هنگامی که در مورد سردرد‌های شدید، تأثیر آنها و درمان‌های موجود صحبت می‌کنیم، تمایز قائل شدن بین سردرد خوشه‌ای و میگرن اهمیت زیادی دارد.
به گزارش همشهری آنلاین، اگرچه هر دو بیماری با سردرد همراه هستند و به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی شما تأثیر می‌گذارند، اما اساساً با هم متفاوت هستند. اینکه بتوانید نوع سردرد خود را تشخیص دهید، بهتر می‌توانید برای درمان کاری انجام دهید.
آیا سردرد خوشه‌ای و میگرن متفاوت هستند؟
سردرد‌های خوشه‌ای و میگرن هر دو باعث درد می‌شوند، اما از نظر علائم، علت و درمان متفاوت هستند. به عنوان مثال، سردرد‌های خوشه‌ای بار‌ها در روز اتفاق میفتند در حالی که سردرد میگرنی یک اتفاق رایج روزمره نیست و اگر رخ دهد، فقط یک بار اتفاق میفتد. هم سردرد‌های میگرنی و هم خوشه‌ای عمدتاً در یک طرف سر مشاهده می‌شوند. با این حال، میگرن می‌تواند حواس دیگر مانند بینایی را تحت تاثیر قرار دهد، کاری که سردرد‌های خوشه‌ای انجام نمی‌دهند.
سردرد خوشه‌ای سردردی است که چندین بار در روز بروز می‌کند و طول آن کوتاه و بسیار دردناک است. این سردرد ممکن است فقط یک طرف سر را درگیر کند و معمولاً درد در اطراف چشم احساس می‌شود. سردرد‌های خوشه‌ای از هر هزار نفر یک نفر را مبتلا می‌کند و در مردان بیشتر از زنان است. میگرن می‌تواند باعث سر درد شدید و علائمی مانند تهوع، استفراغ، از دست دادن موقت بینایی، درد پشت چشم، حساسیت به نور و صدا و درد در شقیقه‌ها شود. درک تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن می‌تواند به شما کمک کند تا برنامه درمانی موثرتری را برای مدیریت آن اتخاذ کنید.
تفاوت در تعریف بیماری
داشتن یک تعریف از هر دو بیماری زمینه لازم برای شناخت آنها را فراهم می‌کند. در ادامه به تعریف این دو نوع سردرد ناتوان کننده می‌پردازیم تا تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن را بهتر متوجه شوید.
جدول تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن
سردرد خوشه‌ای چیست؟
سردرد‌های خوشه‌ای (Cluster Headache) معمولاً کوتاه‌تر هستند و از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشند، اما شدیدتر و دردناک‌تر بوده و معمولاً در طی چند هفته یا چند ماه عود می‌کنند. در حالی که میگرن ادامه دارد و باعث ناراحتی شدید می‌شود، سردرد‌های خوشه‌ای شدید، اما گذرا هستند و معمولاً با احساس درد سوراخ کننده در یک طرف سر مشخص می‌شوند. این درد گاهی آنقدر غیرقابل تحمل است که سردرد‌های خوشه‌ای را به عنوان «سردرد خودکشی» توصیف می‌کنند.
میگرن چیست؟
میگرن (Migraine Headache) یک وضعیت ناتوان کننده است که معمولاً با سردرد‌های متوسط تا شدید همراه است. شما معمولاً حالت تهوع و حساسیت به نور و صدا را تجربه می‌کنید که به این علائم اورا (Aura) گفته می‌شود. میگرن ممکن است یک بار اتفاق بیفتد یا یک مشکل تکرار شونده (مزمن) باشد و حملات آن از چند ساعت تا چند روز طول بکشد. میگرن‌های مزمن می‌توانند زندگی روزمره شما را مختل کنند، به طوری که نمی‌توانید حتی کار‌های ساده‌ای مانند تماس‌های تلفنی یا تماشای تلویزیون را انجام دهید.
تفاوت در علائم بیماری
شما علائم و نشانه‌های مختلفی را تجربه می‌کنید. پس با بررسی نوع علائم می‌توانید درک بهتری از تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن داشته باشید.
