رضا عمویی، علیرضا  احمدی-روزنامه‌نگار

ماراتن انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا با پیروزی دونالد ترامپ به خط پایان رسید و او براساس آخرین آمارها، با کسب حدود 277رأی مجمع گزینشگران به‌عنوان چهل‌وهفتمین رئیس‌جمهور این کشور انتخاب شد؛ رئیس‌جمهوری که در کارنامه دوره نخست ریاست‌جمهوری او نقاط تاریک بسیاری به ثبت رسیده‌است.
ترامپ در حالی به اتاق بیضی کاخ‌سفید بازمی‌گردد که حافظه‌جهانی هنوز تعهدگریزی‌های او در حوزه سیاست‌خارجی و سیاست‌های ضدانسانی در عرصه‌های مختلف سیاسی - اقتصادی را به یاد دارد. بر این اساس هم هست که اروپایی‌ها، به‌عنوان متحدان سنتی آمریکا، این روزها با دغدغه بزرگی به‌نام «بازگشت ترامپ» دست‌به‌گریبان هستند؛ چهره‌ای که امروز دیگر همگان او را به‌عنوان «پیمان‌شکن‌ترین سیاستمدار جهان» می‌شناسند.
خروج از پیمان‌هایی مانند برجام، توافق اقلیمی پاریس، پیمان تجاری اقیانوس آرام، پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد و همچنین خارج کردن آمریکا از «سازمان جهانی بهداشت»، «یونسکو» و «پیمان مهاجرتی سازمان‌ملل» تنها نمونه‌هایی از تعهدگریزی‌های ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش به‌شمار می‌رود.
در این میان اما بخش مهمی از اقدام‌های خصمانه و ناقض حقوق‌بین‌الملل ازسوی او طی دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش در قبال مردم ایران اتفاق افتاد. از خروج برجام و اعمال تحریم‌های گسترده ضدایرانی گرفته تا صدور دستور ترور سردار شهید حاج‌ قاسم سلیمانی و در پیش گرفتن سیاست «فشار حداکثری»، بخشی از کارنامه سیاه او در قبال مردم ایران بوده‌است؛ اقدام‌های خصمانه‌ای که به اذعان مقام‌ها و تحلیلگران آمریکایی با شکست سنگینی مواجه شده و نتوانسته به اهداف ترسیمی‌اش دست یابد. در ادامه به بخشی از اقدام‌های ضدایرانی ترامپ طی دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش می‌پردازیم.

  خروج از برجام
یکی از مهم‌ترین اقدام‌های خصمانه ترامپ علیه ایران در نخستین دوره ریاست‌جمهوری‌اش، خروج از برجام بود. چهل‌وپنجمین رئیس‌جمهور آمریکا که در کوران رقابت‌های انتخاباتی‌اش، «خروج از برجام» را به‌عنوان یکی از سیاست‌هایش در مواجهه با جمهوری‌اسلامی اعلام کرده بود، در 18اردیبهشت‌ماه1397، با امضای فرمانی، به‌صورت رسمی از برجام خارج شد که با اقدام‌هایی همراه شد که در ادامه می‌خوانید.
  صدور اطلاعیه وزارت خزانه‌داری مبنی بر انجام اقدام‌های فوری برای اجرای تصمیم ترامپ
  بازگشت تحریم‌های ایران طی 2بازه زمانی 90روزه و ۱۸۰روزه
  برنامه‌ریزی برای اثرگذاری کامل تحریم‌ها
 پیگیری تشدید تحریم‌های اولیه و ثانویه
 کلید زدن سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران

  انواع تحریم‌ها
 خرید و فروش طلا و سایر فلزات گرانبها
 خرید و فروش اسکناس یا اسناد مبتنی بر دلار
 افتتاح حساب‌های ریالی از خارج از مرزها
 تامین مالی خارجی
 خرید و فروش و تامین قطعات هواپیما
 مبادلات نفتی و پتروشیمی
 فروش مواد خوراکی تولید شده در ایران
 فعالیت‌های بندرگاهی، کشتیرانی و صنایع کشتی‌سازی‌
 خودروسازی
 صنعت معدن ‌و فولادسازی ایران
 صنایع هوایی، فرش، خاویار و پسته
  فعالیت‌ها و خدمات بیمه‌ای
 تحریم بیش ‌از 700 نفر، سازمان و شرکت
 سازمان‌ انرژی‌اتمی و افراد و مجموعه‌های مرتبط
 شرکت‌های کشتیرانی ایران
 تحریم‌ چهره‌های سیاسی، ازجمله رهبرمعظم‌انقلاب، محمد محمدی‌گلپایگانی،

علی‌اکبر ولایتی، سیدابراهیم رئیسی، محمدجواد ظریف، محسن رضایی، علی شمخانی و...
 ایران ایر و 65هواپیمای وابسته
 سازمان هوا و فضای ایران
 11شرکت وابسته به وزارت نفت
 صداوسیمای ایران
 27بانک ایرانی
 5زندان ایران
 دانشگاه‌های صنعتی‌شریف و شهید بهشتی
 2قاضی دادگاه‌های ایران
 تحریم‌های پتروشیمی
 وزارت اطلاعات
 و...

