تشخیص اتانول از متانول و صدماتی که متانول به بدن انسان می‌زند

در ایران، به دلیل محدودیت‌های قانونی در فروش مشروبات الکلی ، بسیاری از افراد به تهیه مشروبات الکلی از منابع غیررسمی روی می‌آورند. این امر می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد، چرا که در برخی موارد به جای اتانول (الکل اتیلیک) از متانول (الکل متیلیک) در تولید مشروبات استفاده می‌شود. متانول به دلیل شباهت‌های شیمیایی با اتانول، برای بسیاری از افراد قابل تشخیص نیست، اما می‌تواند به راحتی منجر به مسمومیت‌های شدید و حتی مرگ شود. در این مطلب به بررسی روش‌های تشخیص اتانول از متانول و خطرات آن خواهیم پرداخت.

جدول  معایب اتانول و متانول

روش‌های تشخیص اتانول از متانول

برای تشخیص اتانول از متانول، چندین روش علمی و تجربی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد:

الف) روش استفاده از بوی الکل

بوی اتانول معمولاً خوشایند و گلابی شکل است، در حالی که بوی متانول شبیه به بوی ضد یخ خودروها یا مواد صنعتی می‌باشد که نسبتاً تند و سمی است. بنابراین، بوی مشروبات الکلی می‌تواند یکی از اولین نشانه‌های تمایز بین این دو باشد.

ب) تست شعله

هنگامی که الکل در معرض شعله قرار می‌گیرد، رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهد:

اتانول شعله‌ای آبی و تمیز تولید می‌کند.

متانول نیز شعله‌ای آبی دارد، اما ممکن است دود سفید رنگی تولید کند که نشان از مواد سمی است.

ج) استفاده از دستگاه‌های تست الکل

یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص اتانول از متانول استفاده از دستگاه‌های تست الکل (مثل تسترهای الکل دیجیتال) است. این دستگاه‌ها قادرند میزان الکل موجود در نمونه‌ها را با دقت اندازه‌گیری کرده و در صورت استفاده از متانول، تفاوت‌هایی را در نمایش نتایج نشان دهند.

د) آزمایشات شیمیایی

روش‌های پیشرفته‌تر شامل آزمایش‌های شیمیایی در آزمایشگاه‌ها است که می‌تواند ترکیبات شیمیایی درون مشروب را شناسایی کند. به عنوان مثال، استفاده از محلول‌هایی خاص مانند آزمایش‌های واکنشی با محلول‌های قلیایی یا محلول‌های آزو باعث تمایز اتانول از متانول خواهد شد.

صدمات متانول به بدن انسان

مصرف متانول می‌تواند خطرات زیادی برای سلامت انسان به همراه داشته باشد. این ماده سمی به راحتی وارد جریان خون شده و تاثیرات مخربی بر اعضای مختلف بدن دارد. برخی از آسیب‌های متانول به بدن عبارتند از:

الف) آسیب به سیستم عصبی

متانول به سرعت وارد سیستم عصبی مرکزی می‌شود و باعث کاهش عملکرد مغز و آسیب به سلول‌های عصبی می‌گردد. این تاثیرات می‌تواند منجر به سردرد، سرگیجه، گیجی، اختلال در بینایی و حتی کما شود.

ب) آسیب به چشم‌ها

یکی از اثرات جدی مصرف متانول، آسیب به بینایی است. مصرف متانول حتی در مقادیر کم می‌تواند باعث کوری دائمی شود. متانول به فرمالدهید و اسید فرمیک تبدیل می‌شود که این مواد می‌توانند به عصب‌های بینایی آسیب رسانده و بینایی فرد را از بین ببرند.

ج) مسمومیت کبدی و کلیوی

متانول توسط کبد به فرمالدهید و سپس به اسید فرمیک تبدیل می‌شود. این فرآیند می‌تواند باعث مسمومیت شدید کبدی و آسیب به کلیه‌ها گردد. در صورت عدم درمان به موقع، آسیب‌های کبدی و کلیوی می‌تواند منجر به نارسایی اعضای بدن و مرگ شود.

