به گزارش ایسنا، در دهه‌های اخیر، بسیاری از کشورها برای کاهش مشکلات ناشی از کم‌آبی و جلوگیری از بحران‌های آبی، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در بخش آب انجام داده‌اند. با این حال، مطالعات و ارزشیابی‌های انجام شده بر روی سازه‌های فیزیکی در حوزه آبخیز رودخانه‌ها نشان می‌دهند که مدیریت منابع آب همچنان با چالش‌هایی مواجه است. تغییر شرایط طبیعی توسط انسان می‌تواند توازن‌های محیطی را بر هم زده و پیامدهای ناخواسته‌ای را به همراه داشته باشد. ملاحظات زیست‌محیطی در تمامی مراحل اجرایی طرح‌های سازه‌ای رودخانه از طراحی و اجرا تا بهره‌برداری باید مورد توجه قرار گیرند تا از تخریب سرزمین و فرسایش خاک جلوگیری شود.

تخریب سرزمین و فرسایش خاک می‌تواند پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی نامطلوبی داشته باشد و بر بهره‌وری و توزیع درآمد، تأثیر منفی بگذارد. به همین دلیل، برآورد هزینه‌های تخریب سرزمین و فرسایش خاک توجه بسیاری از محققان اقتصاد کشاورزی و محیط‌زیست را به خود جلب کرده است. در کشورهای مختلف، ارزیابی عملکرد طرح‌های حفاظت خاک دارای دیرینه‌ای بیش از ۶۷ سال است. این ارزیابی‌ها نشان داده‌اند که موفقیت در مهار فرسایش به انتخاب سازه‌های مناسب و ساده از نظر فنی و اجرایی بستگی دارد. بنابراین، بررسی اثرات اجتماعی و اقتصادی طرح‌های آبخیزداری می‌تواند به بهبود مدیریت منابع آب و توسعه پایدار کمک کند.

در تحقیقی که در همین خصوص توسط سیامک دخانی، استادیار دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه کاشان و همکارانش انجام شده است، اثرات پروژه‌های آبخیزداری بر شاخص‌های جهانی توسعه مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده تا تأثیر این فعالیت‌ها بر منابع تولید، ایجاد اشتغال، افزایش تولید محصولات و سایر جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی ارزیابی گردد.

در این پژوهش، اثرات پروژه‌های آبخیزداری بر هشت شاخص جهانی توسعه در حوزه‌های آبخیز شهری نطنز، هونجان شهرضا، قلعه قدم سمیرم و سیبک فریدونشهر به مساحت کل بیش از ۵۰ هزار هکتار مورد ارزیابی قرار گرفت. اطلاعات مربوط به طرح‌های آبخیزداری و منابع طبیعی این حوزه‌ها طی دوره ۲۰ ساله از سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ جمع‌آوری شد. این اطلاعات از طریق پرسش‌نامه، مصاحبه حضوری، جمع‌آوری داده‌ها از ارگان‌های مرتبط و استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و عکس‌های هوایی به دست آمد.

نتایج این پژوهش نشان داد که اجرای طرح‌های آبخیزداری به طور کلی بر شاخص‌های جهانی توسعه اثر مثبت داشته و باعث بهبود این شاخص‌ها شده است. بهبود اثربخشی دولت، افزایش شاخصی به نام شاخص لگاتوم و ارتقاء خدمات عمومی از جمله نتایج مثبت این طرح‌ها بود.

شاخص لگاتوم یک شاخص جهانی است که توسط مؤسسه لگاتوم تهیه شده و به ارزیابی و رتبه‌بندی کشورها از نظر رفاه و خوشبختی می‌پردازد.

نتایج پژوهش فوق حاکی از آن هستند که طرح‌های آبخیزداری به بهبود شاخص‌های مختلف توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی کمک می کنند. همچنین با افزایش خدمات عمومی و زیرساخت‌ها و حمایت از سرمایه‌گذاران خرد، روند افزایش جمعیت و بهبود شاخص‌های اقتصادی نیز مشاهده شد.

این نتایج که می‌توانند توجه برنامه‌ریزان را به گسترش عملیات آبخیزداری با رعایت مسائل فنی و توسعه پایدار در سایر حوزه‌های آبخیز معطوف کنند، در فصلنامه «علوم و مهندسی آبخیزداری ایران» وابسته به انجمن آبخیزداری ایران منتشر شده اند.

مجریان تحقیق معتقدند یافته های آن ها می‌توانند به مدیران طرح‌ها کمک کنند تا با تبیین اثرات اجرای طرح‌های مدیریتی آبخیز بر اوضاع اجتماعی بهره‌برداران، آن‌ها را در مراحل اجرا و نگهداری از این پروژه‌ها یاری نموده و نسبت به اثرات و بازخورد آن‌ها در سطح جامعه نسبت به مدیریت سایر حوزه‌ها در سایر مناطق برنامه‌ریزی دقیق‌تری صورت پذیرد.

انتهای پیام