به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در چند ماه اخیر، حوادث مرگبار متعددی در معادن ایران رخ داده است که آخرین نمونه آن، مرگ یک معدنکار در معدن کلات استان گلستان است. این حادثه دردناک، مانند دیگر حوادث مشابه، نه تنها جان فرد معدنکار را از او می‌گیرد، بلکه زندگی خانواده‌های آنها را نیز با چالش‌های بزرگ اقتصادی و اجتماعی روبرو می‌کند. متأسفانه در بسیاری از موارد، نبود ایمنی مناسب در محیط کار و نظارت ناکافی از سوی نهادهای مربوطه، به این تراژدی‌ها دامن می‌زند.
مسئولیت ایمنی در معادن: کارفرمایان یا دولت؟
ایجاد محیطی ایمن برای کارگران معدن، به‌ویژه معدنکاران که در شرایط سخت و خطرناک به کار می‌پردازند، یک مسئولیت مشترک است. از یک سو، کارفرمایان معادن باید به‌طور جدی ایمنی در محل کار را رعایت کنند و از سوی دیگر، نهادهای نظارتی مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز باید با نظارت دقیق و اعمال قوانین مرتبط، شرایط ایمنی را به‌طور مؤثر تضمین کنند.
کارفرمایان معادن، مسئولیت مستقیمی در تأمین تجهیزات ایمنی، آموزش کارکنان و استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای کاهش خطرات دارند. در عین حال، نهادهای دولتی و نظارتی باید از طریق بازدیدهای منظم و جدی از معادن، از رعایت استانداردهای ایمنی اطمینان حاصل کنند و در صورت تخلف، به‌طور قاطع اقدام کنند. متأسفانه، در بسیاری از موارد، نبود نظارت کافی و همچنین صرفه‌جویی در هزینه‌ها باعث شده است که معادن از رعایت اصول ایمنی غفلت کنند و معدنکاران به‌عنوان قربانیان اصلی این بی‌توجهی‌ها، جان خود را از دست بدهند.
چرخه معیوب مرگ معدنکاران و فقر بیشتر خانواده‌ها
وقتی یک معدنکار جان خود را از دست می‌دهد، خانواده‌اش علاوه بر از دست دادن عزیز خود، با مشکلات اقتصادی شدید نیز مواجه می‌شود. در بسیاری از موارد، معدنکاران از اقشار کم‌درآمد جامعه هستند و از آنجا که در بسیاری از معادن ایران بیمه‌های تأمین اجتماعی و شرایط کاری مناسبی برای آنها فراهم نیست، این خانواده‌ها پس از مرگ سرپرست، به‌طور کامل دچار فقر و بی‌سرپرستی می‌شوند. در نتیجه، دولت مجبور به پرداخت مستمری به این خانواده‌ها می‌شود، اما این کمک‌ها تنها به‌صورت موقت بوده و نمی‌تواند مشکل اصلی را حل کند. این چرخه معیوب، که در آن مرگ معدنکاران و فقر خانواده‌های آنها ادامه دارد، نشان‌دهنده یک نظام ناکارآمد در مدیریت ایمنی و رفاه کارگران است.
ضرورت اصلاحات اساسی در نظام ایمنی معادن ایران
برای جلوگیری از تکرار این حوادث و کاهش تلفات انسانی، باید یک نگاه جدید به ایمنی در معادن ایران انداخته شود. از جمله اقدامات ضروری می‌توان به بهبود نظارت و اجرای سختگیرانه قوانین ایمنی، ارتقاء آموزش‌های تخصصی برای معدنکاران، ارتقاء شرایط کاری و استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت معادن اشاره کرد. همچنین باید با ایجاد سامانه‌های هشدار و پیشگیری، از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری کرد.
در پایان، هیچ‌چیز نمی‌تواند جایگزین جان انسان‌ها باشد. جلوگیری از مرگ معدنکاران باید به یک اولویت جدی برای کارفرمایان، نهادهای دولتی و جامعه تبدیل شود. به‌جای اینکه دولت صرفاً خرج خانواده‌های بی‌سرپرست شده آنان را پرداخت کند، باید از ابتدا با اقدامات پیشگیرانه، به کاهش این حوادث مرگبار کمک کند و به شرایط ایمنی در معادن توجه ویژه‌ای داشته باشد.
برای جلوگیری از حوادث ناگوار در معادن و حفظ ایمنی معدنکاران، هم کارفرمایان و هم کارگران باید مسئولیت‌های خاص خود را رعایت کنند. نکات زیر برای هر دو طرف ضروری است:
مسئولیت کارفرمایان در پیشگیری از حوادث مرگبار
برای تأمین ایمنی در معادن، کارفرمایان باید اقداماتی اساسی انجام دهند. ابتدا، تأمین تجهیزات ایمنی مناسب مانند کلاه ایمنی، ماسک‌های ضد گرد و غبار، دستکش‌ها، کفش‌های ایمنی و چراغ‌قوه برای تمام کارگران ضروری است.
علاوه بر این، آموزش‌های مستمر در زمینه ایمنی باید برای کارگران برگزار شود تا آنان از خطرات احتمالی آگاه شوند و نحوه استفاده از تجهیزات ایمنی را به‌درستی یاد بگیرند.
همچنین، تجهیزات و ماشین‌آلات باید به‌طور منظم بازرسی و نگهداری شوند تا از خرابی‌ها و خطرات ناشی از آن جلوگیری شود. کارفرما باید مقررات ایمنی ویژه‌ای را برای هر معدن با توجه به شرایط خاص آن تهیه و به‌طور دقیق اجرا کند، از جمله پروتکل‌های اضطراری، پیشگیری از ریزش معدن، تهویه مناسب و کنترل گازهای مضر. نظارت دقیق و بازدیدهای منظم برای اطمینان از رعایت اصول ایمنی توسط کارگران نیز بسیار مهم است. به‌علاوه، فراهم کردن شرایط مناسب کار از جمله روشنایی کافی، تهویه صحیح، جلوگیری از تراکم گرد و غبار و ایجاد فضای کافی برای حرکت ایمن در معادن، از جمله اقدامات حیاتی به شمار می‌آید.
از سوی دیگر، کارگران نیز باید مسئولیت‌های ایمنی خود را به‌دقت رعایت کنند. استفاده از تجهیزات ایمنی به‌طور دائم و بدون استثنا یکی از این مسئولیت‌هاست.
کارگران باید با خطرات بالقوه محیط معدن آشنا باشند و از انجام کارهایی که ممکن است به ایجاد خطر منجر شود، خودداری کنند. رعایت دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های ایمنی کارفرما، از جمله اجتناب از انجام کارهای غیرمجاز و خطرناک، ضروری است.
همچنین، در صورت مشاهده هرگونه نقص یا خطر، باید بلافاصله موضوع به مسئولین اطلاع داده شود تا اقدامات پیشگیرانه انجام گیرد. دقت در کار تیمی و هماهنگی بین کارگران نیز نقش حیاتی در حفظ ایمنی دارد، زیرا ایمنی در معادن به ویژه در محیط‌های پرخطر به همکاری گروهی بستگی دارد. کارگران باید با روش‌های مقابله با شرایط اضطراری مانند ریزش معدن، آتش‌سوزی یا نشت گاز آشنا باشند و مهارت‌های لازم برای واکنش سریع در چنین مواقعی را کسب کنند.
با رعایت این نکات از سوی کارفرمایان و کارگران، می‌توان شرایط ایمنی در معادن را به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای بهبود بخشید و از حوادث و تلفات جلوگیری کرد.