تخریب زیستگاه و کشته شدن توسط ماهیگیرها در خطر انقراض قرار دارد . تنها گونه لاگ پشت سه انگشتی درایران است . فقط در استان خوزستان و محدوده هورالعظیم و تالاب شادگان و رودهای کارون و کرخه و دز حضور دارد.
گونه های لاک پشت های برکه ای :
لاک پشت خزری :
درمناطق شرقی مدیترانه ، جنوب روسیه ، ایران ، عربستان ، بحرین ، لبنان و فلسطین قرار دارد . نیمه آبزی است . طول لاکش 25 سانتی متر و به رنگ های قهوه ای ، خاکستری یا زیتونی تیره است. در مناطق دارای آب شیرین دائمی زندگی می‌کنند ،با آل هایلب شور نیز سازگارند. اوایل بهار و گاهی اوایل پاییز بین 4 تا 6 عدد تخم گذاری می‌کنند . وقتی کوچک و جوانند گوشت خوارند و از حشرات و مردارسایر حیوانات تغدیه می‌کنند . با افزایش سن همه چیزخوار شده و البته گیاهان را ترجیح می‌دهند .گیلان ، مازندران ، آذربایجان شرقی و غربی ، کردستان ، کرمانشاه از جمله زیستگاه این گونه در ایران است .
لاک پشت برکه ای اروپایی :
بومی غرب آسیا ، جنوب و مرکز اروپا و شمال آفریقاست . زندگی در کنار آب های جاری آرام را ترجیح داده و در فصول سرد در کف آب تا 7 ماه می خوابد .12 تا 38 سانتی متر طول داشته و لاکش قهوه ای مایل به سبز است. در مجاورت دریای خزر تا آذربایجان شرقی زندگی می‌کند. به دلیل آلودگی ، از دست رفتن زیستگاه و برداشتن آن از طبیعت توسط انسان ، در فهرست قرمز قراردارد .
بیشتر بدانید :