چربی خون عبارتست از بالا رفتن مقدارکلسترول و یا تری گلیسرید از مقدار طبیعی آن‌ها در خون که باعث بیماری چربی خون میشود. میزان این مواد در خون در اثر مصرف مواد غذایی بیش از میزان مورد نیاز یا هنگام بروز اختلال در سوخت و ساز چربی، افزایش می‌یابد. چربی خون و قندخون بالا و همچنین غلظت بالای خون باعث گزگز، مورمور شدن و خواب رفتگی پا میشود و به هنگام خواب، کف پا بسیار داغ میشود و فرد را بیدار می‌کند.
افزایش چربی خون به چه صورت است؟
افزایش چربی خون همراه با بیماری‌هایی مانند کم کاری تیروئید، بعضی از بیماری‌های کبدی و کلیوی، بیماری‌های قند (دیابت)، نارسایی مزمن کلیه، چاقی، بعضی از عفونت‌ها، اعتیاد به الکل، ایدز و … دیده میشود. افزایش چربی خون با تجمع در دیواره رگ ها، تنگی آن‌ها را به دنبال دارد و به همین دلیل باعث افزایش خطر ابتلا به سکته مغزی، درد قفسه سینه و گرفتگی عروق میشود. برای تشخیص بالا بودن چربی خون، اندازه گیری دو نوع چربی خون یعنی کلسترول وتری گلیسیرید انجام میشود. دراین میان معمولاافزایش کلسترولبه عنوان عامل بیماریزای جدیدتری مطرح میشود.
کلسترول چیست؟
کلسترول یک نوع چربی است که در همه سلول‌های بدن شما یافت میشود. کلسترول در خون حل نمی‌شود و توسط لیپوپروتئین‌ها وارد سلول میشود و از آن خارج می‌گردد. لیپوپروتئین ترکیبی از پروتئین و چربی است و چربی را در خون حمل می‌کند. وجود کلسترول در کبد، نخاع و مغز ضروری است.
کلسترول در ساخت و نگه داری سلول ها، برخی هورمون ها، ساخت ویتامین D و جذب ویتامین‌های محلول در چربی نقش دارد. مقدار مناسب کلسترول کمتر از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر است.
زمانی که کلسترول خون افزایش پیدا می‌کند، چربی در سطح رگ رسوب می‌کند. نهایتاً این رسوب‌ها جریان طبیعی خون رادچار مشکل میکنند و در این حالت، قلب شما به اندازه‌ی کافی خون غنی از اکسیژن دریافت نخواهد کرد و خطر حمله قلبی افزایش خواهد یافت. با فرایندی مشابه، کاهش یافتن جریان خون به مغز نیز می‌تواند منجر به سکته مغزی شود.
کلسترول به دو طریق در بدن به وجود می‌آید:
۱- بدن خودش کلسترول می‌سازد. بیشترین کلسترول را کبد می‌سازد و مقدار آن، روزانه در حدود ۱۰۰۰ میلی گرم می‌باشد.
۲- کلسترول وارد شده به بدن، از طریق خوردن مواد غذایی از جمله:گوشت قرمز، مرغ، ماهی و لبنیات.
میوه‌ها، سبزیجات، روغن‌های گیاهی، غلات و آجیل دارای کمترین مقدار کلسترول و زرده تخم مرغ و گوشت‌ها دارای بیشترین مقدار کلسترول هستند
چه عواملی بر غلظت کلسترول خون موثر است؟
- نوع و مقدار مواد غذایی
- زن بدن
- فعالیت بدنی
- وراثت و ژن‌ها نقش مهمی در وضعیت کلسترول خون دارند.
- سن و جنس:افزایش غلظت کلسترول خون معمولاٌ در حوالی ۲۰ سالگی آغاز میشود. زنان پیش از یائسگی، غلظت کلسترول کمتری نسبت به مردان همسن خود دارند.
علایم افزایش چربی خون
عمده علایم افزایش چربی خون ناشی از دو عامل است؛ یکی سنگین و غلیظ شدن خون که باعث کندی حرکت آن در عروق میشود ولذا باعث اختلال خونرسانی و کمبود نسبی اکسیژن در بافت‌ها خواهد شد و دیگری، افزایش حرارت بدن در اثر افزایش صفرا. این علایم به طور خلاصه عبارتند از:
۱- احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن.
۲- خواب آلودگی.
۳- سوزش و احساس افزایش حرارت نقاط مختلف بدن به خصوص کف پا که معمولاً در شب تشدید میشود.
۴- درد‌های نسبتاً مقاوم به درمان در ناحیه ساق و کف پا (و گاهی هم در سایر نواحی بدن).
۵- سردرد‌هایی که معمولاً به صورت سنگینی سر خودنمایی می‌کند.
۶- خشکی و یا تلخی دهان.
۷- سرگیجه و گاهی وزوزگوش.
۸- سردرد، سرگیجه، سنگینی، خواب آلودگی، طپش قلب و علایمی از این دست، پس از مصرف غذا‌های چرب؛ و تسکین این علایم با مصرف موادی مثل آبغوره، آبلیمو یا سرکه.