علائم سردرد خوشه‌ای
سردرد‌های خوشه‌ای همیشه در یک طرف سر، معمولاً در اطراف شقیقه یا چشم رخ می‌دهد. افراد مبتلا به این نوع سردرد اغلب قرمزی چشم، اشک و احتقان بینی را تجربه می‌کنند، اما این علائم فقط در یک طرف صورت دیده می‌شوند.
از علائم کلی سردرد‌های خوشه‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درد عمیق در اطراف شقیقه یا چشم
گرفتگی یا آبریزش بینی
اشک قرمزی چشم
آبریزش چشم
افتادگی پلک
علائم میگرن
میگرن می‌تواند باعث درد در نقاط مختلف سر از جمله در کناره‌های سر، پشت چشم، پشت سر یا جلوی سر یا در کل سر رخ دهد. میگرن همچنین با حالت تهوع و استفراغ همراه است. افراد مبتلا به میگرن اغلب متوجه می‌شوند که اتاق‌های تاریک و ساکت می‌توانند سردرد آنها تسکین دهند.
از علائم کلی میگرن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سر درد متوسط تا شدید ضربان‌دار
درد در نزدیکی چشم
بدتر شدن درد با فعالیت بدنی
حساسیت به نور یا صدا
حالت تهوع یا استفراغ
تفاوت در علت بیماری
علت سردرد نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا به درمان موثر کمک می‌کند. در ادامه به تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن از نظر علت می‌پردازیم.
علل بروز سردرد خوشه‌ای
علت دقیق سردرد‌های خوشه‌ای به طور کامل شناخته نشده است. برخی از متخصصان مغز و اعصاب معتقدند که به دلیل فعالیت بیشتر در هیپوتالاموس رخ می‌دهد. هیپوتالاموس بخشی از مغز است که دما، گرسنگی و تشنگی را کنترل می‌کند. این ناحیه از مغز همچنین ممکن است مسئول گشاد شدن رگ‌های خونی باشد که باعث افزایش جریان خون به مغز می‌شود که همین موضوع سردرد را به همراه دارد.
با این حال، عوامل خطر برای سردرد‌های خوشه‌ای عبارتند از:
جنسیت مرد
پیری
سیگار کشیدن
آفریقایی تبار بودن
مصرف الکل
ژنتیک
عواملی که شاید باعث ایجاد سردرد خوشه‌ای شوند عبارتند از:
نیتروگلیسیرین
نوشیدن الکل
هیدروکربن‌ها مانند حلال‌های نفتی و عطر‌ها
گرما و چرت زدن
کمبود خواب
خواب با حرکت سریع چشم (REM)
علل بروز میگرن
علت دقیق میگرن نیز ناشناخته است. عواملی که شاید باعث سردرد‌های میگرنی شوند عبارتند از:
واکنش‌های آلرژیک
نور‌های روشن، صدا‌های بلند و بو‌ها یا عطر‌های خاص
تغییر در الگو‌های خواب
قرار گرفتن در معرض دود
حذف وعده‌های غذایی
نوشیدن الکل
نوسانات سیکل قاعدگی
مصرف قرص ضد بارداری
غذا‌های حاوی تیرامین (پنیر کهنه، ماهی دودی، جگر مرغ، انجیر و مقداری لوبیا).
غذا‌های حاوی مونوسدیم گلوتامات (MSG) یا نیترات (بیکن، هات داگ و سالامی)
سایر غذا‌ها مانند شکلات، آجیل، کره بادام زمینی، آووکادو، موز، مرکبات، پیاز، لبنیات و غذا‌های تخمیر شده یا ترشی
تفاوت در روش‌های درمان
در حالی که طیف وسیع‌تری از درمان‌ها برای میگرن در دسترس هستند، اما سردرد‌های خوشه‌ای اغلب به درمان‌های تخصصی نیاز دارد. در ادامه به تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن از نظر درمان اشاره می‌کنیم:
درمان سردرد خوشه‌ای
سردرد‌های خوشه‌ای درمان‌های خاصی دارند که عمدتاً بر کاهش درد شدید در طول حملات و پیشگیری از وقوع در آینده در صورت امکان (پیشگیرانه) متمرکز هستند. دارویی که به نام وراپامیل شناخته می‌شود، یک دوره پیشگیرانه برای سردرد‌های خوشه‌ای است. با این حال نشان داده شده است که مصرف این دارو باعث ایجاد ریتم غیر طبیعی قلب در برخی افراد می‌شود و نیاز به نظارت منظم قلب (ECG) دارد.