  اقدام بی‌سابقه علیه سپاه‌پاسداران
یکی از اقدام‌های ضدایرانی ترامپ در دور نخست ریاست‌جمهوری‌اش، قرار دادن نام سپاه‌پاسداران در فهرست ادعایی «سازمان‌های تروریستی» بود. ترامپ در 19فروردین‌ماه1398 در اقدامی بی‌سابقه، با صدور بیانیه‌ای رسمی، سپاه‌پاسداران را در فهرست ادعایی «سازمان‌های تروریستی» قرار داد.
   این اقدام یک هفته بعد شکل اجرایی به‌خود گرفت.
  برای نخستین‌بار بود که دولت آمریکا یک واحد نظامی دولتی را به‌عنوان «گروه تروریستی» معرفی می‌کرد.

  ممنوعیت ورود ایرانیان به آمریکا
یکی از نخستین اقدام‌های ضدایرانی ترامپ در نخستین‌ ماه‌های آغاز به‌کارش در نخستین دوره، صدور فرمان‌های مهاجرتی بود که براساس آن، ورود اتباع 8کشور، ازجمله ایران را به خاک آمریکا ممنوع اعلام کرد. او از زمان آغاز به‌کار خود تا مهرماه1396، 3‌دستور در این زمینه صادر کرد که در هر 3 نام شهروندان ایرانی به‌چشم می‌خورد:
 9بهمن‌ماه1395
 10فروردین‌ماه1396
 26مهرماه1396
 براساس دستور ترامپ در 26مهرماه1396 شهروندان چاد، ایران، لیبی، کره‌شمالی، سومالی، سوریه، ونزوئلا و یمن با محدودیت‌های جدیدی برای ورود به آمریکا روبه‌رو شدند.
 این فرمان، برخلاف فرمان قبلی در این زمینه که یک دوره 90روزه را دربرمی‌گرفت، «دائمی» بود.

  قانون کاتسا
11مردادماه1396 بود که ترامپ، مصوبه کنگره آمریکا با نام «قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم»، موسوم به «کاتسا» را امضا کرد؛ قانونی که در خردادماه همان‌سال ازسوی سنا به‌تصویب رسیده و اعمال تحریم‌های تازه‌ای علیه روسیه، ایران و کره‌شمالی را هدف گرفته بود.



  هدف: صادرات نفت ایران
یکی از عمده‌ترین اهداف ضدایرانی ترامپ در دور نخست ریاست‌جمهوری‌اش، به صفر رساندن صادرات نفت ایران بود؛ سیاستی که اگرچه شکست خورد، اما با انجام اقدام‌های گسترده به‌منظور تحقق آن همراه بود که در ادامه به بخشی از آنها اشاره می‌شود.
  14‌آبان‌ماه1397، دور تازه‌ای از تحریم‌های نفتی علیه ایران با معاف کردن 8کشور از این تحریم‌ها
  حذف معافیت‌های واردات نفت ایران برای 8کشور در 2اردیبهشت سال1398
  جلوگیری از سرمایه‌گذاری در بخش منابع گازی ایران
  استفاده از انواع ابزارها به‌منظور کاهش صادرات نفت ایران
  تلاش برای شناسایی امنیتی - اطلاعاتی راهکارهای ایران برای دورزدن تحریم‌ها

تروریسم دولتی
در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، جمهوری‌اسلامی یکی از اهداف تروریسم دولتی رئیس‌جمهور آمریکا بود. براین اساس هم بود که در 13دی‌ماه1398 با دستور مستقیم ترامپ، شهید حاج قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در حمله مستقیم پهپاد آمریکایی به کاروان حامل شهید سلیمانی و ابومهدی المهندس در فرودگاه بغداد به شهادت رسید.
  ترور با دستور مستقیم ترامپ اتفاق افتاد.
  شهید سلیمانی مهمان رسمی دولت عراق بود.
  دولت ترامپ مسئولیت رسمی این ترور دولتی را پذیرفت.
  نیروهای آمریکایی حق حاکمیت دولت عراق را نقض کردند.

