جرائم مرتبط با مواد غذایی، شامل قاچاق، جعل و دزدی، سالانه بین ۲۳ تا ۳۸ میلیارد پوند (۳۰ تا ۵۰ میلیارد دلار) به صنعت مواد غذایی در جهان خسارت وارد می‌کنند. حالا سارقان بیش از پیش صنعت پنیر، به‌ویژه پنیرهای گران‌قیمت، را هدف گرفته‌اند.

به گزارش سرویس جهانی بی‌بی‌سی، این خوراکی محبوب به‌ویژه انواع گران‌قیمت آن مانند چدار و پارمزان، اخیرا بسیار هدف دستبرد قرار می‌گیرند.

سال ۲۰۲۳ در آستانه کریسمس، حدود ۵۰ هزار پوند پنیر از یک کامیون که در استراحتگاه بین‌راهی نزدیکی وورستر توقف کرده بود، دزدیده شد. این مشکل تازه‌ای نیست و از سال ۱۹۹۸ سابقه دارد؛ زمانی که دزدان به یک انبار پنیر دستبرد زدند و از یک مزرعه خانوادگی در سامرست، ۹ تن چدار دزدیدند.

این اتفاق در سایر نقاط اروپا نیز رخ می‌دهد. سال ۲۰۱۶، سارقان ۸۰ هزار پوند پنیر پارمزان «رجیانو» را از یک انبار در شمال ایتالیا دزدیدند. این نوع خاص از پارمزان که برای رسیدن و آماده شدن به حداقل یک سال زمان نیاز دارد، بر اساس فرایندی تولید می‌شود که تقریبا هزار سال است بدون تغییر مانده است.

چرا دزدی پنیر رو به افزایش است؟

در سال‌های اخیر قیمت مواد غذایی در اروپا به میزان محسوسی افزایش یافته؛ برای مثال، قیمت کلی مواد غذایی و نوشیدنی‌های غیرالکلی در بریتانیا از ژانویه ۲۰۲۲ تا ژانویه ۲۰۲۴ حدود ۲۵ درصد بیشتر شده است. در این مدت، قیمت پنیر نیز با افزایش مشابهی مواجه بوده و باعث شده است پنیر به کالای گران‌تری تبدیل و در نتیجه، سرقت آن جذاب‌تر شود.

تولید پنیر به انرژی زیادی نیاز دارد (گرم کردن شیر و یخچال‌های بزرگ برای نگهداری). در نتیجه قیمت سوخت در هزینه آن نقش مهمی بازی می‌کند و از جنگ روسیه و اوکراین هم متاثر شده است.

در سال ۲۰۲۴، نرخ کلی تورم مواد غذایی در بریتانیا به ۱.۷ درصد کاهش یافت، اما این کاهش در مورد پنیر کمتر بود و قیمت خرده‌فروشی پنیر چدار تا ماه مه سال ۲۰۲۴، همچنان حدود ۶.۵ درصد افزایش یافت و به همین دلیل به یکی از مواد غذایی جذاب برای دزدی تبدیل شد.

نکته اینجا است که جابه‌جایی پنیر راحت نیست‌ــ‌ به‌ویژه پنیرهایی که در مزارع تولید می‌شوند‌ــ زیرا بیشتر آن‌ها سنگین و حجیم‌اند و باید در دماهای خاصی نگهداری شوند. به همین دلیل حمل‌ونقل آن یک فرایند گران‌قیمت و پیچیده است که مجرمان خرده‌پا از عهده آن برنمی‌آیند و به عملیات سازمان‌یافته نیاز است.

بنابراین سوال باقی‌مانده این است که این مجرمان سازمان‌یافته دقیقا چه کسانی‌اند و پنیر دزدیده‌شده کجا می‌رود؟

جرائم سازمان‌یافته چطور در صنعت غذا نفوذ کردند؟

اندی کویین از واحد جرائم غذایی ملی  بریتانیا‌ــ که ​ سال ۲۰۱۵ و پس رسوایی گوشت اسب در سال ۲۰۱۳ تشکیل شد‌ــ می‌گوید: «بین غذا و جنایت‌ سازمان‌یافته رابطه طولانی‌‌مدت وجود دارد. یک نمونه از این رابطه جاسازی مواد مخدر در محموله‌های غذایی برای انتقال امن بین کشورها است.