تریپتان‌ها گاهی اوقات در درمان سردرد‌های خوشه‌ای زمانی که به صورت تزریقی یا اسپری بینی تجویز می‌شوند، موثر هستند. اکسیژن خالص که از طریق ماسک به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به بیمار تحویل داده می‌شود، روش دیگری است که برای تسکین درد حاد سردرد‌های خوشه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طرفی، کورتیکواستروئید‌ها باعث تسکین کوتاه مدت درد می‌شوند، اما برای استفاده طولانی مدت توصیه نمی‌شوند. این دارو‌ها اغلب به عنوان یک درمان موقت استفاده می‌شوند تا زمانی که دارو یا درمان دیگری پیدا شود.
درمان‌های کمتر رایج برای سردرد‌های خوشه‌ای عبارتند از:
تحریک الکتریکی با دستگاهی به نام Gammacore انجام می‌شود. این دستگاه برای همه مناسب نیست.
بلوک عصب اکسیپیتال بزرگ (GON) به عنوان نوعی تزریق در اطراف اعصاب پشت سر انجام می‌شود. این درمان به طور متوسط ۵۰ درصد موثر است و باعث تسکین طولانی مدت می‌شود.
لیتیوم، ملاتونین و یک روش پزشکی به نام تحریک گانگلیون اسفنوپالاتین می‌توانند موثر باشند، اما معمولاً تجویز نمی‌شوند.
مسکن‌هایی مانند پاراستامول و ایبوپروفن به طور کلی برای سردرد‌های خوشه‌ای بی‌تاثیر هستند.
درمان میگرن
زمانی که وارد بحث درمان می‌شویم، تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن باعث شوند تا رویکرد درمانی متفاوتی برای هر کدام اتخاذ شود. درمان سردرد خوشه‌ای را توضیح دادیم و اکنون نوبت درمان میگرن است.
دارویی به نام تریپتان اغلب برای میگرن‌های شدیدتر بسیار موثر است و به اشکال مختلف از جمله قرص، اسپری بینی و تزریقی موجود است. سوماتریپتان و ریزاتریپتان دو مورد از رایج‌ترین درمان‌های میگرن هستند که توسط پزشک تجویز می‌شوند.
تغییر در سبک زندگی مانند کاهش وزن، کاهش مصرف سیگار و الکل و اجتناب از محرک‌های احتمالی مانند استرس و سر و صدا می‌توانند به کاهش شدت و منظم شدن میگرن کمک کنند.
تکنیک‌های آرام سازی، خواب کافی و نوشیدن آب زیاد اغلب به عنوان بخشی از یک رویکرد جامع برای مدیریت میگرن توصیه می‌شود.
دارو‌های مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا پاراستامول می‌توانند در برخی موارد به کاهش درد میگرن کمک کنند.
روش تشخیص سردرد خوشه‌ای و میگرن
سردرد‌های خوشه‌ای و میگرن عمدتاً از طریق ارزیابی بالینی تشخیص داده می‌شوند، زیرا هیچ تست تشخیصی قطعی وجود ندارد. از شما یک تاریخچه پزشکی کامل گرفته می‌شود که این تاریخچه بر الگو، مدت، شدت و محرک‌های سردرد تمرکز دارد. در تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن باید بگوییم که سردرد خوشه‌ای با درد شدید و یک طرفه، اغلب در اطراف چشم مشخص می‌شود که به صورت خوشه‌ای یا دوره‌ای رخ می‌دهد که هفته‌ها تا ماه‌ها طول می‌کشد.