۹- افزایش تعریق بدن.
۱۰- ورم و پف کردن صورت.
نکته: ذکر علایم فوق به این معنا نیست که تمام کسانی که دچار افزایش چربی خون می‌شوند همه علایم فوق را بروز می‌دهند؛ بلکه اغلب، تنها بعضی از علایم را دارند.
انواع اصلی چربی‌های موجود درخون چیست؟
چربی‌های اصلی موجود در خون عبارت است از کلسترول و تری گلیسرید می‌باشند.
LDL چیست؟
LDL یا کلسترول بد، ذرات کلسترول را در طول بدن شما منتقل می‌کند. LDL ساخته شده با اتصال به دیواره رگها، آن‌ها را سخت و تنگ می‌سازد.
VLDL چیست؟
دارای بالاترین میزان تری گلیسرید است. تری گلیسرید نوعی چربی موجود در خون است. VLDL نیز همچون LDL ذرات کلسترولی را بزرگ‌تر ساخته و منجر به تنگ و باریک شدن رگ‌های خونی میشود. اگر شما تحت درمان کلسترول بالای خون هستید، ولی همچنان دارای VLDL بالا هستید، به درمان اضافه تری جهت کاستن آن نیاز خواهید داشت چراکه VLDL حاوی مقادیر زیادی تری گلیسرید است.
HDL چیست؟
HDL یا کلسترول خوب، کلسترول اضافی را برداشته و به کبد بر می‌گرداند.
چطور بفهمیم چربی خون مان بالاست؟
آزمایش چربی خون، شامل اندازه گیری کلسترول کل، کلسترول HDL (خوب)، کلسترول LDL (بد) و تری گلیسرید میشود. تری گلیسرید نوعی از چربی که در نتیجه مصرف مواد قندی بالا می‌رود. برای اندازه گیری دقیق چربی‌های خون باید ۹ تا ۱۲ ساعت پیش از خون گرفتن چیزی به جز آب نخورید و ننوشید. میزان کلسترول و تری گلیسرید خون معمولا به میلی گرم کلسترول در دسی لیتردر خون اندازه گیری میشود.
چگونه می‌توان HDL یا کلسترول خوب را در بدن افزایش داد؟
۱-دویدن:با ورزش کردن در هفته ۱۲۰۰ کالری بسوزانید
۲-کاهش وزن: با کاهش هر نیم کیلوگرم وزن بدن (چربی اضافی)، مقدار HDL یک درصد افزایش می‌یابد.
۳- ورزش کردن قبل از خوردن غذای پر چرب: انجام ورزش منظم قبل از خوردن وعده‌های غذایی پر چرب، بطور قابل ملاحظه‌ای HDL را افزایش می‌دهد.
۴- نکشیدن سیگار:با ترک سیگار فقط به مدت یک هفته، ۷ واحد مقدار HDL افزایش می‌یابد.
۵- پرهیز:پرهیز از مصرف زیاد شکر، آرد، سیب زمینی و برنج سفید. غذا‌هایی که قند خون را افزایش می‌دهند، باعث کاهش HDL خون می‌شوند.
با افزایش مقدار HDL، احتمال ابتلا به حملات قلبی کم میشود.
برای کاهش مقدار LDL چه باید کرد؟
از مصرف زیاد چربی‌ها و کلسترول دوری کنید.
از افزایش کالری دریافتی بپرهیزید.
تحرک و فعالیت بدنی را زیاد کنید.
وزن خود را ثابت نگه دارید.
منابع تری گلسرید
تری گلیسیرید، همان چربی است که در غذا وجود دارد. اگر کالری زیادی وارد بدن شود، بدن مقدار اضافی کالری را به تری گلیسیرید تبدیل کرده و در سلول‌های چربی ذخیره می‌کند. چاقی و اضافه وزن، عدم تحرک، سیگار کشیدن، مصرف الکل و داشتن رژیم غذایی پرکربوهیدرات از عوامل افزایش دهنده تری گلیسیرید خون می‌باشد. مقدار مناسب تری گلیسیرید کمتر از ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر می‌باشد. فردی که دارای تری گلیسیرید بالاست، LDL بالا و HDL پایینی خواهد داشت.
برای کاهش تری گلیسیرید چه باید کرد؟
ورزش کنید.
رژیم غذایی کم چربی داشته باشید.
از لبنیات کم چرب استفاده کنید.
چربی‌های گوشت و پوست مرغ را دور بیاندازید.
غذای خود را با روغن‌های گیاهی از قبیل:کانولا، ذرت و زیتون درست کنید.
غذا‌های پرفیبر را زیاد مصرف کنید.
از مصرف شیرینی و نوشیدنی‌های شیرین خودداری کنید.
از نوشیدن الکل دوری کنید
پرخوری نکنید.
با چنگال و آهسته غذا بخورید و غذایتان را خوب بجوید تا به معده تان فرصت دهید به شما بگوید که دیگر سیر شده اید!
وزن خود را متعادل نمایید.