تظاهرات گسترده هزاران تن از حامیان عمران خان، نخست‌وزیر پیشین پاکستان، با دخالت ارتش این کشور و متفرق کردن معترضان و بازداشت حدود یک هزار نفر از معترضان پایان یافت و زندگی در اسلام‌آباد صبح چهارشنبه به روال عادی بازگشت.

معترضان هوادار حزب تحریک انصاف که برای آزادی عمران خان از زندان تظاهرات کردند، در دو روز گذشته سعی کردند خود را به مرکز اسلام‌آباد برسانند، اما حکومت پاکستان مسیرهای منتهی به پایتخت را مسدود کرد.

پس از درگیری میان معترضان و نیروهای امنیتی در چندین ناحیه از جمله دی‌چوک، یکی از ورودی‌های اسلام‌آباد، که به کشته شدن چهار تن و زخمی شدن حدود ۱۰۰ تن انجامید، ارتش پاکستان به منظور متفرق کردن معترضان و پایان دادن به تنش، عملیاتی گسترده‌ را آغاز کرد.

رسانه‌های محلی پاکستان صبح چهارشنبه هفتم آذر (۲۷ نوامبر) گزارش دادند که با متفرق شدن معترضان فعالیت‌های تجاری از سر گرفته و مراکز آموزشی بازگشایی شد و زندگی در پایتخت به حالت عادی بازگشت.

 اکسپرس تریبون به نقل از یک مقام ارشد امنیتی که نامش اعلام نشد، نوشت: «عملیات با موفقیت به پایان رسید و وضعیت در حال بازگشت به شرایط عادی است.» 

دولت پاکستان پیش از حرکت معترضان به سمت اسلام‌آباد، با استقرار کانتینر تمامی مسیرهای منتهی به این شهر را مسدود کرد و هزاران نیروی امنیتی ضدشورش در جاده‌های منتهی به پایتخت مستقر شدند. معترضان خشمگین که خواستار آزادی فوری عمران خان از زندان‌اند، در برخی مناطق با نیروهای امنیتی درگیر شدند و خودروهای پلیس را آتش زدند.

روز سه‌شنبه، شهباز شریف، نخست‌وزیر، و عاصم منیر، رئیس ستاد ارتش پاکستان، در مراسم خاکسپاری سه افسر امنیتی شرکت کردند که در جریان اعتراض‌های حامیان عمران خان در ورودی اسلام‌آباد کشته شدند. شهباز شریف در بیانیه‌ای، متوسل شدن معترضان حامی عمران خان به خشونت را محکوم کرد و گفت این اقدام به امنیت ملی پاکستان آسیب می‌زند.

از شمار نیروهای امنیتی که در جریان اعتراض‌ها زخمی شدند، هنوز آمار دقیقی منتشر نشده است، اما رسانه‌های پاکستانی گزارش دادند که «ده‌ها نفر از نیروهای امنیتی در نتیجه پرتاب سنگ و درگیری تن به تن با معترضان مجروح شده‌اند». 

بشری بی‌بی در کانون اعتراض‌ها

معترضان هوادار حزب تحریک انصاف را بشری بی‌بی، همسر عمران خان که چندی پیش از زندان آزاد شد، رهبری می‌کند. این نخستین‌ بار است که بشری بی‌بی در نبود همسرش، گردهمایی سیاسی حزب تحریک انصاف را رهبری می‌کند. او در اوت ۲۰۲۳، به دلیل شراکت با عمران خان در یک پرونده اختلاس، بازداشت و ۲۴ اکتبر به قید وثیقه آزاد شد. 

 

 

بشری بی‌ بی و معترضان حامی عمران خان صبح سه‌شنبه دی‌چوک را‌ــ یکی از مهم‌ترین مناطقی که نیروهای امنیتی پاکستان برای جلوگیری از ورود معترضان با کانتینر مسدود کرده بودند‌ــ تصرف کردند و بشری بی بی در سخنانی میان هواداران حزب تحریک انصاف اعلام کرد که بدون عمران خان، دی‌چوک را ترک نمی‌کند. او تظاهرات برای آزادی عمران خان را نه‌تنها برای شخص عمران خان بلکه «برای پاکستان و رهبر آن» دانست و تاکید کرد که این تظاهرات بدون آزادی عمران خان پایان نمی‌یابد.

 به رغم تلاش‌های بشری بی بی برای نگه‌ داشتن معترضان در مسیرهای ورودی اسلام‌آباد به‌ویژه دی‌چوک، یورش ارتش به معترضان باعث متفرق شدن آنان شد. رسانه‌های پاکستانی به نقل از منابع امنیتی گزارش دادند که پس از متفرق شدن معترضان، بشری بی بی و علی امنی گنداپور، وزیر ارشد ایالت خیبرپختون‌خوا، ناپدید شدند.

مریم ریاض واتو، خواهر بشری بی بی، با انتشار ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی گفت نگرانی‌هایی وجود دارد که بشری بی بی ربوده شده باشد. با این حال اکسپرس تریبون نوشته که در میان افراد بازداشت‌شده، هیچ یک از رهبران حزب تحریک انصاف و چهره‌های کلیدی که رهبری تظاهرات را بر عهده داشتند، دیده نمی‌شوند و بیشتر بازداشت‌شدگان افرادی‌اند که به حمله به نیروهای امنیتی متهم‌اند.