  تحریم: ابزار فشار حداکثری
«تحریم» یکی از اصلی‌ترین ابزارها و حربه‌های دولت آمریکا در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ بود که به‌کارگیری آن در آن دوره به‌صورت بی‌سابقه‌ای و در حوزه‌های مختلف افزایش یافت؛ تا جایی که فهرست تحریم‌های دوره ترامپ به بیش‌از 1500مورد می‌رسد؛ تحریم‌هایی که اعمال آنها از آبان‌ماه1397 کلید خورد. در ادامه به بخش‌هایی از آنها اشاره می‌شود.
  شناسایی بیش از 1500تحریم
  تفکیک حوزه‌های تحریمی به حدود 165نوع

  تهدیدهای بی‌سابقه      
تهدیدهای مستمر علیه ایران، یکی از رویکردهای شاخص ترامپ در مواجهه با جمهوری‌اسلامی در نخستین دور ریاست‌جمهوری‌اش بود. از انواع تهدیدهای اقتصادی - سیاسی گرفته تا تهدیدهای نظامی، از ابزارهای ترامپ در تقابل با مردم و دولت ایران بود که در ادامه به برخی نمونه‌های آن اشاره می‌شود. «هدف گرفتن 52نقطه در ایران»، ازجمله تهدیدهای ترامپ علیه جمهوری‌اسلامی در دوران ریاست‌جمهوری‌اش بود که بازتاب‌های بین‌المللی گسترده‌ای داشت. او در 15دی‌ماه1398 در حساب توییتر خود نوشت که درصورت تهدید شهروندان یا منافع آمریکا، ۵۲ نقطه ایران، ازجمله نقاط مهم از نظر فرهنگی را هدف قرار خواهد داد.

خروج دوباره از توافق جهانی آب‌وهوا
بسیاری از کارشناسان و سیاستمدارانی که به‌دنبال مقابله با تغییرات اقلیمی در سطح جهان هستند، نگرانند که تلاش‌ها برای مقابله با تغییرات اقلیمی در دوره ترامپ متوقف شود.
 خروج از توافق آب‌وهوایی: در سال2017، دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور وقت آمریکا از توافقنامه آب‌وهوایی2015 پاریس خارج شد و در سال2021 دولت بایدن به توافق پاریس بازگشت.
وعده انتخاباتی ترامپ در گفت‌وگو با ان.بی.سی: ما دوباره این کار (خروج از توافق پاریس) را انجام خواهیم داد.

رویکرد ترامپ به گرمایش زمین: توصیف تغییرات اقلیمی به‌عنوان یک «فریب» / لغو بیش از 100فقره مقررات در زمینه حفاظت از زمین، هوا و آب در دولت اول ترامپ
وعده انتخاباتی ترامپ: لغو دوباره ده‌ها قانون و سیاست‌های زیست‌محیطی مصوب دولت گذشته و جلوگیری از تصویب قوانین جدید آب‌وهوایی

جرقه جنگ تجاری جدید با چین
پس از تصمیم دولت اول ترامپ در ۶ژوئیه۲۰۱۸ مبنی بر اعمال ۳۴میلیارد دلار تعرفه گمرکی بر واردات کالاهای چینی، جنگ تجاری آمریکا و چین شروع شد و بسیاری اکنون بی‌ثباتی اقتصاد جهانی را در پرتو بازگشت جنگ تجاری جدید پیش‌بینی کرده‌‎اند:
 60درصد: وعده انتخاباتی ترامپ در زمستان گذشته مبنی بر افزایش تعرفه بر واردات کالا از چین
 هشدار اقتصاددانان آمریکایی درباره ایجاد اختلالات بزرگ در اقتصاد آمریکا و جهان درصورت آغاز جنگ تجاری جدید آمریکا با چین
 تجزیه و تحلیل مؤسسه اقتصاد بین‌الملل پترسون از جنگ تجاری جدید با چین در دولت ترامپ: کاهش قدرت خرید خانواده‌های آمریکایی تا2600دلار در ماه

بزرگ‌ترین اخراج مهاجران
براساس مفاد افشاشده از سند پروژه2025، ترامپ در جلسات خصوصی خود وعده انجام بزرگ‌ترین عملیات اخراج پناهجویان در تاریخ آمریکا را داده‌است.
توهین ترامپ در دولت اول با اشاره به مهاجرانی از هائیتی، السالوادور و بعضی از کشورهای آفریقایی: چرا این مردم را از کشورهایی که چاله مستراح هستند به اینجا راه می‌دهیم؟
گزارش نیویورک‌تایمز از نقل‌قول توهین‌آمیز ترامپ: اهالی هائیتی مبتلا به ایدز هستند و اگر شهروندان نیجریه پایشان به آمریکا باز شود، دیگر به آلونک‌های خود در کشورشان برنخواهند گشت.