د) سمیت متابولیک

اسید فرمیک که از تجزیه متانول حاصل می‌شود، می‌تواند باعث تغییرات اسید و باز در خون شده و به میزان زیاد موجب اختلالات متابولیکی شود. این اختلالات می‌تواند باعث تجمع اسید در بدن و ایجاد مشکلات جدی در عملکرد اعضای بدن گردد.

درمان مسمومیت با متانول

در صورت مشکوک شدن به مسمومیت با متانول، درمان فوری بسیار حیاتی است. درمان معمولاً شامل موارد زیر است:

داروهای ضد مسمومیت: مانند اتانول یا فومپرزول که می‌تواند تبدیل متانول به ترکیبات سمی مانند اسید فرمیک را مهار کند.

همودیالیز: در برخی موارد که مسمومیت شدید باشد، برای پاکسازی خون از متانول و محصولات سمّی آن، همودیالیز انجام می‌شود.

پشتیبانی تنفسی و کبدی: برای مقابله با آسیب‌های ایجاد شده به سیستم‌های مختلف بدن، اقدامات حمایتی در بیمارستان انجام می‌شود.

مقایسه اتانول و متانول

اتانول و متانول دو نوع الکل هستند که در ساختار شیمیایی و کاربردها تفاوت‌هایی دارند:

1. ساختار شیمیایی:

   • اتانول: فرمول شیمیایی C2H5OH\text{C}_2\text{H}_5\text{OH}C2​H5​OH دارد و از دو کربن تشکیل شده است.
   • متانول: فرمول شیمیایی CH3OH\text{CH}_3\text{OH}CH3​OH دارد و تنها یک کربن دارد.

2. منابع تولید:

   • اتانول معمولاً از تخمیر قندها و نشاسته‌ها تهیه می‌شود، به‌ویژه در تولید نوشیدنی‌های الکلی.
   • متانول از متان در فرآیندهایی مانند گازی‌سازی زغال‌سنگ تولید می‌شود و به نام "الکل چوب" نیز شناخته می‌شود.

3. کاربردها:

   • اتانول در صنعت نوشیدنی‌های الکلی، داروسازی، به عنوان سوخت در خودروها، و ضدعفونی‌کننده‌ها کاربرد دارد.
   • متانول به عنوان ضد یخ، حلال صنعتی، سوخت، و در تولید مواد شیمیایی مانند فرمالدهید استفاده می‌شود.

4. سمیت:

   • اتانول در مقادیر کنترل‌شده، کم‌خطرتر است و در نوشیدنی‌ها قابل مصرف است.
   • متانول بسیار سمی است و مصرف آن حتی به مقدار کم می‌تواند منجر به مسمومیت شدید و آسیب به بینایی یا حتی مرگ شود.

5. ویژگی‌های فیزیکی:

   • اتانول نقطه جوش و انحلال متفاوتی نسبت به متانول دارد و بوی کمتری دارد.
   • متانول بوی شدیدتری دارد و در دماهای پایین‌تر به نقطه جوش می‌رسد.

نتیجه‌گیری

نکته: بهتر است که از مشروبات الکی استفاده نکنید اما برای اینکه از خطرات احتمالی دور باشید بهتر است که فرق بین اتانول و متانول را بدانید. با توجه به خطرات فراوان مصرف مشروبات الکلی آلوده به متانول، آگاهی از روش‌های تشخیص اتانول از متانول و صدمات ناشی از آن برای افراد جامعه ضروری است. در صورت مصرف مشروبات مشکوک، حتماً باید به مراکز درمانی مراجعه کرده و در اسرع وقت از درمان‌های ضروری بهره‌مند شوند. از سوی دیگر، در صورت امکان، بهترین کار پیشگیری است؛ بنابراین، توصیه می‌شود که مصرف هرگونه مشروب غیررسمی و ناشناخته از منابع غیرمعتبر پرهیز شود.