این رسانه پاکستانی افزود: «مقام‌ها تاکنون عمدتا فعالانی را دستگیر کرده‌اند که گفته می‌شود در جریان اعتراض‌ها، به نیروهای امنیتی حمله کرده بودند.»

 

 

علاوه بر این، گزارش شده است که برای دستگیری تعداد بیشتری از تظاهرات‌کنندگان در ساعات آینده عملیات بزرگی اجرا می‌شود. 

منابع امنیتی در اسلام‌آباد گفته‌اند که برای بازداشت بشری بی‌ بی و علی امین گنداپور نیز عملیاتی طرح‌ریزی شده است که در ساعات آینده روز چهارشنبه اجرایی می‌شود.

برخی رسانه‌های پاکستانی نوشته‌اند که در جریان یورش ارتش به معترضان هوادار حزب تحریک انصاف و در اوج هرج‌و‌مرج ساعات نخست شامگاه سه‌شنبه، بشری بی بی و علی امین گنداپور به خیبرپختون‌خوا گریختند و «بسیاری از معترضان با جا گذاشتن کفش، لباس و وسایل نقلیه خود فرار کردند».

در پی افزایش نگرانی از وضعیت بشری بی بی، همسر عمران خان، صبح چهارشنبه شیخ وقاص اکرم، دبیر اطلاعات حزب تحریک انصاف، در حسابش در ایکس نوشت که بشری بی بی و علی امین گنداپور در امنیت به سر می‌برند.

اتهام حضور افغان‌ها در میان هواداران عمران خان

عطا ترار، نماینده مجلس ملی پاکستان و از حامیان نواز شریف، رهبران حزب تحریک انصاف را به برنامه‌ریزی برای اعمال خشونت در اعتراض‌ها متهم و ادعا کرد که این حزب با پرداخت پول، کودکان و مهاجران افغان را به گردهمایی اعتراضی آورده است. ترار ادعا کرد: «بسیاری از این معترضان افراد استخدام‌شده از جمله اتباع افغانستان‌اند.» و افزود که حزب تحریک انصاف به جز خیبرپختون‌خوا، در هیچ ایالت‌ دیگر پاکستان حامی و طرفدار ندارد و با برپایی تظاهرات خشونت‌بار به دنبال کسب منافع سیاسی است.

محسن نقوی، وزیر کشور پاکستان، نیز روز سه‌شنبه، به دنبال درگیری خشونت‌بار معترضان با نیروهای امنیتی، گفت که «دست‌هایی پشت پرده» این تظاهرات را هدایت می‌کند تا به امنیت ملی پاکستان صدمه بزند. 

«قتل عام معترضان»

 حزب تحریک انصاف به رهبری عمران خان، صبح چهارشنبه، در بیانیه‌ای سرکوب تظاهرات هواداران این حزب را «قتل‌عام» خواند و اقدام «رژیم فاشیستی» را در «قتل‌عام معترضان غیرمسلح حاضر در تظاهرات مسالمت‌آمیز» محکوم کرد. در بیانیه این حزب آمده است که به دلیل قطعی اینترنت و دسترسی نداشتن مردم به شبکه‌های مخابراتی، تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها هنوز روشن نیست و «نیروهای مسلح حمله‌ای خشونت‌آمیز را به تظاهرات مسالمت‌آمیز تحریک انصاف در اسلام آباد آغاز کردند و با شلیک مستقیم گلوله‌، قصد کشتن هرچه بیشتر مردم را داشتند».

حزب تحریک انصاف همچنین افزود که تک‌تیراندازهای ارتش «بسیاری از غیرنظامیان» را هدف قرار دادند. 

 

 

در بیانیه حزب عمران خان آمده است که اعلام پیروزی بر «بی‌گناهان سلاخی‌شده» گواه کافی بر ضد انسانی بود این رژیم است.

 ویدیوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهند که نیروهای امنیتی پاکستان در عملیات روز و شب سه‌شنبه، با شلیک گاز اشک‌آور، پرتاب سنگ و استفاده از باتوم برای متفرق کردن معترضان تلاش می‌کنند. در برخی ویدیوهایی شلیک‌های پیاپی به سمت معترضان هم دیده می‌شود.

 

درگیری معترضان و نیروهای امنیتی در دی‌چوک-PTIofficial/X@  

حکومت پاکستان دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های مخابراتی را در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه محدود کرد، با این حال از خشونت‌ها در جریان تظاهرات حامیان عمران خان ویدیوهای زیادی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

عمران خان، نخست‌وزیر پیشین پاکستان، ۵ اوت ۲۰۲۳ به اتهام فساد مالی مرتبط با فروش غیرقانونی هدایای دولتی به سه سال زندان محکوم و در خانه‌اش در لاهور بازداشت شد. این حکم او را از تصدی مناصب دولتی هم محروم کرد و به دنبال آن، در پرونده‌های مرتبط با اختلاس و سوءاستفاده از سمت دولتی اتهام‌های بیشتری به او وارد شد. عمران خان از اوت ۲۰۲۳ تاکنون بنا بر پرونده‌های مختلف، در مجموع به ۲۷ سال حبس محکوم شده است.