شهرداری تهران در کمتر از سه سال، حکم تخلیه ۵ مرکز حمایت از زنان و کودکان آسیب دیده را صادر کرده‌است. مسئولان شهری یا نمی‌دانند چنین اقداماتی چه تبعاتی برای زنان و کودکان آسیب دیده دارد و یا می‌دانند و جلوگیری از افزایش آسیب‌های اجتماعی برایشان اهمیتی ندارد. مسئولان شهری نه تنها در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی وظیفه دارند بلکه می‌دانند که نباید راه ارائه خدمات به این دسته از افراد آسیب‌دیده را سد کنند. سرای غزل، خانه خورشید، موسسه نور سپید هدایت، سرپناه شبانه زنان، سازمان پزشکان بدون مرز، تنها چند نمونه از مراکزی هستند که از پاییز ۱۴۰۰ تا اردیبهشت ۱۴۰۳ تعطیل شده‌اند. تمام این مراکز فعال در زمینه حمایت از زنان آسیب دیده، توسط مردم و انجمن‌های غیر دولتی راه‌اندازی شده بودند. تنها در مرکز «سرای غزل»، ۸۰ زن آسیب‌دیده تحت پوشش خدمات بودند و تعطیلی این مراکز اتفاق جدیدی نیست.

در دولت‌های قبلی نیز ما شاهد چنین تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر تعطیلی مراکز حمایتی بوده‌ایم و در این دولت شاهد سرعت گرفتن این روند‌یم. اگر در هرکدام از این مراکز تنها ۱۰۰ زن آسیب‌دیده خدمات دریافت می‌کردند، تعطیلی ۵ مرکز در سه سال گذشته حداقل ۵۰۰ زن دریافت کننده حمایت را از این مسیر حذف کرده‌است.

مسائل پیچیده‌تر جامعه

«لیلا ارشد» مددکار اجتماعی و فعال اجتماعی در این باره به روزنامه اینترنتی «فراز» گفت: «همان‌طور که آمار و اطلاعات نشان می‌دهد، مسائل جامعه بیشتر و پیچیده‌تر شده و همچنین سن درگیری جوانان با مسائل و مشکلات روزمره افزایش یافته است. از سوی دیگر تعداد کسانی که درگیر سوء مصرف مواد مخدر می‌شوند، رو به افزایش و زنان و دختران جوان، بیشتر درگیر اعتیاد شده‌اند؛ بنابراین انتظار می‌رود که دولت‌ها در این شرایط خدمات مناسب‌تر و بیشتری را در اختیار افراد قرار دهند به خصوص اگر آن افراد، کسانی باشند که در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند یا آسیب‌دیده هستند. در جوامعی مانند جامعه ما، پیشگیری سطح یک برای جوانان، نوجوانان و کودکان وجود ندارد. یعنی همان مهارت‌هایی که سازمان بهداشت جهانی به تمام کشور‌ها از جمله ایران توصیه کرده‎‌است. در این شرایط مشکلات بیشتر و آدم‌های بیشتری درگیر مسائل می‌شوند. انتظار این است که دولت‌ها راهکار‌های مناسب‌تر و بیشتری را در اختیار شهروندان قرار دهند».

زنان آسیب دیده نقش مهم مراکز حمایتی

موسس مرکز زنان سرزمین خورشید «اولین مرکز کاهش آسیب اعتیاد زنان»، ادامه داد: «با تعطیلی این نوع از مراکز ارائه‌دهنده خدمات به زنان آسیب‌دیده، عده‌ای که می‌توانستند از این حمایت‌ها بهره‌مند شده و کمک بگیرند محروم می‌شوند. این نوع از ارائه خدمات به عنوان پیشگیری سطح دو و سه در جامعه کارکرد‌های زیادی دارد. در این فضا افرادی که حمایت دریافت نمی‌کنند در معرض آسیب‌های بیشتری قرار می‌گیرند. تمام سال‌هایی که در خانه خورشید فعالیت داشتیم، این افتخار تیم ما بود که با ارائه آموزش، تلاش می‌کردیم از ابتلا به HIV جلوگیری کنیم. وقتی این نوع از مراکز فعالیت نکنند چگونه آموزش‌ها به افراد منتقل می‌شود تا آن‌ها یاد بگیرند از خود مراقبت کرده و درگیر این دست از مسائل نشوند؟ این مدل از بیماری‌ها و آسیب‌ها باراقتصادی زیادی را برای دولت‌ها به همراه دارد. بیماری ایدز درمان ندارد، دارو‌های این بیماری گران است و دولت‌ها پذیرفته‌اند که خدمات را به صورت رایگان به بیماران درگیرHIV ارائه دهند. تعطیلی این مراکز بار زیادی را به وزارت بهداشت وارد می‌کند و باعث می‌شود زنان آسیب‌دیده و کودکان آن‌ها فشار مضاعفی را متحمل شوند. زمانی که مراکز حمایتی کم شود، مشکلات گروه هدفی که حمایت می‌گیرد طبیعتا بیشتر می‌شود».

