کودتایی که با آن دولت دکتر محمد مصدق ساقط شد و آخرین شاه پهلوی توانست با حمایت مستقیم آمریکا و انگلیس باز هم به قدرت برگردد. اما این اتفاق با وجود اهمیت بالایی که در تاریخ معاصر کشورمان داشته و ظرفیت‌های بالای دراماتیکی که در دل حوادث پیرامونی آن وجود دارد، نقش چندانی در ادبیات داستانی کشورمان نداشته است. هر چند که منابع تاریخی بسیاری در ارتباط با روایت و تحلیل حوادث پیش آمده در جریان کودتای ۲۸مرداد ثبت شده است ولی کمتر نویسنده‌ای به دنبال روایت داستانی از اتفاق‌های پیش آمده در این حادثه و یا تأثیر آن بر جامعه ایرانی رفته است. با وجود تولید چند فیلم و سریال که به طور مستقیم یا غیرمستقیم بخش‌هایی از اتفاق‌های پیش آمده در این کودتا را روایت می‌کنند اما تعداد آثار تولید شده درباره این موضوع در حوزه ادبیات داستانی همچنان انگشت‌شمارند.    

هراس از نوشتن 
علت این مسئله هم برمی‌گردد به فضای اختناقی که پس از کودتا پدید آمد. در هیچ روزگاری به اندازه سال‌های پس از کودتای بیست‌ و‌ هشتم مرداد، هراس از نوشتن در میان اهل ادب نمود نداشته است. روی آوردن شاعران و نویسندگان به استعاره و پنهان کردن معناهای تاریخی در زبان بازی و سمبل و دیگر پوشش‌های گفتاری، در دهه‌های پس از کودتا بیداد کرد. 
در آثار صادق چوبک کودتای 28مرداد به وضوح دیده می‌شود. حضور این نویسنده در خرمشهر و آبادان منجر به آشنایی بیشتر او با فضای نفتی ایران شد. چوبک در آثارش با بیانی تمثیلی به واقعه کودتای 28 مرداد پرداخته است. 
«همسایه‌ها»ی احمد محمود که در سال ۱۳۴۵ به نگارش درآمد در جایگاهی به پا ایستاد که بتواند ویرانه‌های به جای مانده از کودتا را بیشتر و بهتر بازنگری کند. این رمان در سال ۱۳۵۳ توسط انتشارات امیر کبیر منتشر شد و با توجه به اقبال مخاطب، امیر کبیر مبادرت به چاپ دوم کتاب کرد، اما توزیع آن با ممانعت ساواک روبه‌رو شد تا آنکه در سال ۱۳۵۷ به دفعات توسط همان انتشارات و سپس برخی چاپخانه‌های زیرزمینی در چاپ‌های متعدد عرضه شد. 
رمان «سووشون» اثر سیمین دانشور که در سال ۱۳۴۸ منتشر شد با زبان ایجاز حوادث روزهای منتهی به کودتا را در فضای تاریخی دیگری بازخوانی می‌کند. مکان و زمان وقوع حوادث در رمان سووشون منطقه فارس هنگام حضور قوای انگلیس در سال‌های جنگ جهانی دوم است، شخصیت اصلی رمان، زری، همسر یوسف یکی از تجار میهن‌پرست شیراز است. یوسف حاضر نیست با فروش ارزاق به نیروهای بیگانه به قحطی نان و گرسنگی هموطنانش دامن بزند و سرانجام هم در راه مبارزه با اشغالگران بیگانه جان می‌بازد. هر چند فضای تاریخی داستان در اوایل دهه ۱۳۲۰ رقم می‌خورد اما تنی چند هنگام نقد و بررسی سووشون آن را اشاره‌ای به حوادث پیش از کودتا می‌دانند. 
جمال میرصادقی در دو مجموعه داستان «این سوی تل‌های شن» در سال ۱۳۵۳ و «هراس» در سال ۱۳۵۶ نگاهی نوستالژیک به سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ دارد و پیرمردانی با بیان خاطرات خود در پی اشاره به آن دوره تاریخی هستند. 
فریبا کلهر در رمان «مردی از آنادانا» در سال 1396 به این واقعه اشاره داشته است. کلهر در همه آثارش درباره تاریخ ایران، اسطوره‌های مشرق زمین و سیاست و عشق و تنهایی زنان صحبت کرده است اما در رمان «مردی از آنادانا» که  لوکیشن نیمی از رمان در همدان دهه 1330 می‌گذرد به ماجرای کودتای 28 مرداد اشاره کرده است. 
داستان از اوایل دهه 1330 آغاز می‌شود و تا اواخر دهه 1370 ادامه دارد. در این میانه نویسنده از تاریخ ایران غافل نمانده، همان طور که دارد از انسان‌ها فارغ از زمان و مکان می‌گوید، زمان و زمانه‌اش را مصرانه یادآور می‌شود؛ نخست وزیری مصدق، کودتای 28 مرداد، تظاهرات و کاشانی و ملی شدن نفت تا اعدام هویدا، راهپیمایی‌های انقلاب 57 و جنگ و شهادت و اسارت. حتی گریزی می‌زند به اوایل دهه 1320 و روی کار آمدن رضاخان پهلوی و هجوم متفقین به ایران و قحطی و وبا. 
اما در سال‌های اخیر یک کتاب دیگر هم برای گروه سنی بزرگسال و نوجوان با موضوع کودتای 28 مرداد توسط نشر سوره مهر منتشر شد. 
«ملاقات در جنگل بلوط» اثری است که توسط جواد افهمی نوشته شده است. داستان درباره یک دانشجوی تاریخ است که برای نگارش پایان‌نامه خود که موضوع آن در ارتباط با کودتای ۲۸ مرداد است، تصمیم می‌گیرد به سراغ یکی از نیروهای نظامی باقیمانده از روزهای کودتا که نقش مهمی هم در جریان شکل‌گیری این واقعه داشته برود تا به عنوان منبعی دسته اول از اطلاعات او برای اتمام نگارش پایان‌نامه‌اش استفاده کند.  کتاب سعی کرده در عین پرداختن به داستان تاریخی ظرافت‌های داستان‌نویسی معاصر را چه در شیوه روایت قصه و چه در معرفی درست شخصیت‌ها به ویژه دو شخصیت اصلی کتاب یعنی روای و سروان تیجانی رعایت کند تا داستان «ملاقات در جنگل بلوط» تبدیل به یک اثر جذاب داستانی شود که حتی افرادی که علاقه‌مند به خواندن مسائل تاریخی نیستند نیز به واسطه داستان شیوا و روان کتاب به آن جذب شوند.

خبرنگار: خدیجه زمانیان