میگرن با درد ضربان‌دار متوسط تا شدید، اغلب در یک طرف سر ظاهر می‌شود. درحقیقت، تاریخچه سردرد که توسط شما گزارش می‌شود، به پزشک کمک می‌کند تا نوع سردرد را تشخیص دهد. معاینه عصبی توسط پزشک به رد سایر بیماری‌ها کمک می‌کند و تکنیک‌های تصویربرداری مانند MRI یا سی تی اسکن ممکن است برای حذف علل ثانویه مانند تومور‌های مغزی یا آنوریسم استفاده شوند. معیار‌های تشخیصی از طبقه بندی بین المللی اختلالات سردرد (ICHD) نیز برای تایید نوع سردرد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
چگونه از سردرد خوشه‌ای جلوگیری کنیم؟
سردرد‌های خوشه‌ای را می‌توان با ترکیب یک سبک زندگی سالم (غذای خوب، ورزش کردن و دوری از استرس) و مداخلات پزشکی مدیریت کرد. برای جلوگیری از حملات، مهم است که از محرک‌های رایج مانند الکل، تنباکو، بوی تند و استرس اجتناب کنید. ایجاد الگو‌های خواب منظم، نوشیدن آب زیاد یا ماساژ مخصوص سر برای کاهش دفعات سردرد‌های خوشه‌ای ضروری است. دارو‌های تجویزی مانند وراپامیل، لیتیوم و کورتیکواستروئید‌ها اغلب برای جلوگیری از چرخه‌های سردرد تجویز می‌شوند. در برخی موارد، اکسیژن درمانی یا درمان‌های تحریک عصبی نیز ممکن است در مدیریت این سردرد‌ها موثر باشد.
چگونه از میگرن جلوگیری کنیم؟
نحوه جلوگیری از این بیماری نیز می‌تواند تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن را نشان دهد. پیشگیری از میگرن نیز به شناسایی و اجتناب از محرک‌ها بستگی دارد. محرک‌های رایج شامل غذا‌های خاص مانند شکلات، کافئین یا پنیر‌های کهنه، تغییرات هورمونی، استرس و اختلالات خواب هستند. داشتن دفتر خاطرات سردرد می‌تواند به شناسایی محرک‌های خاص کمک کند.
ورزش منظم، حفظ یک رژیم غذایی متعادل و مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های تمدد اعصاب مانند یوگا یا مدیتیشن می‌تواند بروز میگرن را کاهش دهند. علاوه بر تغییر سبک زندگی، دارو‌های پیشگیرانه مانند مسدودکننده‌های بتا، ضد تشنج‌ها و مهارکننده‌های CGRP می‌توانند برای به حداقل رساندن شدت میگرن تجویز شوند.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، توصیه می‌کنیم به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کنید:
سردرد شما با گذشت زمان بدتر شده یا بیشتر شده است.
سردرد‌های ناگهانی و شدید، بر خلاف هر سردرد قبل را تجربه می‌کنید.
سردرد شما با گیجی، تب، سفتی گردن یا تشنج همراه است.
سردرد‌های مداوم پس از ضربه به سر را تجربه می‌کنید.
سردرد باعث اخلال در زندگی روزمره، کار یا خواب شما شده است.
با مشکلات عصبی و استرس شغلی دست و پنجه نرم می‌کنید.
کلام آخر
در حالی که میگرن و سردرد‌های خوشه‌ای می‌توانند شدید و ناتوان کننده باشند، کاملاً متفاوت هستند و برای مدیریت موثر به درمان‌های متفاوتی نیاز دارند. درک تفاوت سردرد خوشه‌ای و میگرن می‌تواند زمینه لازم برای مدیریت و کنترل این بیماری‌ها را فراهم کند. استفاده از راهکار‌های پیشگیرانه اغلب بهترین درمان هستند. شما برای همیشه با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنید، پس بهتر است آن را به خوبی مدیریت کرده تا دوره‌های سردرد کمتری را تجربه کنید.