ماه سپتامبر در محموله‌های موز ارسالی به چهار شعبه یک سوپرمارکت زنجیر‌ه‌ای در فرانسه، مقدار زیادی کوکائین کشف شد که پلیس هنوز نمی‌داند هدف نهایی این مواد مخدر کجا بود.

به گفته کویین، کارتل‌های مواد مخدر با نفوذ در تجارت مواد غذایی برای اجرای فعالیت‌های غیرقانونی خود فرصت مناسب فراهم می‌کنند و با به کنترل در آوردن شبکه‌های توزیع، از آن برای حمل اقلام غیرقانونی دیگر، از جمله مواد غذایی دزدیده‌شده، استفاده می‌کنند.

مواد غذایی به ویژه پنیر گران‌قیمت، برای شبکه‌های جنایی جذابیت دارد؛ زیرا جرائم مرتبط با مواد غذایی معمولا به اندازه جرائم مربوط به مواد مخدر مجازات ندارند و این شبکه‌ها می‌توانند با ارتکاب این نوع سرقت‌ها، پول زیادی به دست آورند، بدون اینکه در صورت گیر افتادن، با محکومیت‌های شدید روبرو شوند. 

نکته مهم این است که فروش پنیر دزدیده‌شده هم آسان نیست، چون فروش و انتقال پنیر دست‌ساز دشوار است. بنابراین بسیاری از فعالان این صنعت معتقدند که این پنیرها به کشورهایی که بازار سیاه پنیر دارند، فرستاده می‌شوند.

بازار سیاه پنیر 

روسیه یکی از کشورهایی است که بازار سیاه پررونقی برای پنیر دارد. پس از الحاق غیرقانونی شبه‌جزیره کریمه به روسیه در مارس ۲۰۱۴، اتحادیه اروپا و کشورهای دیگر تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه اعمال کردند. پوتین هم در پاسخ به این تحریم‌ها، واردات محصولات تازه از کشورهای تحریم‌کننده را ممنوع کرد.

پس از حمله به اوکراین، تحریم‌ها شدیدتر شدند و دسترسی به برخی مواد غذایی تولید‌شده در غرب محدودتر شد اما بازار سیاه غذاهای لوکس و گران تولید اتحادیه اروپا در روسیه داغ شد.

پنیر و شراب دو محصول رایج‌اند که غیرقانونی به روسیه منتقل می‌شوند و برای قاچاق آن‌ها مسیرهای پیچیده‌ای از اروپا تا بلاروس و گرجستان وجود دارد. برخی شرکت‌ها هم پنیر اروپایی را به بلاروس یا سایر جمهوری‌های استقلال‌یافته شوروی سابق وارد می‌کنند و سپس برچسب آن‌ها را تغییر می‌دهند و بعد قانونی در فروشگاه‌های روسیه می‌فروشند.

مشابه این مشکل در خاورمیانه و ایالات متحده نیز دیده می‌شود. در خاورمیانه، تفاوت در قیمت‌ها و وجود یارانه‌های دولتی در برخی کشورها انگیزه‌‌ای برای قاچاق مواد غذایی شده است. در ایالات متحده، هم قوانین سختگیرانه‌ای که تولید و واردات پنیرهای غیرپاستوریزه را محدود می‌کند، برای محصولات شیر خام بازار سیاه ایجاد کرده است.

تراشه‌های ردیابی پنیر 

ایتالیایی‌ها برای مقابله با سرقت و تقلب در بازار سیاه پارمزان، که سالانه نزدیک به سه میلیارد پوند درآمد دارد، راه‌حلی مبتکرانه یافته‌اند. «کنسرسیوم پارمیجیانو رجیانو» (Parmigiano Reggiano Consortium) از سال ۲۰۲۲، تراشه‌های ردیاب کوچکی را که به‌ اندازه‌ دانه برنج‌اند، در پوسته سخت این نوع پنیر قرار می‌دهد.

این تراشه‌ها دارای شناسه دیجیتال منحصربه‌فردی‌اند که پیگیری پنیرهای سرقت‌شده را ممکن می‌کند و به خریداران نیز امکان می‌دهد از اصالت پنیر اطمینان کسب کنند. البته این کنسرسیوم هنوز درباره میزان کاهش تقلب به وسیله این فناوری، آماری منتشر نکرده است.