   کاسبی که رئیس‌جمهور شد     

رامین مهمان‌پرست، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه: دونالد ترامپ که به‌تازگی برای بار دوم به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شده است، فارغ از اینکه برای جامعه ایرانی شخص منفوری محسوب می‌شود، در جامعه بین‌المللی نیز نگاه منفی به او حتی از جانب اروپایی‌ها و برخی دیگر از متحدان آمریکا وجود دارد. علت را باید در شخصیت غیرعادی دونالد ترامپ دانست. او شخصی است که رفتار و کردارش خارج از عرف سیاستمدار حقیقی است و از این ‌رو با توجه به اینکه پیشه اصلی او تجارت است، سعی دارد با تاجرمسلکی تنها منافع آمریکا را تأمین کند و همین موضوع انتقاد بسیاری از کشورهای دیگر، حتی دولت‌های غربی را در پی خواهد داشت.
ترامپ تنها به پیشبرد اهداف خود فکر می‌کند و در این راستا بسیاری از قواعد و حقوق بین‌المللی را زیر پا می‌گذارد. روش او در مواجهه با مسائل مختلف گرچه در کوتاه‌مدت می‌تواند آورده‌هایی داشته باشد و همین موضوع دستاویزی برای کسب رأیش شود، اما در سطح بین‌المللی ایجاد تنش خواهد کرد و نظرها را به کشور آمریکا منفی می‌کند. این موضوع اما برای ترامپ و برای طرفداران او اهمیت خاصی ندارد تا بخواهند با چنین ملاحظه‌ای دست به اتخاذ تصمیم بزنند.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های اروپا با ترامپ سر موضوع ناتو است. ترامپ معتقد است که دلیلی وجود ندارد که آمریکا بخواهد هزینه تأمین امنیت اروپا را بپردازد و این خود غربی‌ها هستند که باید این هزینه را پرداخت کنند. همین مسئله موجب شده است که اروپایی‌ها چندان از روی کار آمدن ترامپ احساس رضایت نکنند. با وجود این یحتمل در آینده شاهد تحرکاتی از سوی اروپا هستیم که می‌خواهد یک هویت مستقل و جدا از آمریکا در جامعه جهانی از خود نشان دهد.
اساسا ترامپ برای به ‌دست آوردن آنچه می‌خواهد ریسک‌های بزرگی برای آمریکایی‌ها به ارمغان می‌آورد. از طرف دیگر هم ترامپ با کشورهای عربی به شکل تجاری برخورد می‌کند و آنان را به مثابه صندوق‌های پولی می‌بیند که می‌توانند منافع او را در عوض برخی حمایت‌ها تضمین کنند. در کل حضور ترامپ با توجه به برخی خصوصیات رفتاری و عملی می‌تواند برای عده‌ای ناخوشایند باشد، اما او سعی می‌کند با توجه به همان روحیه کاسبکارانه، وضع را به ‌نفع خود برگرداند.

عقبگرد جهان
کمتر از 24ساعت پس از آغاز رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، اعلام یک خبرجهان را شوکه کرد: ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شد. مدت‌ها قبل از آغاز رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری و حتی از زمانی که ترامپ ورود خود به انتخابات ریاست‌جمهوری را اعلام کرده بود، بسیاری از کارشناسان غربی نگرانی خود را از بازگشت ترامپ به کاخ سفید اعلام کرده بودند؛ اما به‌راستی چرا کارشناسان نه‌فقط در غرب بلکه در 4گوشه جهان نگران بازگشت ترامپ به کاخ سفید هستند؟ شاید نگاهی به کارنامه ترامپ در گذشته و مقایسه با وضعیت فعلی بتواند به ما علت این نگرانی‌ها را نشان دهد.

  بی‌ثباتی بیشتر در غرب آسیا
ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود ادعای پایان‌دادن به جنگ غزه را  داشته؛ اما به‌صراحت در مورد مسیر آتش‌بس صحبت نکرده‌است. عملکرد او درباره مسئله فلسطین در دولت اولش به‌شدت تنش‌زا بوده‌است.