درگیری جامعه با آسیب‌های اجتماعی

لیلا ارشد در آخر گفت: «باید از مسئولان پرسید، چطور زمانی که سن اعتیاد در جامعه پایین می‌آید، زنان بیشتر با اعتیاد درگیرمی‌شوند و آمار بیماری‌های ویروسی افزایش پیدا می‌کند، مراکز حمایتی تعطیل می‌شوند؟ مسئولان فکر می‌کنند که برای گروه هدف چه اتفاقی می‌افتد؟ وقتی این حمایت‌ها نباشند امکان بارداری این زنان وجود دارد و در شرایطی آن‌ها ممکن است مجبور شوند فرزند خود را بفروشند. در این شرایط زنان و کودکان آن‌ها آسیب می‌بینند. این افراد شهروندان کشور‌اند و خوشبختانه ایران کشور فقیری نیست و منابع خوبی دارد. در این حالت، عده‌ای از حمایت‌طلبی محروم می‌شوند اما آسیب‌ها در حد خود این افراد باقی نمی‌ماند و افراد دیگر در مناطق مختلف شهر، بدون درنظر گرفتن طبقه اقتصادی و اجتماعی درگیرخواهند شد».

عدم درک مسائل اجتماعی

محروم کردن زنان آسیب‌دیده از دریافت خدمات، نه تنها آن‌ها در معرض آسیب‌های بیشتر اجتماعی قرار می‌دهد بلکه فرزندان آن‌ها نیز متحمل آسیب می‌شوند. «طاهره پژوهش»، مدیرعامل پیشین انجمن حمایت از حقوق کودکان در گفت‌وگو با روزنامه اینترنتی «فراز» می‌گوید: «ما بیشترین رابطه را با کودکان کار و کودکان در معرض آسیب داریم و مشکل اصلی عدم درک کارشناسی از مسائل اجتماعی در بین مسئولان شهری است. افرادی که چنین تصمیماتی می‌گیرند با مسائل واقعی این نوع از خانواده‌ها آشنایی ندارند. مسئولان شهری باید حق مردم در شهر و جامعه را بشناسند. تعطیلی مراکز حمایتی زنان و کودکان آسیب‌های اجتماعی را تشدید می‌کند. همچنین کسانی که درجایگاه اداره شهر‌ها قرار می‌گیرند ضرورت دارد که تحصیلات جامعه‌شناختی داشته باشند و از تجربیات سمن‌ها استفاده کنند. بسیاری از مدیران شهری شناخت درستی از منظر نظری نسبت به انسان ندارند و تصمیمات گرفته شده مبنای کار کارشناسی شده ندارد».

زنان آسیب دیده فلاکت روزمره مردم

او ادامه می‌دهد: «به یاد داریم که در زمان آقای قالیباف، «طرح بهاران» در رابط با زنان معتاد اجرا شد؛ بودجه‌های زیادی هزینه شد و متاسفانه دستاورد قابل توجهی نداشت. متاسفانه عده‌ای فکر می‌کنند انسان‌ها آجرهایی‌اند که می‌توانند کنار هم قرار بگیرند و اگر مسئله تغذیه آن‌ها رفع شود مشکل دیگری وجود نخواهد داشت. در حالی که افراد آسیب‌دیده و معتاد، درگیر مشکلات بسیار زیادی‌اند. انفجار‌های سطح جامعه نشان می‌دهد مردم به شکل روزمره هزاران فلاکت را تحمل می‌کنند. وقتی که افراد نتوانند تجربه رفاه نسبی را داشته باشند، عملا همه‌چیز به زیرزمین‌ها ختم می‌شود و این بیشترین خطر را برای جامعه دارد. تنها شیوه‌ای که به وسیله آن می‌توانیم آسیب‌های اجتماعی را کم کنیم، آموزش همه‌جانبه و ایجاد امکانات گسترده برای مردم است تا بتوانند رشد کنند. آنقدر مسئولان از این مسیر عقب مانده‌اند که ما شاهد تعطیلی مراکز حمایتی هستیم. این در صورتی است که اداره این نوع از مراکز بسیار سخت و دشوار است.»

در شرایطی که کارشناسان و جامعه‌شناسان مدام در خصوص افزایش آسیب‌های اجتماعی هشدار می‌دهند، مشخص نیست که چرا عده‌ای راه تعطیلی مراکز حمایتی را در پیش گرفته‌اند.اما همانطور که دو فعال این حوزه هشدار دادند چنین اقداماتی تبعات غیرقابل جبرانی برای جامعه دارد.