  آتش ترامپ بر سر جنگ غزه
شواهد دیگری هم در دست است مبنی بر اینکه برخلاف ادعای ظاهری ترامپ، برای او آتش‌بس غزه اولویتی ندارد:
گفت‌وگو با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و حمایت از حملات علیه غزه و حزب‌الله لبنان در دیدار خانوادگی نتانیاهو با ترامپ در ویلای پالم‌بیچ او در فلوریدا
توصیه ترامپ به نتانیاهو درباره جنگ غزه در تماس تلفنی ماه گذشته: آنچه را باید انجام دهی انجام بده (واشنگتن‌پست)
برایان کاتولیس، کارشناس‌ارشد سیاست خارجی آمریکا در مؤسسه خاورمیانه: دوره دوم ترامپ می‌تواند اقدامات اسرائیل در جنگ غزه و لبنان را تهاجمی‌تر و بدون هیچ محدودیتی جسورانه‌تر کند.
کارافانو، از اعضای اندیشکده راست‌گرای بنیاد هریتیج و عضو تیم انتقالی ریاست‌جمهوری دولت اول ترامپ: فکر نمی‌کنم آتش‌بس
 (در غزه) اولویت ترامپ باشد. اولویت او دفاع از اسرائیل است.

  اقدامات تنش‌زای دولت اول ترامپ درباره فلسطین
 انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس برخلاف قوانین بین‌المللی
 به رسمیت شناختن بلندی‌های جولان اشغالی به‌عنوان بخشی از
 اسرائیل برخلاف حقوق بین‌الملل
 به‌رسمیت شناختن اشغال کرانه باختری به‌عنوان بخشی از اسرائیل برخلاف قطعنامه1967 سازمان ملل

  تسلیم‌کردن اوکراین
هم ترامپ و هم معاون فعلی او، جی دی ونس، بارها نسبت به کمک مالی به اوکراین ابراز تردید کرده‌اند.
 ترامپ در کمپین انتخاباتی: هر بار که (ولودیمیر)زلینسکی، رئیس‌جمهور اوکراین به این کشور می‌آید، با 60میلیارد دلار کنار می‌رود؛ او بزرگ‌ترین دلال تاریخ است. واشنگتن بیش از 64میلیارد دلار کمک نظامی به اوکراین ارائه کرده، درحالی‌که اتحادیه اروپا و بریتانیا با هم حدود 57میلیارد دلار ارائه کرده‌اند.
 مارتین گریفیتس، میانجی باتجربه درگیری‌ها و معاون پیشین دبیرکل سازمان ملل: ویژگی ریاست‌جمهوری ترامپ انزواگرایی و یکجانبه‌گرایی است که نتیجه‌ای جز تشدید بی‌ثباتی جهانی نخواهد داشت.
 ابهام در ادعای ترامپ: با وجود ادعای ترامپ درباره ضرب‌الاجل پایان‌دادن به جنگ اوکراین، او برای ادعای خود هیچ طرحی ارائه نداده‌است.

  پشت خالی ناتو
تــــــرامـــــپ در نــــخستــیــن دوره ریاست‌جمـــهــوری خود رویـــــکرد خصمانه‌ای در برابر ائتلاف نظامی فراآتلانتیک ناتو در پیش گرفت و اعضای ناتو را به‌دلیل وابستگی مالی به آمریکا مورد انتقاد قرار داد. اکنون نیز بازگشت ترامپ به آمریکا خبر خوبی برای اعضای ناتو نیست.
 فشار دولت اول ترامپ به اعضای ناتو برای افزایش بودجه نظامی خود و اختصاص 4درصد تولید ناخالص داخلی برای هزینه‌های نظامی ناتو
 انتقاد ترامپ در اجلاس ناتو: ناتو با ما خوب رفتار نکرده. ما بیش‌ازاندازه پول می‌دهیم و بیش از ۷۵درصد از منابع مورد نیاز ناتو را تامین می‌کنیم؛ اما دیگران مشارکتی در تامین هزینه‌ها ندارند.
 جان بولتون، مشاور امنیت ملی سابق ترامپ در گفت‌وگویی با روزنامه آلمانی «دی ولت»: ترامپ روند خروج از ناتو را دنبال خواهد کرد.
 دن کالدول، از مشاوران امنیت ملی ترامپ در گفت‌وگو با پولتیکو: ترامپ قصد دارد به طرز چشمگیری حضور نظامی آمریکا را در اروپا کاهش دهد و فقط در موارد ضروری به یاری اعضای ناتو بیاید.